Ungariam descendens ex concessione Martini pape V. decimam reddituum et fructuum a clero per Alemanniam accepit. 1420. Item anno domini 1420. ipse Sigismundus rex ad extirpandum hereticos Pragensem civitatem obsedit, sed exercitus ille magnus, qui 100 millium virorum dicebatur, solutus est non 5 deletis hereticis.*

b

1421. Item anno sequenti, qui est 1421., dum per electores ceterosque principes ac communitates expedicio fieret in Bohemiam ad delendum hereticos, ipse Sigismundus rex Elizabeth filiam suam unicam Alberto duci Austrie copulat 10 matrimonio. Solutus est autem exercitus iam dicte expedicionis per electores in Bohemiam in obsidione opidi Saczensis sine omni effectu. d Qui exercitus, ut quidam dixerunt, dicitur fuisse 230 milium virorum. De supradictis duabus expedicionibus in Bohemiam alibi1 lacius scripsif. Item sepedictus 15 rex Sigismundus iam in Bohemia et Moravia pro convertendis hereticis dicitur laborare. Quod deus ipsum sic agere concedat, ut voluntas sua et veritas ipsa transluceant et ipse apud deum premia sempiterna et apud homines mereatur ingentem gloriam et honorem.

Hech de Sigismundo rege Romanorum. Ubi eciam quedam propter hystoriarum varietatem per anticipacionem respectu sequencium sunt dicta. Quid autem ulterius accidat, paratus sum in scriptis, quamdiu vixero, prout dominus donaverit,

exarare.

k

20

25

Hiis temporibus gwerra magna fuit et est inter principes. Bavarie, cuius inter ceteras causas pocior hec est. In concilio Constanciensi coram rege Sigismundo dux Ludwicus de Ingelstat et avunculus suus dux Heinricus de Lanczhuet pro hereditate paterna, de qua supra dictum est sub Ludwico IV. Roma- 30 norum imperatore, iudicialiter certabant. Ubi in presencia regis Sigismundi Ludowicus Heinrico, qui iunior erat etate,

*Causa est, quia Pragenses negabant se esse hereticos, sed veros Christianos primo in mundum exortos. add. A 2.

2 Ende 1421 oder Anfang 1422, jedenfalls vor dem 21. Jan. 1422, an dem Andreas die Chronik abschloss. Nach Reg. No. 4658–4732 weilte Sigmund Nov. 1421 bis Febr. 1422 in Mähren und Böhmen.

40

C

a

improperat. Ex quo motus ipse Heinricus egressus a facie regis die quadam equester Ludowicum similiter equestrem aggressus in civitate Constancia ipsum letaliter volneravit. Quo ex improviso facto Ludowicus gladium de manibus Heinrici ut 5 vir strenuus abstulit et cedens in domum vicinam evasit. Fugiens autem Heinricus illesus usque in terram suam pervenit. Super huiusmodi excessu Sigismundus rex placatus vindictam contra Heinricum ducem dissimulat. Interea dux Heinricus N.1 sororem Alberti ducis Austrie ducit in uxorem, et Ludo10 wicus de volnere convalescit, nullaque aperta gwerra inter duces iam dictos movetur usque ad annuma, quo numeratur 1421. Et tunc civitas Newstat 2 dicta prope Abensperg sita, 1421. que erat sub dominio Heinrici ducis, iure vero proprietatis ad duces in Monaco pertinebat, a paucis ex inopinata et paucis 15 verbis non explicabili causa civibus non caute provisis in principio quadragesime obtinetur, et saccomannus in ea Febr. 5. 4 paratur, ac postremo in toto exuritur. Quo facto lis publica ceteris principibus aliis eciam ex causis Heinricum ducem iuvantibus contra Ludowicum ducem concitatur, fiuntque incen20 dia plurima. Tuncque castrum Parprunn prope Monacum et castrum Törring versus Salczpurgam situm, a quo nobiles Torringär sunt nuncupati, per Heinricum ducem totaliter corrumpuntur. Similiter per Johannem ducem castrum Peczenstain prope Hasprukk situm totaliter corrumpitur, ipseque 25 Johannes dux cum adiutorio Friderici margravii Branburgensis, qui erat sororius Heinrici ducis predicti, obtinet civitates Weyden, Freynstat, Stayn castraque Flozz, Pargstain * etc. Et hec omnia et alia multa, que dispendiosum est scribere,

30

35

40

6

3

m

f 5

1 Margarethe von Österreich. Die Heirat hatte aber schon vor dem Konstanzer Konzil, nämlich 1412, stattgefunden.

2 Neustadt a. d. Donau.

3 Der Überfall fand nach anderen Quellen (Riexler 3, 252) am

4. Febr., dem Fastnachtsabend, statt.

• Sackmann machen = plündern, ausrauben.

