NUM. 137.

Fueros de la Guardia, villa de Alava, por el rey de Navarra don Sancho el Sabio en 25 de mayo de 1164.

Archivo de la villa y

Historia.

Diccionario de la real academia de la

In nomine domini nostri Jesu Christi. Ego Sanctius per Dei gratiam pampilonensium rex facio hanc cartam omnibus populatoribus de la Guardia tam presentibus quam futuris, qualiter decrevimus dare vobis bonos foros et bonas costumpnes; placuit libenti animo et spontanea voluntate quod dono vobis et concedo in primis quod habeatis terminos vestros del soto de Enego Galindez intro sedendo cum suo termino Tuncina intro sedendo usque ad Lagral, totum regale usque ad Buradon et medio Ebro in hac parte, hermo et poblado. In primis et quod nullus saion nec merino non intret in vestras casas, ut tollat vobis vel accipiat aliquid per forzam, et si intraverit occidatur, et non pectent nisi tres meajas. Similiter quod nullus sennor qui sub manu regis ipsam villam mandaverit non faciat vobis aliquam forzam: neque suo merino, neque suo saion, non accipiant ab eis ullam rem per zam nisi fuerit voluntate eorum: et non habeant superse málum forum nec ullam veredam, sed sint liberi; et ingenui maneant semper; et si super hanc cartam sive sennor, sive merino, sive saion aliquam forzam voluerit facere, occidatur et proindé non pectent homicidium, sed donent solum in censum unoquoque anno de unaquaque domo, unum solidum ad regem in die Pentecostes; et amplius nón faciant servitium nisi fuerit voluntate eorum. Non pectent homicidium per terminum si invenerint hominem mortuum intus villam vel extra villam. De istis populatoribus, si occidit unus alium, et sciunt vicini eorum, duo vel tres pectent homicidium et alii vicini non pectent nisi

for

fuerit volantate eorum, et ipse homo pectet ducentos solidos, et de istis cadant centum pro anima regis; et centum pectatores pectent: et habeant liberam licentiam comprandi hereditatem in totam terram regis; et habeant liberam ubicumque compraverint francam et ingenuam. Et non inquirat eis ullus sennor neque ullus homo ullam morturam, neque ullam veredam pro illa hereditate quam compraverint et si necese habuerint vendendi, vendant cuicumque voluerint. Si aliquis populator fecerit molendinum in flumine Ibero, pectet ad regem in primo anno quinque solidos et non amplius. Et ubi potuerint invenire terras hermas laborent illas, et ubicumque invene rint herbas pastare, pascant illas sine ullo herbatico, et similiter seccent illas quando opus habuerint: similiter ubi potuerint invenire aquas rigare pezas, aut hortos, aut per molinos facere, aut qualicumque opus habuerint, similiter recipiant illam: ubicumque invenerint montes et ligna per cremare aut casas facere, accipiant sine aliqua ocasione. Et si venerit ullus homo infanzon sive villano qui inquirat eis iudicium ex parte Iberi, vel ex qualibet parte fuerit, respondeat, et faciat directum ad portam de sua villa; et non habeant foro de facere batalla, non de ferro, nec de aqua calida, sed si potuerint firmare cum duobus vicinis istius villa, pectet suam calumniam qualis indicata fuerit, et si non potuerit firmare, audiat suam iuram et dimitat eum. Unusquisque vicinus si feriret alterum et exierit sanguis, pectet decem solidos et cadant quinque pro anima regis; si percuserit et sanguis non exierit, pectet quinque solidos et cadant medios in terra pro anima regis; si percuserit femina una alteram et acceperit per capillos et eiecerit tocam et fuerit maridata et potuerit firmare cum duabus legitimis mulieribus, pectet viginti solidos, et cadant decem pro anima regis. Non habeant ullam pesquisam inter illos; quicumque vo-i luerit populare populet, et habeat suam hereditatem francam et ingenuam de dare et vendere cui voluerit. Quicumque voluerit iuramentum, et inquisierit a suo vicino sive ab extraneo, non iuret in alio loco nisi in Sancto Martino. Si ullus populator fecerit molendinum in sua peza, aut in suo horto,

