Per ristoro del Vescovado di Pistoja, si conceda al detto Vescovado › tutte Pievi, Beneficj et luoghi Ecclesiastichi, Comuni, Popoli et Luoghi, ⚫ che sono nella Provincia di Valdinievole et di Valdariana, che sono nel Terreno, che tiene il Comune di Firenze.

⚫ Comune et terra di Barga colla sua Corte.

Comune di Sommoeolognole colla sua Corte. »

Acconsenti benignamente il papa Alessandro V alle istanze della repubblica fiorentina; ma per la morte di lui non potè farsi la spedizione della bolla, che avrebbe assicurato ai pratesi il conseguimento dei loro desiderii. Ed in seguito poi, per le dare vicende dei tempi e per l'eccidio della città stessa di Prato, recatole dagli spagnuoli nell' anno 1512, svant del tutto il progetto della bramata erezione. Bensi rivissero le trattative sotto il pontificato del papa Pio II.

Intanto la prepositura di Prato aveva cominciato ad esser data in commenda, e per lo più in mano di un cardinale. E n'era stato prevosto nell'anno 4460 Carlo de' Medici, figliuolo di Cosimo il grande, sopranDominato il Padre della Patria; ed egli con la sua influenza aveva ottenuto dal sommo pontefice, che in vista dei molti privilegi antichi di questa collegiata, foss'ella qualificata con le giurisdizioni di Nullius dioecesis, sciolta ed esentata cosi dalla diocesana giurisdizione del vescovo di Pistoja. La bolla, che ne concesse la prerogativa è questa, che soggiungo': obovou

Etsi cunctae orbis Ecclesiae Apostolicae sedi, quae superna dispo⚫sitione super illas ordinariae potestatis obtinet principatum, plene sub'esse noscuntur, quas tamen earum de suae auctoritatis plenitudine • specialis sibi subdit, sic eas illarumque personas a cujuslibet alterius jurisdictione prorsus eripiens, et nullum praeter Romanum Pontificent in Superiorem et Dominum recognoscant, rectores earumdem Eccle› siarum, prout ad illarum decorem cedere noverint specialibus gratiis et privilegiis muniendo. Sane pro parte dilectorum filiorum Caroli de Me• dicis Praepositi Saecularis et collegiatae Ecclesiae sancti Stéphani oppidi › Pratensis, Pistoriensis dioecesis, ac universitatis ejusdem oppidi nuper

nobis exhibita petitio continebat; Quod cum retroactis temporibus » ii, qui Praeposituram ejusdem Ecclesiae, quae inibi dignitas princi» palis existit pro tempore obtinuerunt, ipsius Sedis Apostolicae Notarii » diutius extiterunt, universitas antedicti pro Ecclesiae et oppidi praedi»ctorum honore et ornamento, cum oppidum ipsum ex insignioribus » totius Tusciae oppidis sit, valde cupiunt Praepositum dictae Ecclesiae » pro tempore existentem ejusdem sedis notarium semper existere et » insignia notariorum sedis hujusmodi gerere et habere. Quare pro parte ■ Caroli et universitatis praedictorum nobis fuit humiliter supplicatum, » ut dictae Ecclesiae praepositum, qui pro tempore fuerit, in Apostolicae » sedis notarium eo ipso receptum fore decernere et ordinare ; ac cum » ipsum oppidum propter ejus magnitudinem et pulchritudinem instar » Civitatis existat, dictaque Ecclesia satis decentem Canonicorum et perpetuorum beneficiatorum numerum habeat, eam immunitatis et exem» ptionis praerogativa decorare de benignitate Apostolica dignaremur. » Nos igitur, ut praepositi, qui pro tempore fuerint et personae ipsius » Ecclesiae, nec non universitas antedicti eo devotius eamdem Sedem » honorare studeant, que per illam dicta Ecclesia majori gratia et spe»cialiori favore communitas fuerit, hujusmodi supplicationibus inclinati, » praefatum Carolum ex nunc in nostrum et dictae Sedis Notarium aucto» ritate Apostolica tenore praesentium recipimus, ac aliorum nostrorum ⚫et dictae Sedis notariorum consortio favorabiliter aggregamus, nec non » auctoritate praedicta ex certa scientia earumdem tenore praesentium » statuimus et ordinamus, quod omnes et singuli successores sui dictae » Ecclesiae Praepositi pro tempore existentes, quamprimum in illius » praeposituram assumpti fuerint, ex tunc dictae sedis notarii sint, et ⚫ aliorum notariorum ejusdem sedis numero et consortio eo ipso aggre» gentur, et Notarii dictae sedis et eidem numero aggregati ipso facto absque alia receptione quacumque esse censeantur. Volentes, ac Carolo et successoribus praedictis harum serie concedentes, ut privilegiis, li» bertatibus, immunitatibus, honoribus et oneribus uti et gaudere de»beant, quibus alii nostri et dictae Sedis Notarii gaudent et gaudebunt » quomodolibet in futurum, quodque insignia officii notariatus hujusmodi ⚫ a venerabili fratre nostro moderno vel pro tempore existente Archiepiscopo Florentino, aut Episcopo Pistoriensi, vel alio, quem maluerit, » Catholico Antistite gratia et communione praefatae Sedis habente,

