I

1103

Noyon.

Baudry, évêque de Noyon, donne le prieuré de S. Amand et son clos à l'abbaye de S. Martin de Tournai.

Cartal. de S. Mait., I. — Cette première charte est dans Dom Grenier, T. 210, fol. I. vo. Beaucousin, T. 3, fol, 232, avec quelques variantes, sans valeur. Gallia Christ. Des copies portent 1102 à tort, puisque

l'indiction 11 ne laisse aucun doute.

Carta Baldrici Niciomensium episcopi, de domo saneti Amandi.

In nomine Patris et filii et spiritus sancti, amen.

Baldricus Dei gratia. Noviomensium episcopus, universis catholice religionis cultoribus in eternum gaudere cum gaudentibus. Quedam, fratres, apud nos erat capellania nostro videlicet in episcopatu, nostra sub protestate, in loco qui sancti amandi dicitur, prope fines Belvacensis episcopatus in honore ejusdem sancti Amandi fundata, solummodo a quodam monacho inhabitata, hanc frater Waubertus, sancti Martini Tornacensis monachus, precepto et assensu abbatis sui domni Odonis, sibi suisque fratribus suoque loco, a nobis dari petiit, ut in loco illo cum eodem fratre, qui solus inibi prius consueverat inhabitare, Deo serviret, et eumdem locum ad honorem Dei multiplicaret. Videns igitur devotam ipsius intentionem, immo considerans abbatis sui domni Odonis suorum que monachorum religionem, ad locorum quibus presunt exaltationem, consilio et assensu Gerardi archidiaconi nostri, nostrorum que clericorum, eodem etiam fratre qui prius locum illum inhabitaverat devotissime obsecrante, concessi et donavi santo Martino Tornacensi ejusque monachis, omni munerum exactione remota, predictum locum cum capella et cum omni sibi appendenti terra, sub perpetua libertate possidendum, ea sciliret conditione, quod ipsius sancti Martini abbas de loco illo et de his omnibus que ad eumdem locum pertinent, de fratibus etiam intro mittendis et ad se revocandis liberam habeat facultatem, salva tamen Noviomensis episcopi pastoralitate et obedientia, quod ne quis nostris seu futuris temporibus violare presumat, pontificali auctoritate confirmavi, et clericis nostris qui in presenti pagina subscripti sunt assentientibus, sigilli mei signo corroboravi. Signum Baldrici episcopi, S. Roscelini Roscammi decani, S. Gerardi archidiaconi, S. Lamberti Tornacensis archidiaconi, S. Nicolai scolastici, S. Landrici succentoris, Baudrici subcantoris, S. Odonis,

S. Racheleni Bavensis cusdodis, S. Anselli, S. Geldulfi, S. Guidonis cancellarii.

Actum anno dominice Incarnationis MCIII; indictione XI, regnante rege Philippo, épiscopante Domino Baldrico.

II

1119.

Beaurais.

Lambert évêque de Noyon rédige l'acte dans lequel les seigneurs de Thourotte, Foulques, fils d'Enguerrand; Hugues de Chauny et Warnier son frère, donnent leur alleu de Lassigny, au chapitre de N. D. de Noyon. Peu après, Roger, leur neveu, l'offre à S. Amand. De là résulte une contestation, qui es réglée par le concile de Beauvais, présidée par le légal Conon.

Cartul. du chap. de Noyon. Invent. analyt. de A. Rendu, p. 42. Aux archives de l'Oise, fol. 55. Sur une copie du 14° siècle, le titre est: De hiis quæ habemus in territorio de Lacheni.

Privilegium de dono domni Calniacensis et Rogeri de Thorota.

In nomine Patris et filii et spiritus sancti.