5 Bayerbrunn an der Isar südlich von München.

6 Betzenstein bei Hersbruck.

7 Weiden, Freienstadt, Stein (Hilpoltstein), Floss, Parkstein.

8 Lauf bei Hersbruck.

1410

b

anno uno nondum elapso evenerunt, et de pace, proch dolor, adhuc nichil auditur 4.

1410 cruciferi 1 de domo Teutonicorum in die divisionis Juli 15. apostolorum inierunt bellum cum 'rege Polonie et Bitoldo fratre eius pagano, et prostratus est, proch dolor, totus exercitus 5 Christianorum, ut dicitur, 159 milia pugnatorum, perveneruntque pagani hostili gladio usque ad castrum Marieburkch, in quo est thesaurus cruciferorum. Quod quidem castrum crucifer quidam de Plaam 82 cum fratre suo laico de Plaam1 ceterisque adiutoribus domino largiente viriliter obtinuit. 1411. 1411* Jodocus marchio Branburge et Moravie, electus a quibusdam in regem Romanorum, sine heredibus moritur, et Branburga ad Sigismundum', Moravia vero ad VenczeslaumTM patruos eius" devolvitur.

10

Juni 3. * obiit Lewpoldus dux Austrie in die S. Erasmi. Eodem 15

a uno anno C. b

от. C. c et auditur om. C. d Secuntur quedam extraordinaria. Extraordinaria. add. C. e duce Litwonie C. paganique, qui erant in exercitu regis Polonie, pervenerunt hostili gladio in Prussiam statt perveneruntque - gladio C. g Plabm A 5. 6. 7. 20 Plawn C1. 2. Plawen C6. hquodam barone add. C. i Plam A 1. B2. Pla A 3. Plaabm A 5. Plabm A 6. 7. Plawn C1. 2. k Moravie et Brandeburgensis C. m Boemie regem add. C. n eiusdem C.

1

regem Ungarie add. C.

Quelle scheinen die von Andreas in seinem Notizbuch clm. 903, 25 Bl. 21 eingeschriebenen Notizen zu sein. Es heisst dort ausführlicher: Item anno 1410. cruciferi de domo Teutonicorum in die divisionis apostolorum inierunt bellum cum rege Polonie et Bytoldo fratre eius pagano, et succumbunt plus quam 80 milia in parte cruciferorum, et multi eciam in parte regis predicti prostrati fuerunt in campo civitatis 30 Hostorode, et cruciferi victoriam amiserunt prostrati, et ipse rex quasi cum innumerabili multitudine paganorum, scilicet Tartarorum, Samaritanorum, Litoviensium et eciam Iudeorum, quasi totam Prusiam devicit. Et quidam crucifer de Plaam cum fratre suo laico de Plaam ceterisque suis coadiutoribus obtinuit castrum Marieburgk et thesaurum cruciferorum 35 ibidem. Et in dicto bello interempti fuerunt magister generalis supremusque marschalcus et multi precipui commendatores cruciferorum. Et detentus fuit per paganos dux Stetinensis et plures comites et barones, milites et militares. Et dicitur, quod fuerunt de numero paganorum et regis Polonie bene 1200 milia, qui dictum bellum seu prelium perfecerunt. 40 Inter quos, ut dicitur, fuerunt bene 7 vel 8 vel 9 imperatores et reges. Et finaliter introducta pace cruciferi rehabuerunt totam terram suam. Et magister generalis de Newfen durante lite predicta Witoldo duci pagano predicto terram suam manu valida maxime devastavit etc.

Eadem historia sub aliis verbis.

45

Eodem anno mense Julii domini de domo Teutonicorum in Prusia cum paganis habuerunt prelium et tribus vicibus triumphaverunt. Quarta vice venit multitudo Tartarorum latenter per aquas et prostraverunt, heu, exercitum totum Christianorum, ut dicitur, 100 milia et 59 milia pugnatorum. Andreas vermengt die Nachrichten beider Quellen in seinem Text. 50 Die beiden Abschnitte auch auf S. 514 bezw. 610 der Eichstätter Hs. 698. 2 Der Hochmeister Heinrich von Plauen.

1412 in urbe Romana concilium per Johannem papam 1412. celebratur.

a

14131 circa festum penthecostes per Ladislaum regem 1413 Neapolitanum Roma miserabilem casum patitur et papa Johannes Juni 11. 5 ab urbe fugatur.

Eodem anno Ludwicus dux Bavarie in Ingelstat ex ordinacione Johannis ducis Burgundie Parisius a carnificibus detentus fuit, sed per telphinum salubriter est liberatus. Huius e Ludowici ducis presencia tunc temporis in Bavaria multum 10 desiderabatur. In cuius presencia Bavaria iam variis gwerris incendiisque vastatur.

15

e

1414 concilium Constanciense prima die mensis Novem- 1414 Nov. 1. bris iniciatur. 1415 Johannes papa XXIII. 28.2 die mensis Maii 1415 Mai 28. a papatu eicitur.