D

» recipere valeant. Cui quidem Archiepiscopo vel Episcopo aut Antistiti » eadem insignia sibi concedendi licentiam et facultatem concedimus per • praesentes, ita tamen quod ipse Archiepiscopus, Episcopus vel Antistes » a Carolo et successoribus praedictis solitum juramentum juxta formam .inferius amictatam recipiat a forma juramenti per eos praestandi hujus⚫ modi nobis vel successoribus nostris Romanis Pontificibus pro tempore existentibus de verbo ad verbum per proprium nuncium quantocius destinari procuret.

D

D

0

. Et insuper eidem Carolo, atque pro tempore existenti Praeposito ejusdem Ecclesiae, ut quater aut pluries in anno aliquem Antistitem hujusmodi, qui in dicta Ecclesia in pontificalibus celebrare valeat, evo› care possit, tenore praesentium indulgemus. Praeterea eamdem Ecclesiam, seu plebanatum S. Stephani cum Praepositura, ac omnibus et singulis canonicatibus et praebendis aliisque beneficiis Ecclesiasticis quibuscumque inibi fundatis et institutis, ac de caetero fundandis et instituendis, nec non Carolum et successores suos Praepositos et di»lectos filios Capitulum singulosque canonicos et personas ac perpetuos ⚫ beneficiatos ejusdem Ecclesiae seu plebanatus praesentes et posteros » ab ejusdem Episcopi Pistoriensis praesentis et qui pro tempore fuerit ejusque officialium ac aliorum quorumcumque ordinariorum Judicum omnimoda jurisdictione, visitatione, superioritate, dominio et potestate, > auctoritate et scientia supradictis earumdem tenore praesentium pror⚫ sus eximimus et totaliter liberamus, eosque in jus et proprietatem B. » Petri et Sedis Apostolicae, ac sub eorum speciali protectione suscipi» mus atque nostra; decernentes ecclesiam seu plebem cum praepositura, » canonicatibus et praebendis ac beneficiis ejusdem,, nec non Carolum, » successores, Capitulum, Canonicos, personas et beneficiatos praedictos » nobis et eidem Sedi immediate subjectos existere, ita ut iidem Episcopus, officiales ordinarii, et alii judices et quaevis alia ecclesiastica vel a mundana persona, quacumque fulgeat dignitate, in ecclesiam seu ple› bem ejusque praepositum, capitulum, canonicos, personas et benefi» ciatos hujusmodi, utpote prorsus exemptos, non possint auctoritate ⚫ ordinaria excommunicationis, suspensionis vel interdicti sententias specialiter vel generaliter quomodolibet promulgare, aut aliter etiam ratione contractus, vel delicti, aut rei, de qua agitur, ubicumque jura» tur contractus, committatur delictum, aut res ipsa consistat, potestatem,

D.

Vol. XVII.

