va. Regnante rege Aldefonso cum uxore sua domna Elienor regina in Toleto, et in Castella, et in Extrematura: Gutierre Diaz, merino mayor: majordomo del rex Gonzalvo Roiz: don Diago López, prestamero in Najara, et in Bilforado: in Calagurri episcopus domnus Joannes.

NOTAS.

I La donante doña Toda fue hija del conde don Lope Diaz de Haro, quarto del nombre entre los señores de Vizcaya, y de la condesa doña Aldonza Ruiz de Castro su muger; hermana de don Diego Lopez de Haro el Bueno, y de doña Aldonza y doña Urraca Lopez de Haro, tambien abadesas de Cañas, cuyo convento fue fundado por sus padres, año mil ciento sesenta y nueve.

2 Calendó la escritura por el reynado de don Alfonso de Castilla, y no solo no citó á su padre y hermano como soberanos, sino que aun indicó la inferior calidad que tenia su hermano, siendo solo prestamero de Náxera y Bilorado.

NUM. 193.

Asignacion de rentas para la mesa capitular de Calahorra por el obispo don Juan en el año 1200.

Archivo de Calahorra.

Cum sole clarius liqueat omnium quæ ab inicio gesta sunt memoriam in sola litterarum constare notitia: nos quoque utilitati posterorum providentes ea quæ ad aumentum et commodum pontificalis nostræ sædis calagurritane scilicet ecclesiæ, statuimus, vel ordinavimus, sive etiam contulimus et conces

simus, operæ pretium duximus scripto tradere quo nulla in futurum obliterentur oblivione, sed perpetuo maneant inconcussa et intemerata in omnium hominum sciencia et cognitione. Igitur ego Joannes Dei gratia calagurritanus episcopus, non ignorans omnia beneficia quæ nutu Dei consequutus sum, ex gratia et benevolentia calagurritanæ ecclesiæ mihi provenisse, indignum reputavi ingratum esse illi per quam cuncta adeptus sum. Ideoque villam quæ vocatur Murello cum omnibus pertinenciis suis ad mensam canonicorum ejusdem ecclesiæ pro aniversario meo in integrum canonice dono, exceptis duabus procurationibus ecclesiæ et agricolarum qui in eadem villa morabuntur quas mihi et successoribus meis retineo. Procurationes etiam Sancti Petri veteris ; et domus operis quas predecesores mai consueverant accipere in Sancto Petro, in perpetuum relaxo: vineam similiter quæ fuit palatium episcopale, operi ecclesiæ dono. Concedo etiam et confirmo et sigillo meo roboro, ut quæcumque a me, et a prædecesoribus meis eadem ecclesia adquisierat, vel in præstimonium acceperat, canonice teneat, atque in perpetuum possideat. Hæc autem sunt quæ prædicto modo nunc sibi concessimus et confirmavimus: villam quæ vocatur Murello, et omnes ecclesiasticos reditus urbis Calagurræ, præter prandia quæ mihi anuatim episcopali dignitate debentur. Tertiam partem decimarum de Agusejo, de Muriello, de Alcanadre, de Aradon, de Alubar, de Angoncello, de Carbonera, de Sancto Juliano, de Robres, de Muniella, de Arnetello, et omnes reditus eiusdem villæ cum suo castello, et cum omnibus pertinenciis suis, sicut domnus Adefonsus rex Castellæ contulit illam villam ecclesiæ Calagurra. Et tertiam decimarum de Muro, de Cervera, de Pedroso, de Matute, de Madriz, de Villalobar: Villam etiam de Castañares, quam domnus Garsias quondam calagurritanus, nunc vero pampilonensis episcopus superadidit nobis. Et in Alava quartas decimarum de Ceriano, Betolaza, Nafarrate, Angello, Goiain, Bagoeta, Erroiabe, Arzubia, Lucu, Arzamendi, Urribarri, Lehete, Aiala, Sant-Roman, Heguilaz, Verececa, Vicunia, Muniain, Ordonana, Paterniņa, Mezquina: et quartas deci