Ego Lambertus Dei gratia Noviomisis et Tornacen. Episcopus. Omnibus ecclesie nostre filiis presentibus etfuturis.Quicumque pro salute vivorumet requie defunctorum eccliis attribuuntur, aliquando malefactorum protervitate vel etiam successorum cupiditate contingit usurpari; nos qui provisores domus Dei esse debemus, sollertem curam oportet adhibere, ne ecclia nobis commissa concessis valeat spoliari, et si quid per insolentiam distractum est ut ejus ditioni pro posse nostro procuretur restitui. Cognoscat itaque presens etas et futura, Fulconem Ingrammi filium. alodii partem quam apud Lacheni habebat, Sce Marie Noviom. et ejusdem ecclie canonicis, et dominam Adelaidem ipsuis sororem, partem quam in ipso alodio habebat contulisse. Hugo étiam Calniacensis et Warnerus ejus frater, partes alodii quas inibi habebant, eidem ecclie concesserunt et cononicis. Sed dominus Rogerus eorum nepos, ipsas partes suis usibus aliquandiu deputavit, et ad extremum ecclesie sancti Amandi et monachis inibi servientibusconcedere voluit. Quod audientes canonici, in Belvacensi concilio quod dominus Conon, Romane Sedis legatus, in festivitate Sancti Luce Evangeliste celebravit, clamorem fecerunt, et ad ultimum concedente Rogero, et monachis et canonicis concedentibus, ad hujus modi concordiam devenerunt; concessum est enim ipsi Rogero quod ipsas partes, saltem Hugonis et Warneri, vita sua possideant, et pro pacti memoria unoquoque anno, VI numamos

canonicis persolveret, ac post ipsius obitum, canonici et monachi illas partes inter se dividerent, et libere possiderent. Huic definitioni interfuit Radulfus Rem. Arch. Willermus cathalaun. Lisiardus Suess. Goisfrid Carnot. Petrus Belvacen, Gerbertus Parisien, Epicospi. Quorum ceterorum qui subscripti sunt testimonio confirmamus et sigillo nostri impressione corroboravimus. S. Archidiac, Henrici Belvacen, S. Rorigonis Noviomens, archidiac, S. Fulcheri scolastici, S. Capellani, S. Haunerici, S. Odonis filii Goisberti, S. Nicolai diaconis. Actum in Camera Sci Petri Belvacens. Epi. Anno dominice incarnationis MCXVIIII, Regnante rege Ludovico, épiscopante domno Lamberto.

III

1124.

Noyon.

L'évêque Simond énumère les propriétés de S. Amand, son clos, l'alleu de Lassigny, les vignes de Landrimont et de Brinceum sises à Noyon.

Cartul. S. Martin. XI.

Recopiè au livre des privilèges, f. 121, sous ce titre De Lacheni, De libertate hospitium nostrorum et de tribus vineis apud Landrimont et Brinceum. Cette donation est rappelée dans les chartes de 1205, 1220.

--

Carta Symonis Noviomensis épiscopi de tribus vineis apud Landrimont

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen.

Symon, Dei gratia Noviomensium atque Tornacensium Episcopus, universis ecclésie filiis in perpetuum. Noverit dilectio vestra domnum Baldricum predecessorem meum felicis memorie Episcopum, dedisse cenobio Sancti Martini Tornacensis, quamdam capellulam, in pago Noviomensi, in honore Sancti Amandi constructam, quatinus monachi eam sub perpetua libertate possiderent et ad honorem Dei multiplicare studerent.

Cum ergo illic habitare cepissent, Adeladix mater domni Rogeri Thorotensis, assensu ejusdem filii sui et conjugis ejus Hadeguidis, terciam partem allodii sui quod dicitur Laceni, in terra et aqua, in prato, et nemore atque hospitibus, totumque partis illius comitatum, districtum, advocationem et justiciam, eisdem monachis hereditario jure libere et absque ulla exactione perpetualiter possidenda, pro anima sua in elemosina coram testibus dedit; hanc itaque donationem predictus Domnus Rogerus postea in presentia mea, sicut supra descripta est, renovavit, dans scilicet monachis ex integro quidquid in eadem tercia parte habebat, exceptis feodis militum suorum et excepta mercede seu exactione, que ab habitatoribus circumpositarum villarum exigitur pro pascuis animalium suorum, que vulgo appel

latur forinsecum herbagium, excepto quoque fructeto ab occiden tali plagao ville sito; hospitibus que eorum talem libertatem concessit ut heredes ejus vel ministri eorum, neque in terra monachorum neque extra terram, nec etiam in publico itinere eos capere aut implacitare vel justiciam de eis facere possiut, nisi forte in publica via eos presentialiter in foris facto deprebenderint. Alias auten nunquam super eos manum mittent, sed siquid deliquerint ad monachos se de eis clamabunt, et monachi eis exinde, ubi sibi visum fuerit, justiciam facient. Villicus etiam. sive major ejusdem allodii de tercia parte que ad monachos pertinet, feodum suum abeis per hominium acciepiet, et fidelitatem eis per sacramentum faciet, et quando monachi eum commonuerint ad domum eorum placitare, et quod justum fuérit eis facere perget. Preterea Petrus quidam, Sancte Marie Noviomensis canonicus, vineam unam eisdem monachis apud Landrimontem donavit, procujus aliqua parte prefato Rogero singulis annis debebantnr sex nummi, quos me concedente eis deniceps remisit. Alius quoque ejnsdem ecclesie canonicus, nomine, Gonherus non longe ab ea unam eis vineam donavit, item que alteram apud Brainceum, quas cum ceteris que supra scripta sunt in hac carta, a me confirmari monachi petiérunt. Quorum petitioni assensum prebentes, omnia hec sicut hic descripta sunt, prefatis monachis confirmamus, et ne quis eis molestiam exinde inferre presumat, sub anathemate prohibemus, presentem que cartam sigilli nostri impressione et testium subscriptione roboramus. Signum etc.