19

» jurisdictionem, dominium, seu ordinationem aliquam exercere, sed » ipsi Praepositus, Capitulum, Canonici, personae et beneficiati super » praemissis et aliis quibuscumque coram dicta Sede, aut ejusdem legatis » dumtaxat teneantur de justitia respondere, fel. rec. Innocentii Pp. IV. >> praedecessoris nostri contra exemptos, quae incipit: Volentes: et aliis Apostolicis constitutionibus, caelerisque contrariis non obstantibus quibuscumque: Nos enim ex nunc quascumque excommunicationum, >> suspensionum et interdicti sententias et quoscumque processus, quasvis » poenas et sententias generales vel speciales in se continentes, quas vel » quos in Carolum et successores, necnon Capitulum et Canonicos, per» sonas et beneficiatos ad Ecclesiam sive plebem praedictos vel eorum » aliquos contra tenorem et formam praesentium quomodolibet promul» gari vel haberi contigerit, irritos decernimus et inanes nulliusque ro» boris vel momenti. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam » nostrae receptionis, constitutionis, exemptionis, aggregationis, statuti, » ordinationis, concessionis, indulti, liberationis, susceptionis et volun»tatis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc at» temptare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei ac beatorum » Petri et Pauli Apostolorum ejus se noverit incursurum.

» Datum Senis Anno Incarnationis Dominicae millesimo quadringen» tesimo sexagesimo tertio, nonis Septembris, Pontificatus nostri anno » tertio,"

In vigore pertanto di questo pontificio privilegio, i prevosti della collegiata di santo Stefano di Prato incominciarono ad usare liberamente le insegne di notarii apostolici ed a godere giurisdizione assoluta ed indipendente dal vescovo di Pistoja sulla città di Prato e in tutte le parrocchie e chiese appartenenti al suo piviere. Tuttavolta, di quando in quando una qualche molestia ne soffrivano da chi a mal in cuore vedeva questa privilegiata esenzione: particolarmente nell'anno 1542, essendone prevosto commendatario il cardinale Nicolò Ridolfi, diacono del titolo di santa Maria in via lata, le pretensioni di chi tentava di scemarne la giurisdizione sul clero e sul popolo di Prato, costrinsero il cardinale ad invocare la pontificia autorità; ed egli ottenne l'anno dopo dal pontefice Paolo III, a tutela dei suoi diritti, il breve, che qui trascrivo:

D

PAVLVS PP. III.

DILECTE FILI SALVTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM.

< Cum sicut nobis exposuisti, licet jam tanto tempore, quod de ejus » initio hominum memoria non existit, Praepositi, qui pro tempore fuerunt, ecclesiae S. Stephani Oppidi de Prato nullius dioecesis ratione Praepositurae dictae ecclesiae, quae inibi dignitas principalis existit, » fuerint per se et eorum in dicta ecclesia vicarios in possessione, seu » quasi pacifica et quieta Canonicos ejusdem ecclesiae caeterosque tam dignitates, quam alia beneficia ecclesiastica in praefata ecclesia et toto oppido praedicto obtinentes ordinaria auctoritate visitandi, corrigendi » et puniendi, ac omnimoda jurisditionem ordinariam et quam alii loco› rum ordinarii in eorum subditos de jure et consuetudine exercent et > exercere possunt, in eos exercendi: Tuque, qui Praeposituram hujus⚫ modi ex concessione et dispensatione Apostolica in commendam obtines, in eadem possessione seu quasi ad praesens existas, nihilominus quia ⚫ ob vetustatem temporis et ipsius oppidi direptionem a militibus factam, ⚫ de jure visitandi, corrigendi et puniendi, ac jurisdictionem hujusmodi, ⚫ut praefertur, exercendi aliter quam per diutinam possessionem prae⚫ dictam constare non potest, nonnulli ex Canonicis et aliis dignitates » et beneficia praedicta obtinentibus, tuam, seu tui in eadem ecclesia in spiritualibus vicarii generalis jurisdictionem declinare satagant, nobis » humiliter supplicasti, ut tibi et tuis in dicta Praepositura successoribus » in praemissis opportune providere de benignitate Apostolica dignare» mur. Nos igitur aequum censentes, ut Canonici et caeterae dignitates » et alia beneficia praedicta obtinentes tuae et pro tempore existentis ■ Praepositi ipsius Ecclesiae jurisdictioni, ut hactenus a dicto tempore » citra aliis tuis in Praepositura hujusmodi successoribus, subditi fue» runt, subsint, tuis in hac parte supplicationibus inclinati, tibi et tuis in dicta Praepositura successoribus, quod tu et iidem successores per » vos vel vestros in dicta ecclesia in spiritualibus Vicarios generales, › Canonicos ejusdem ecclesiae ac caeteros tam dignitates, quam alia be» neficia ecclesiastica in praefata ecclesia et toto oppido praedicto oblinentes ordinaria auctoritate, prout a dicto immemorabili tempore citra