N

marum de tota Arana, et de tota Arratia, et hæreditatem de Janguas quæ dicitur de la Zereceda, et illas Sernas de Quel, et Villam que dicitur Rochaforte, et illud monasterium quod dicitur Sanctus Petrus vetus cum omnibus pertinentiis suis: tertiam de Præxano, de Erce, de Legarda: totam decimam de hæreditate episcopali de Perezuelas, et de Tanen, et de la Arreda; et medietatem decimæ hæreditatis de Murello: tertiam decimarum de Sancto Petro, et de Cornago; et in Alava, quartos de Menano, Urribarri, Arana. Addimus etiam auctoritate Dei omnipotentis et nostra, et totius capituli, ut omnes canonici præstimonia sua firmiter teneant, nec ullus eorum prestimonium ab episcopo donatum in quolibet loco ad episcopatum ulterius remitat, sed omni tempore vitæ suæ libere habeat et pose sideat, nisi pro criminali et manifesta culpa convictus coram canonicis in capitulo ab episcopo fuerit. Statuimus nihilominus totius assensu capituli, ut episcopus ter in anno totum conventum canonicorum splendide procuret: id est, in purificatione beate Mariæ; in traslatione martirum Emetherii et Celedonii ; in festivitate sancti Nicolai. Singuli quoque archidiaconorum singulis diebus anuatim eos ex debito solemniter procurabunt tam præsentes quam futuri qui ad archidiaconatus arcem provehi meruerint. Archidiaconus calagurrensis in die omnium sanctorum: berbericensis in die apparitionis: alavensis in ramis palmarum: najarensis in festivitate sancti Michaelis: viscaiensis in festivitate sancti Andrea. Porro prior sædis ex propio suo in asumptione sanctæ Mariæ. Necnon et hæc super addidimus ut nullus ibi fiat canonicus nec per episcopum, næc per alium quempiam, nisi quem totus conventus cum episcopo unanimiter pari voto et consensu receperit. Hæc omnia, sicut superius scripta sunt, concedimus et sancimus ego Joannes episcopus, et archidiaconi nostri, et omnes canonici in capitulo Calagurra: era millessima duocentesima trigesima octava, anno dominicæ incarnationis millessimo et duocentesimo. Quicumque autem hanc cartam irrumpere vel aliquid in ea demere, vel minuere, seu hoc donum nostrum irritum facere tentaverit, cujuscumque ordinis aut dignitatis vel propositi sit, anatematis gladio percel

PARTE III. TOMO IV.

ZZ

latur, et perpetuæ damnationis in infernalibus pænis cum diabolo mancipetur.

NOTAS.

I Esta escritura preciosísima para la historia de la catedral y obispado de Calahorra, sirve aquí por las noticias que contiene de la libre facultad con que los obispos castellanos de Calahorra disponian de los diezmos de Alava. Si algun tiempo este pais hubiera sido república independente, no hubiera permitido tanto.

2 Este obispo es don Juan de Prejano, como resulta de la escritura de donacion del monasterio de Campo-Pajares del año mil ciento noventa y ocho antes publicada en esta coleccion, y no don Juan Gonzalez de Agoncillo, como escribió Tejada en la historia de Santo Domingo de la Calzada.

NUM. 194.

Escritura que se dice otorgada para la union de Guipúzcoa con Castilla en 28 de octubre de 1200.

Archivo de San Sebastian de Guipúzcoa.

2

Tam presentibus quam futuris notum sit, ac manifestum, quod ego Aldefonsus rex Castelle, et Toleti una cum uxore mea Eleonore regina, et filio meo Ferrando, vobis novilissimis viris de Lipuzcoa tam clericis quam viris et mulieribus, tam maximis quam minimis; quia de antiquo tempore (absque proprio dominio nullorum regum) vosmetipsi in concilio vestro judicem tamquam dominum vestrum unoquoque anno nominabatis in Tolosa vestro populo, et in Durango adhuc nominatis

secundum antiquum forum vestrum, et rex Navarrorum Sancius subiugare voluit vos, et eligere judicem vestrum; et vocavistis me in vestro auxilio, et fideliter mihi obedientiam et sa-i cramentum prestitistis in rivo de Galarreta, quando in præfato rivo una cum fortitudine vestra superavi eum; et osculastis meam manum in conspectu meorum optimatum, et episcoporum regni mei, in primis confirmo vobis foros vestros, id est, ut inter vos faciatis in vestro generali concilio judicem et merinos vestros unoquoque anno infesto sancti Jacobi apostoli patroni vestri sicut semper in usu fuit. Si homines de Alava vel de barrio sancti Saturnini aut de Paternina interfuerint ad concilium vestrum, sit cum consensu et beneplacito vestro. Si mulier de Lipuzcoa nupta fuerit cum viro villano, filii et filiæ eius non sint villani neque generatio eorum. Si homicidium contigerit super hominem ipsius terre, non pectet concilium ubi occisus fuerit, sed qui occiderit eum. Si fur, vel latro, latrocinium fecerit domini alicuius, mancipate eum et iudicate sicut foros antiquos, id est, sit mancipatus centum dies, et postea discalceatus per quinquaginta dies, et pectet concilio triginta solidos argenti, id est viginti ovolos cantabros. Si aliquis homo for→ nicium fecerit, si fuerit illa mulier vidua, mancipate eum centum dies, et pectet reus viginti solidos: si fuerit uxor, mancipate eum per annum unum, et postea exulate eum: si fuerit virgo, vel Deo vota, occidite eum. Si vir palatinus, vel miles terræ vestræ occisus fuerit in agro vel eremo, repertum agressorem occidite eum. Juramentum delictorum sit in eclesia sancti Jacobi in villa de Tolosa secundum usum fuerit antiquo tempore. Piscaria maris vel fluminis sit libera. Si contigerit me postulare ad terram véstram cum exercitu meo, date mihi, et militibus tantummodo curiæ meæ panem, et vinum, et hordeum equis meis, et nihil pedonibus meis, nisi quod volueritis. Si procurator vester, vel nuntius, aut diputatus vel qui vocem vestram habuerit, venerit ad meam curiam, dabo ei portionem similem mex, et lectum sibi et aliud servo suo toto tempore quo ibi fuerint. Si contigerit me postulare ad bellum contra sarracenos, vel agarenos, vel contra regem navarrorum, venire debetis in