Actum Noviomi anno Dominice Incarnationis MCXXIIII, épiscopatus autem domni Symonis anno secundo.

IV

1130.

Les chanoines de N. prieuré, les terres, cens,

Noyon,

D. de Noyon donnent au bois et dimes de Montigny.

Cartul. S. Mart. X. et de Noyon. Cette charte a été vidimée en 1211 et transcrite sur le cartul. du chap. de Noyon. Beaucousin en fait mention, t. 3. f. 282.

Cart. du chap. Côté B. f. CCIII. Vo col. 1. Voir la note à la fin de la charte de 1211. Dom Grenier t. 211. Cart. de M. Becü fo 123, 134. Inventaire de A. Rendu, p. 51. aux archives de l'Oise fo 77. Livre des priviléges, arch. Belg. f. 121.

Carta de terra, censu et memore et décima de Montigni que omnia tenemus à Canonicis Beate Marie Noviomensis.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Quia preterita futuris fiunt incognita, unde inter mortales gravia sepius accidunt scandala, necesse est que sequntur et

scripta relinquere et sub idoneis testibus confirmare. Notum ergo sit cunctis fidelibus tam futuris quam presentibus, quod Canonici Sancte Marie Noviomensis dederunt perpetualiter possidendum ecclesie sancti amandi, que sita est in pago Noviomensi, quidquid habebant apud Montigni: terram videlicet, censum atque nemus, decimanque partem frugum super ea nascentium. Que tamen hac conditione concesserunt ecclésie, ut in nativitate Sancti Johannis Baptiste, censuali mere, XII solidi juxta publicam Noviomensium monetam, singulis annis illis persolvantur. Si autem fortuito casu contigerit, ut in statuto die sensus minime reddatur, XV diebus continuis post camdem festivitatem absque lege habebit indulgentiam ; quod si extra hunc terminum ipsa diluta fuerit pecunia, in aliis subsequentibus XV diebus, census cum lege XII solidorum supra dictus solvetur. Sed si necdum solutus fuerit, manum apponent idem canonici ad possessionem suam; nec ulterius ecclesia Sancti Amandi habebit licentiam, ad camdem redeundi possessionem, nisi lex duodecim solidorum cum debito censu soluta fuerit. Hanc vero terre donationem ut rata inviolata, que permaneat, sigillo etiam beate Marie confirmaverunt. Testes hujus rei sunt Theoderidus Ablas Sancti Eligii; Reainurdus Ablas Santi Bartholomei; Balduimus, decanus, Hennericus prepositus; Petrus cantor; Albricus cellerarius, et alii plures Canonici, in quorum presentia et audientia hec concessa sunt atque constituta.

Actum Noviomi in capitulo Sancte Marie MCXXX ab Incarnatione Dmi.

V

1130.2

Noyon.

L'évêque Simon, de Noyon, reçoit la donation du moulin de Tracy, faite par Mainsende à S. Amand.

Cartul. S. Mart. XVI. Liv. privil. Le sceau de l'évêq. Simon, est publié dans l'hist. d'Oursc. p. 132. Voir les chartes de 1160, les 4 de 1162, 1177.

Carta Symonis Noviomensis episcopi de collatione molendini de Alencurte.

In nomine Patris et filii et spiritus sancti, amen.

Symon dei gratia Noviomensium seu Tornacensium episcopus, universis sancte ecclesie filiis pacem et gaudium. Ecclesiastica quidem bona sepius ideo amittuntur, quia nullum eorum habetur cyrographum, unde quoddam beneficíum cenobio sancti Amandi Noviomensis collatum, litteris tradere, et probabilium subscriptione testium coroborari volumus. Noverint ergo omnes tam presenti temporis quam futuri, dominam Mainsendem de Trachi,