14163 Ludowicus dux Bavarie in Ingelstat ab Heinrico 1416. avunculo suo, in civitate Constancia letaliter figitur .

Item una scafa siliginis duas libras Ratisponensium denariorum solvebat.

1417 Oddo cardinalis in die S. Martini episcopi in con- 1417 20 cilio Constanciensi in papam eligitur et Martinus V. nominatur. Nov. 11. Item Johannes Strolnvelsär abbas in Reichenbach 19. Kal. Februarii moritur et ibidem in ambitu sepelitur habens in Jan. 14. epitaphio hos versus:

Divini cultus amator fuit ille probatus

Atque reformator morum, virtutis amator.

Item Wienne in monasterio dicto ad Scotos et Nürnberge

ad S. Egidium Scoti eiciuntur et Alemanni instituuntur.

Item Ratisponenses litigantes cum Johanne Stawffär1 in eius dampnum castrum Ernvels in ebdomada pasche obsident

5

30 et die tercia viriliterm obtinent.* Quod" tamen postea facta pace April 11—17. redditum est ei.

* patruumque predicti Theodericum Stawffär militem captivum ducunt in Ratisponam. add. C.

vastatur om. C.
f 1416 vir-
i Scotorum

b fuit detentus C. c Huius

b 1417 C.
1 milite add. C.

35 d Sequenti vero anno statt 1415 C. e XXIII. add. C.
tutis amator om. C.
statt dicto ad Scotos C.
pugnant et add. C.

40

45

restituitur statt quod

8 ut supra add. B 2.
k Eodem anno C.
n Postea tamen facta pace castrum predictum eis

ei C.

m ex

1 Die beiden folgenden Sätze ähnlich im Breve Chronicon (Oefele 1, 612).
2 Vielmehr in der allgemeinen Sitzung am 29. Mai.

3 Falsch statt 1417.

Am 20. Januar fand die Wahl eines neuen Abtes statt. Die Urkunde hierüber hat Andreas in sein Notizbuch clm. 903, Bl. 13 geschrieben. 5 Ernfels an der Laber: vgl. Gemeiner 2, 421 f.

1418

a

d

1418 per Martinum papam concilium Constanciense April 22. 22. die mensis Aprilis solvitur, et ipse circa festum S. Urbani Moi 25. versus Italiam proficiscitur.

Item Salczburge concilium provinciale 18. die mensis

5

Nov. 18. Novembris celebratur. 1419. 1419 rex Venczeslaus Bohemie, quondam Romanorum, moritur sine heredibus, et regnum Bohemie ac marchionatus Moravie ad Sigismundum regem Romanorum, fratrem eius, devolvitur. Post huius Venczeslai obitum statim heretici in regno Bohemie ceperunt ecclesias* desolari et fideles variis 10 modis persequi, de quo alibi1 lacius scripsi.

1420.

Item Ratispone synodus ordinaria celebratur.

1420 Praga a Sigismundo rege Romanorumm, Ungarie, Bohemie etc. ad extirpandum hereticos obsidetur, de" quo vide paulo ante 2. Item scafa siliginis pro 60 denariis Ratisponensi- 15 bus et quandoque pro 40 tantum venditur et tres ciphi vini bavarici pro uno Ratisponensi denario.

Item P Johannes dux Burgundie a telphino, hoc est filio seniore regis Francie, qui sic a quodam comitatu, volgariter Telphney, solet nuncupari, occiditur. Ubi par pena facti 20 accidit. Nam ipse Johannes dux Burgundie ante paucos annos ducem Aurelianensem, ut regnare posset in Francia, Parisius occiderat. Hoc in tempore Heinricus rex Anglie, cuius uxor erat Katherina filia Karoli regis Francie, ipsum Karolum regem, quia furibundus erat, unacum regno Francie 25 potenter contra voluntatem telphini sibi subicit et, dum quandam civitatem obsideret, timens telphinum auxilium Ludowici comitis palatini Reni, filii quondam Rudperti regis, invocat Qui Ludowicus cum exercitu militari ei" in adiutorium venit, sicque compulsa civitas 3 fame a rege Anglie obtinetur, ipseque 30 Ludowicus cum suis ad propria revertitur.

* ac monasteria quasi omnia rumpere, cremari et add. A 2. evertere et lamentabiliter destruere add. C.

a V. add. C.

om. C. e Item

b om. B 1. c absolvitur B 1. d circa Urbani celebratur om. C. fet C. g cuius C.

hom. C. 35

i de celebratur om. C. k Item celebratur om. B 2. 1 civitas add. C.

m Romanorum etc. om. C.

n de denario om. C.

denario om. A 6. 7. P Eodem anno statt Item C. a hoc
om. C. r Eodem statt Hoc in C. s Romanorum add. C.
u et B 1. honorifice add. C.

1 Unten in der Husitenchronik.

2 S. 150 Z. 3.

& Gemeint ist die Belagerung von Melun 1420.

。 Item nuncupari

t Cui B1. 40