aut in sua vinea, non det partem régi per aquam; et quicumque fecerit furnum in hereditatem, habeat iflum salvum et ingenum. Non mitatur merinus neque saion nisi de sua villa, et si fuerint mali aut: superbi contra: vicinos, occidantur et non pectent homicidium ; et habeant alcalde suum vicinum. Sennor qui subiugaverit homines istius villæ, non faciat eis ullum tortum, sed per rectum iudicium ducat illos, et alcalde qui fuerit in villa, non accipiat novenam neque arenzaticum per homicidium; neque saion non accipiat inde aliquam partem, sed ille sennor qui acceperit suam calumniam, paguet al alcalde et saion. Et si ullus homo extraxerit pennos de casa per forza, pectet sexaginta solidos, medios in terra, et redat suos pennos in illam casam, et qui incluserit aliquem hominem in sua casa per forza, pectet sexaginta solidos, medios in terra; et ille homo qui traxerit gladium, pectet suo pugno; et si non, redimat illum principi terræ, si potuerit firmare per foro de sua villa: et si aliquis pignoraverit capam vel mantellum, aut aliquos pennos a torto, pectet quinque solidos, medios in terra confermes de foro; et si isti populatores invenerint aliquem hominem in suo horto, aut in sua vinea faciendo ei damnum in die, pectet ei quinque solidos ad opus de illo sennor cuius est illa honor, et medios det principi terræ ; et si negaverit, safvet se cum iura de illo sennor cuius est illa honor, et radice: et si de nocte, decem solidos, medios principi terræ. Et habeant liberam licentiam de comprare ropas, trapos, bestias et tota animalia, et hereditates per carta, et non dent otor nisi sua iura quod comparaverint; et si populator comparaverit mulam, vel equm, caballum aut asnum aut bobeni cum otorgamento de via regis, et non scit de quo, det sua iura, et non det eis mas otor: et ille qui demandaverit, reddat ei toto su haber cum sua iura quod pers tanto fuit comprado, et si ipse voluerit recuperare suo haber, donet ei cum sua iura quod ille non vendidit nec donavit sed quod

fuit furtado. Qui voluerit iuram dare aut accipere ad`por- · tam ecclesie, et soltaverit eam pro amore Dei, non pectet calumniam, et ullus homo qui venerit a mercado, non det lezda nisi in die de mercado. Et omnis infanzon dives, et pauper

བ

qui ibi venerit populare, talem habeat suam hereditatem qualem suam sui patrimonii francam et ingenuam. Nulli clerici non pectent neque vigilent nisi in psalmis, et himnis et orationibus sed sint liberi et ingenui pro amore Dei, et pro animabus parentum regis et ordinibus illorum et non dent de decimis episcopo suo nisi solum quartum: er pascatur suum ganatum per hermum et populatum, ubi melius habuerit, et quod non vadant in hostem, nisi fuerit ad batallam campalem: omnis latro suspendatur si fuerit deprénsus cum furto; caballus habeat engueras sex dineros de die et duodecim de nocte, et si moriere, centum solidos: habeatis per fore duodecim estados de casas en longo et quatuor en amplo habeatis medianedos, et non detis lezta in tota mea terra. Quil fuerit fideiusor de iuditio, non respondeat de medio anno em aiuso. Facta carta era, millessima ducentesima secunda in die sancti Urbani prima die lunæ pro Ascensione Domini octave calendas junii, epacta vigesima quarta, luna trigesima, regnante rege Sanctio in suo regno de Navarra: comes D. Beilla in Alava, Rodrigo Martinez in Pedrolay in Marañon, et in la Guardia: episcopus Rudericus in Calagurra. Qui hanë cartam, et istos foros et costumpnes voluerit dicrumpere vek quebrantare, sit maledictus et sequestratus à Deo Patre, et Filio et Spiritu Sancto et a beata Maria matre domini nostri Jesu Christi et sit maledictione angelorum patriarcharum profetarum, apostolorum, evangelistorum, martiram confesorum atque virginum et omnium electorum Dei et sit damnatus cum Juda traditoré in inferno inferiori; et pereat sicut perierunt Sodoma et Gomorra; fiant dies eius pauci, uxor eius vidua et fili eius orphani et deleantur de libro viventium, et non fiat commemoratio eius amplius, amen. Et super hanc maledictionem pectet ad dominum regem decem quinque millia moravetinorum. le sup entire $125 og 120 dalouf of misq

NOTA.

He aquí la villa y territorio de Laguardia, parte de Navarra, sin conexion con Alava.

NUM. 138.

Donacion de dos collazos poblados y un solar en Bañares de Rioja en favor de san Millan, año de 1167/

Archivo de san Millan de la Cogolla.

Sub Christi nomine. Ego domna Urraca, uxor Petri Gonzalez de Alava pro remedio anime mee, et parentum meorum bono animo, et spontanea voluntate offero Deo, et sanctis altaris beatorum confesorum Emiliani, et Felicis duos collaceos populatos, et unum solare in Bannares, quorum nomina hec sunt: Martino Ferrero, et Dominico filio Juste (sigue expresando las casas de ambos collazos o colonos, y luego pone las maldiciones ordinarias.) Facta carta sub era millessima ducentesima quinta. Regnante rege Alfonso puerulo, regis Sancii filio in Toleto et in omni Castella. Sub ejus gratia do minante Najere comite Lupo Didaz. Tellus Petrez eiusdem fi、 lius testis. Petro Petrez, et Martin Petrez, et Ferrant Petrez, et Michael Petrez eiusdem filii testes. Urraca Petrez, et Maria Petrez, et Tota Petrez eiusdem filie testis. De Bannares sunt testis Sancius presbiter minor. Et Garsea presbiter, et Dominicus Sancii presbiter. Et Lupus puer scolarius testis. Ennecus medicus plagarum testis. Ortun Aznarez testis. Petrus Cozćorrita testis. Aparicio testis.

NOTA.

Consta por esta escritura que el conde don Lo pe Diaz de Haro, señor de Vizcaya, seguia la corte de Castilla, y tenia el señorío de la ciudad de Náxera por el rey don Alfonso viii.