愿

bona securitate semper habeatis, scilicet de eclesia beati Juliani de Uxanavilla usque ad crucem Sancti Romani de Hazaeta; et ad eclesiam Sancti Christofori de Hizqui; et usque ad' Lachibar et a Penalta; et aduc supradictos terminos vobis confirmo et corroboro cum montibus, et cum herbis, et cum aquis, et cum omnibus pertinenciis suis. Et ubicumque inveneritis herbas, pascatis eas cum animalibus vestris ; et non des tis herbaticum si in nocte ad terminos vestros redierint. Et in montibus meis, et in silvis accipite maderam ad domos vestras faciendas, et propter hoc neque dominus ville neque maiorinus meus conferat vobis molestiam. Omnes infanzones qui venerint ibi populare, sint liberi cum omni adquisitione sua et cum omnibus hereditatibus suis, sicut esse debent. Quicumque comparaverit pezam vel vineam, vel aliquam hereditatem, et habeat inde testes, et fidejusorem et cartam, et postea tenuerit per annum et diem illam hereditatem in pace, si quis postea possuerit mala m vocem in illa, pectet triginta solidos. Qui fecerit furnum vel molinum in sua propia hereditate, non- det nisi quinque solidos regi; et si fecerit extrahendo aqua de matre, det quinque solidos regi. Et si quis vicinorum vel extraneus a vestris domibus per vim pignora vel aliquid extraxerit, pectet triginta solidos. Si quis mortuus fuerit inventus in villa vestra, seu extra villam sive in terminis vestris, pro eo non detis homicidium; sed si unus occiderit alterum, et tres vel duo vicini hoc testifi care fecerint, ipse homicida solvat ducentum quinquaginta solidos, nisi rex voluerit justitiam facere de illo. Et si aliquis infra villam vestram traxerit gladium vel ferrum exmolatum ut feriat aliquem, perdat manum dexteram, vel redimat illam dominus per forum vestrum si ei firmare potuerit. Si unus perc userit alterum, ita ut sanguis exierit, pectet quinque solidos'; et si sanguis non exierit, pectet duos solidos et dimidium; et si hoc firmare non potuerit, audiat suam juram. Si mulier percuserit virum uxorem habentem et hoc probare potuerit, pectet triginta sol dos. Si mulier, acceperit virum per barbam, vel genitalia, aut per capillos, redimat manum vel sit fustig ata: si percuserit aliam conjuga

tam vel projecerit tocas suas, et ceperit illam per capillos, et percusă probare potuerit cum duobus legitimis mulieribus, persolvat triginta solidos, et dominus ville habeat medietatem. Si caballus vel equa fuerit in pignore, per diem habeat in angueras sex denarios, et si de nocte, duodecim denarios; mulus vel asinus per diem, tres denarios, et in nocte sex denarios; et si caballo in hoc pignore moriatur, pectet centum solidos; et pro equa quinquaginta solidos, et pro mulo et pro asino viginti solidos. Et dono vobis licentiam comparandi pannos, ropam, aves, capras, porcos pro carnibus, et non detis autorem inde, sed jurabitis quod comparata sint. Si caballum vel equam, mulum, et asinum vel bobem, comparaveritis in via regis cum duobus vel tribus testibus, non dabitis actorem, sed dabitis vestram juram quod compara vistis eam, et nescitis de quo homine, nominando precium: et ipse redat precium et recuperet suam bestiam; jurabit tamen prius quod istam bestiam non vendidit, neque donavit neque imprestavit, sed quod ei fuit furtata. Vicinus vester vel extraneus qui sacramentum dederit vel receperit, juret in eclesia sancti Estefani extra portam ville vestre, et si pro amor e Dei vel pro anima regis juram voluerit dimitere, non persolvat calumniam devitor neque receptor: qui fuerit fidanza de judicio non respondeat inde de medio anno in antea. Habeatis medianetum ad portam ville vestre et facite directum quod judicatum fuerit a judice vestro omnibus hominibus, qui de vobis rencuram habuerint. Et non habeatis forum de igne, neque de aqua, neque de batalla; set si aliquis habuerit rencuram de vobis et potuerit firmare cum duobus vicinis vestris, enmendabitur et persolvat calumniam qualem judicaverit, et si firmare non potuerit, audiat juram de quo rencuram habet, et alius non firmet vobis nisi vester vicinus. Si dominus vester vel alius extraneus homo vos voluerit ducere ad Curiam regis pro pter judicium, non eatis nisi ad vestras corseras; scilicet usque ad Stellam, Mendabiam, Lucronium, Sanctum Vincentium, Portellam, Vitoriam novam et Arluceam. Dominus qui pro rege villam vestram mandaverit, nunquam in aliquo vobis fortiam faciat, et

