Tratado definitivo de paces entre don Alfonso VIII de Castilla y don Sancho VII de Navarra en 15 de abril del año de 1179. De pacto et amicitia, quod Aldefonsus, rex Castellæ, et Sancius, rex Navarræ, fecerunt super Alava, et cætera Castella. In nomine omnipotentis Dei, et ejus divina clementia, Hoc est pactum, et amicitia, quam rex Aldefonsus Castella, et Sancius rex Navarræ fecerunt. Sancius, rex Navarræ dedit Aldefonso, regi Castella, Lucronium, Antelenam, Navarret, Agusejo, Abtol, et Resam ; et Aldefonsus, rex Castella, missit Lucronium, et jam dictá castella in fidelitate in manu Petri Rodrici de Azagra, vel Martini Rodrici de Azagra, vel Martini Guillelmi vasallorum Aldefonsi, regis Castellæ, ut teneat illa quislibet illorum trium in fidelitate usque ad decem annos, et serviat Aldefonso, regi Castellæ, cum omnibus illis, et cum omnibus redditibus, quicumque ex illis exierint: et non det illa Aldefonso, regi Castellæ, usque ad decem annos, nisi cum mandato Sancii, regis Navarræ; et Lucronium, et jain dicta Castella teneat per Aldefonsum, regem Castellæ, primitùs quislibet dictorum trium militum, quem rex Navarræ elegerit ; et postea teneat illa eadem quislibet dictorum trium militum quem rex Castella elegerit. Et cuilibet horum rex Aldefonsus Castellæ mandare voluerit, ut teneat Lucronium, et jam dicta castra, ille cui mandare volet, prius vadat ad regem Navarræ, et faciat eidem hominium, et pactum, quale primus miles fecit, qui antea tenuit illa: et miles tenens castra non det ea antea, quousque ille, qui ea debet recipere per mandatum regis Castellæ, faciat regi Navarræ hominium, sicut factum fuit a primo milite. Et si isti tres dicti milites, vel duo illorum obierint, aut se ab Aldefonso, rege Cas tellæ separaverint, quod non sint ejus vasalli, Sancius, rex Navarræ, eligat qualemcumque voluerit, qui sit vasallus regis Castellæ, et naturalis de Navarra, et mandet ei dare Lucronium, et jam dicta castella faciendo prius regi Navarra hominium, sicut fecit qui prius ea tenuit; et postea rex Castellæ mandet ei dare sæpedicta castella; veruntamen si Aldefonsus, rex Castella, faciet exercitum in terra regis Sancii Navarræ, vel faciet malum eidem, aut ejus castellum capiet, aut terram ejus forzabit, miles, qui tenens erit supra dicta castella, det ea regi Navarræ, et miles ob hoc non valeat minus. Et si exercitus de Extrematura regis Castellæ intraverit cum, rege Castellæ, vel sine eo, in terram regis Navarræ, vel faciet malum eidem; propter hoc rex Castella perdat prædicta castra, et reddat regi Navarra. Item si quis nobilium regis Castellæ per se, vel cum alio, intraverit cum exercitu in terram regis Sancii, perdat hereditates, et honores, quos a rege Castellæ tenens erit, et amorem ejusdem, et on recuperet hos, nec amorem regis Castellæ, nisi cum voluntate regis Navarræ. Et si fortè malefactor habebit castrum, vel castra, de quibus rex Castellæ nequeat eum exeredare, dicti reges militent super illum, et juvent se ad invicem ad capien da castra, per bonam fidem, et sine enganno. Cæterum si, ut jam supradictum est, hoc facere nollet rex Castella, miles tenens dicta castra, det ea regi Navarræ, et miles ob hoc non valeat minus. Item si milites de regno regis Castellæ veniunt per se, vel cum aliis, cum exercitu in terram regis Navarræ, exerédentur, et a regno ejiciantur, et rex Castelle emendet damnum regi Navarra, illatum. Similitèr si Sancius, rex Navarræ, faciet exercitum in terram regis