si rancuram habuerit de aliquo vestro vicino habente conquerentem, demandet ei fideiusorem, et si fideiusorem habere non potuerit, faciat illum ducere de uno capite ville usque ad aliud, et si ibi fidanciam non potuerit habere, mitat illum in carcere, et cum inde exierit, non det pro carceratico nisi tres obolos." Et si de aliquo extraneo rancuram habuerit et secundum forum vestrum directum non compleverit, mitat eum in carcerem et in exitu non donet pro carceratico nisi viginti duos denarios. Ipse dominus non ponat super vos maiorinum neque saionem qui non sit populator et vicinus vester, et si maiorinus eius in vestras casas per forzam intraverit, et ibi occisus fuerit, non detis pro eo homicidium. Habeatis semper de vicinis alcaldem illum quem elegeritis, et si bonus et fidelis non sit, ponite alium, et non accipiat de vobis novenam neque arenzaticum, sed ipse dominus qui homicidium et calumniam recipit, pacquet alcaldem et saionem. Si unus vestrum habuerit rencuram de altero, mostret ei signum regis, et si propter sigilum antequam nox transeat enmendacionem non fecerit, et fidanciam de directo non preparaverit, pectabit duos solidos et dimidium. In omnibus rebus et causis que in ista carta continentur et que non continentur, concedo vobis et successoribus vestris forum de La-Goardia; excepto quod ad festum sancti Michaelis persolvatis mihi et successoribus meis de unaquaque domo anuatim duos sólidos, et nisi ex propia voluntate vestra nullum alium servitium faciatis. Hoc. igitur forum et consuetudines supra scriptas dono et confirmo vobis tam presentibus quam futuris ut teneatis illas et habeatis salvas et liberas nunc et in perpetuum salva mea fidelitate et omni mea posteritate per seculà cuncta, amen. Quicumque contra supra scriptum. forum vel contra supra scriptas consuetudines facere presumserit, sit segregatus ab omni beneficio Dei, amen. Ego quoque rex Sancius hanc cartam quam fieri jussi, laudo et confirmo, et propia manu signum confirmacionis facio. Facta carta apud Tutelam mense januarii era millessima ducentesima vigesima, regnante me Dei gracia Sancio in Navarra. Sub mea dominatione tunc erat episcopus Petrus in

Pampilona. Episcopus Rodericus in Calagurra. Episcopus Joanes in Tutela. Sancius Ramiri in Funes. Garseas Bermundi in Petralta. Didacus Luppi in Alava. Alvar Diaz in Trevinno. D. Gomiz Martinez in Antónñana, et in Punicastro. Ennéco Almoravid in Sangosa. Jordan de Pena in Rada. Ferdinandus notarius regis jusione domini hanc cartam scripsit et hoc fecit signum .

NOTA.

Estos fueros son y prueban lo mismo que los de Antoñana.

NUM. 167.

Donacion de una heredad en Villano á favor del monasterio de Buxedo por don Lope de Mena en 10 de marzo de 1185.

Archivo de Buxedo.

1

In Dei nomine. Manifestum sit omnibus fidelibus tam laicis quam clericis, quod inter cætera pietatis opera maximè commendatur eleemosina ; et quod ego Lupus de Mena universam hereditatem quam habeo in Villanno cum ingresionibus et egresionibus, et cum omnibus ad usus necessarios pertinentibus et cum divisa domnæ Elvira sororis meæ usque ad petram rivi, ecclesiæ et monasterio Buxeti, et Sancio abbati, et fratribus ejusdem loci jure hereditario et perpetuo pro eleemosina do. Testes et auditores sunt isti: Petrus sobrinus cappellanus Osme; domnus Petrus presbiter de Berberana; Martinus presbiter de Murieta; domnus Fortunius de Osma; domnus Marcus; Rodericus filius domni Lupi; et Didacus frater ejus; Petrus Martinez de Villanno; Lope Alvarez; Lope Tellez. Istis videntibus quarto idus februarii ingressi sumus hereditatem in eleemosina data. Hæc venditio et hec descriptio donatione facta est in anno illo in

quo rex Aldefonsus in nazarensi urbe curi am suam congregavit; et in quo domnus Petrus comes Galletiam perrexit. Quicumque enim hanc cartam violare et delere tentaverit, sit anathema maranata cum Juda traditore, et in censu regia poབ testatis mille morayetinos det, et damnum duplicatum omni occasione remota persolvat. Regnante rege Aldefonso in Castella et in Toleto, et Didaca Lopez regis alferiz totam Borobiam, et Castellam, et Riviogia m procurante: Rodericus Gutierrez majordomus; Lope Diaz tunc erat præpositus regis in Castella. In illo tempore, quo hæc facta sunt, isti erant antistites! Martinus pontifex burgense m dioecesim gubernabat: Rodericus episcopus Calagurri curam animarum providebať. Facta carta in ecclesia sanctæ Mariæ de Ircio era millessima ducentesima vigesima tertia, sexto idus martii. Hanes cartam ego domnus Lupus confirma, et roboro in præsentia domni Didaci, et fratris ejus Garsia. Affuerunt etiam et alii, videlicet, Martinus Bravo, et Petrus narbonensis, et Allefonsus maiorinus corundem fratrum. Hæc confirmation et roboratio eodem die facta est ad Pontem de la Rathu air 12,orajda to al com 219,andias qnt to audia t NOTA sq but I mniponaron Da

C

Esta escritura utilísima para la historia nacional: por las noticias con que se calendo, lo es tambien para mi objeto, porque hace ver

que don Diego Lopez de Haro, señor de Vizcaya, servia el alferazgo de Castilla, y los gobiernos de Bureba, Rioja y Castilla Vieja de Valpuesta,d ensuit