Aldefonsi Castellæ, vel faciet malum eidem, aut ejus castellum capiat, aut terram ejus forzabit, miles qui tenens erit supradicta castella, det ea regi Castellæ, et miles ob hoc minus non valeat. Item si quis nobilium regis Navarre per se, vel cum alio, intraverit cum exercita in terram regis Aldefonsi Castella, perdat hereditates, et honores, quos a rege Navarræ tenens erit, et amorem ejusdem, fet, non recuperet hos, nec amorem re gis Navarræ, nisi cum voluntate regis Castellæ. Et si forte malefactor habebit castrum, vel castra, de quibus rex Navarræ eum nequeat exeredare, dicti reges militent super eum, et juvent sevad invicem ad capienda castra per bonam fidem et siné enganno. Cæterum si, ut jam supradictum est, hoc nollet facere rex Navarræ miles qui tenens erit supradicta castra det ea regi Castellæ, et miles ob hoc non valeat minus. Item si miles de regno regis Navarra per se, vel cum alio, vel cum exercitu, in terram regis Castellæ veniunt, exeredentur et à regno ejiciantur; et rex Navarræ emmendet "damnum regi Castella illatum. Præterea si Aldefonsus, rex Castellæ, in istis decem prænominatis annis obierit, et filius vel filia de uxore legitima ei superstes non erit, Lucronium, et jam dicta cas tella, dentur regi Navarræ, vel filio ejusdem, futuro regi Na→ varræ, jure hereditario possidenda. Veruntamen de istis decem annis prænominatis in antea, miles qui tenens erit Lui eronium et jam dicta castra, det illa quieta, et libera, et solta Aldefonso regi Castellæ, perfaciens suam voluntatem irato et pacato. Et insuper Aldefonsus, rex Castella, fecit pactum Sancio régi Navarræ, quod si de decem annis in antea Aldefonsus rex Castella obierit sine filio vel filia ei superstite de uxore legitima det Lucronium et jam dicta castra regi Sancio Navarræ. Ego itaque Aldefonsus, rex Castellæ, per bonam fidem, et sine enganno, assecuro et affirmo istis militibus qui tenebunt Lucronium et dicta castra, quod neque per me, neque per meum consilium, auferam illa, nec furer, nec furari faciam, et quod nullo modo dictos milites de Lucronio et dictis castris desapoderem. Ego quoque rex Sancius Navarræ per bonam fidem, et sine enganno, simili modo assecuro, et affirmo eis qui tenebunt Lueronium, et jam dicta castra,› quod neque per me, neque per meum consilium, auferam illa, nec furer, nec furari faciam, et quod nullo modo dictos milites dé Lucrónio et dictis castris desapoderem. Insuper et ego Sancius, rex Navarra, relinquo alavensibus suas hereditates, excepto Castellar, et Treviño. Et ego Aldefonsus, rex Castellæ, donavi regi Sancio Navarræ Leguin et Portella, et quitavi ei castrum quod tenet Godin. Insuper ego idem Aldefonsus rex Castellæ quitavi vobis Sancio, regi Navarræ, et successoribus. vestris Alavam in perpetuum pro vestro regno, scilicet de Ichiar et de Durango intus existentibus, (excepto castello de Malvecin, quod pertinet ad regem Castella), et etiam Zuvarrutia, et Badaja, sicut aquæ cadunt usque Navarram, excepto Morellas, quod pertinet ad regem Castellæ; et etiam exinde usque ad Focam, et a Foca in jusum, sicut Zadorra dividit usque cadit in Iberum. Ex designatis terminis usque Navarram totum sit regi Navarræ, exceptis castellis de Malvecin, et de Morellas, quæ sunt regis Castellæ, sicut dictum, est. Et ex prædictis terminis designatis usque Castellam totum sit regis Castellæ. Insuper ego, idem rex Castellæ, quitavi vobis Sancio, regi Navarræ, et successoribus vestris, Rodam, et sine quærela do vobis eam in perpetuum. Insuper ego rex Aldefonsus. Castellæ volo, ut si Johannes Velez voluerit esse meus vasallus, et vos querimoniam habetis de illo, faciat vobis directum ad forum vestræ terræ, et in curia vestra Præterea Sancius, rex Navarræ, convenit Aldefonso, regi Castellæ, quod si aliquis homo de terra regis Navarræ furabitur castellum aliquod regi Castella, a Burgis ad sursum intùs Navarram, et a Castella veteri ad sursum, ipsa interiùs existente cum suis montanis, et de Boroba ad sursum ipsa intro existenti, et de Soria ad sursum, Agreta et Camberis intrò existentibus, et de quinque villis ad sursum, Sancius rex Navarræ faciat. reddi castrum amissum regi Castellæ, si ille qui fuerit furatus, sit vasallus regis Navarre; et si illo dare noluerit, adjuvet regem Castellæ cum proprio corpore et hominibus suis per bonam fidem et sine enganno ad recuperandum castellum, vel castella perdita. Simili quoque modo rex Aldefonsys Castellæ convenit Sancio regi Navarræ, quod si aliquis homp de terra regis Castelle furabitur castellum aliquod regi Navarræ a Pampilona ad jusum usque Castellam, et de Huarte ad usum, ipso intro existenti, et de Leguin ad jusum, ipso intro existenti, et de Sangüesa ad jusum, ipsa intro existenti, et de Sancto Sebastiano ad jusum, ipso intro existenti; Aldefonsus, rex Castellæ, faciat reddi castrum ammissum regi Navarræ, si ille, qui furatus fuerit, sit vasallus regis Castellæ, et si illo dare noluerit, adjuyet regem Navarræ cum proprio corpore, et hominibus suis, per bonam fidem, et sine enganno, ad recuperandum castellum, vel castella perdita. Convenerunt insuper sibi invicem prædicti reges, ut omnes vasalli amborum regum sæpedictorum, qui in Castella, et in Navarra hereditates suas, ex quo Lucronium fuit captum, per violentiam ammisserunt, pœnitùs recuperet illas. Omissis itaque, et finitis omnibus et singulis quærellis nostris, et nostrorum antecessorum, et omnibus inimicitiarum et discordiæ et inquietationis occasionibus postpositis et relictis, tam antecessorum nostrorum, quàm nostrorum amborum, et amicabili compositione poenitus et in perpetuum deffinitis et sopitis, nos ambo sæpedicti reges, ego videlicet Aldefonsus, rex Castellæ, et vos Sancius, rex Navarræ, veram concordiam, et pacem firmissimam fecimus et firmavimus nunc, et in perpetuum valituram et duraturam, per nos et per omnes alios nostros. Et omnia adjussa universalitèr et funditùs definivimus per nos, et per omnes antecessores nostros adeo, ut neuter nostrorum amborum jussus a latorum lingua de cætero occassionem aliquam ampliùs aliquod requirendi, vel inquietandi habeat, nec habere possit. Ut autem prænotatum et sæpedictum pactum, 'et amicitia et concordia superius scripta, firma et inconcus sa omni tempore permaneant, rex Aldefonsus Castellæ juravit et fecit hominium Sancio, regi Navarræ, et Sancius, rex Navarræ, simili modo juravit et fecit hominium Aldefonso, regi Castellæ, quod supradictum pactum et amicitiam et concordiam, et omnia suprascripta teneat, et observet alter alteri per bonam fidem, et sine enganno: et uter amborum 'hoc juramentum et hominium mentiretur, sit traditor, et alevosus, et fide mentitus, et perjurus, et non possit se inde salvari, nec per se, nec per alium aliquem. Facta carta ista, et datis prædictis castris Aldefonso regi Castellæ, et insuper scripta fidelitate possitis in medio aprilis, era reparationis millessima ducentesima decima septima, dum prædicti reges inter Naxa |