jubet, ut ibi super his plenius discuteretur. Certo itaque die, accitis abbatibus et clericis sapientibus, productos in medio de fide catholica exquiritur. Sed ille verae credulitatis sanctionem per omnia profitetur. Quumque ad hoc confirmandum Dominici sacramenti particeps fieri ab episcopo moneretur, refugit dicens a nullo abbatum nec sacerdotom nec etiam ab ipso episcopo hoc se recepturum, quod aut symoniae aut alicujus avaritiae noxa adstricti tenerentur. Iis verbis omnes in ira commoti pro haeresarcha eum indicant haberi et ita discessum est. Quidam vero de ministris episcopi et alii multi deducentes eam in quoddam tugurium inducunt et non reluctantem sed intrepidam et, ut aiunt, in oratione prostratum admoto igne cum tagurio combusserunt. Qui multa fecerat et docuerat, hic finis ejus. Plurimi tamen, qui ei adhaeserant, de ossibus et pulvere ejus aliquid sibi rapiebant. De cujus secta per quaedam oppida multi manent usque adhuc. Et ejus nomine censentur textrini operis lacrum exercentes.

Balderic, Chronique d'Arras et de Cambrai, blz. 356-357. Paus Gregorius VII trok partij voor den verbranden Ramihrdus, dien hij niet voor eenen ketter hield, en richtte den 25 Maart 1077 uit B.bianello eene bal tot den bisschop van Parijs om hem te bevelen de Kamerijkers in den ban der Kerk te slaan, daar zij eenen man verbrand hadden, die niets anders misdeed dan verklaren, dat de priesters, levende in ontucht en in simonie, de sacramenten niet mogen bedienen (Jaffé, deel I, blz. 622, n2 5030).

8.

1080, Maart 16, Rome. Bul van Gregorius VII, gericht tot Hubertus, ketterschen bisschop van Terwaan, om hem tot inkeer te brengen en hem tevens met strenge straffen te bedreigen. — De paus weigert hem den gebruikelijken apostolischen groet, omdat hij in zijn archief het bewijs gevonden heeft, dat de bisschop door den pauselijken legaat Hugo, bisschop van Die, te Montreuil openlijk voor eenen ketter werd verklaard. Sedert dien hoorde de Paus, dat de bisschop zijne waardigheid door simonie verkregen heeft en verder de bevelen van den H. Stoel in den wind slaat. Alhoewel in den kerkelijken ban geslagen, stoort de bisschop er zich niet aan. Deze zal zich vóór den legaat moeten verrechtvaardigen en verder aan 's pausen bevelen gehoorzamen. Intusschen zijn de kanunniken van Sint-Omaars evenals iedereen van alle gehoorzaamheid jegens den simoniaken en wederspannigen bisschop ontheven.

Gregorius episcopus, servus servorum Dei, Huberto Tarvannensi episcopo. Quod salutem et apostolicam benedictionem tibi non mandamus, ea maxime causa est, quod in registro nostro legitur te ab Hugone, hujus sanctae sedis legato,

apud Monasteriolum publice convictum; et postea antequam esses ab hac infamia purgatus, audivimus simoniace episcopum factum, deinde quod apostolicae sedis praecepta super te et super canonicos tuos de castro S. Pauli promulgata pro quadam villa Kesseca (1) nominata, quam cum suis pertinentiis canonici S. Mariae et S. Audomari saepe in praesentia nostra conquesti sunt sibi et suae ecclesiae auferri, prout ipsi iterum conquerentur, penitus despexisti, ac propterea excommunicationem, quae in nostro registro scripta est, tu cum eis incurrendo, sine respectu Dei et apostolicae reverentiae divinum officium, sicut audivimus, celebrare praesumpsisti. Pro quibus et aliis pluribus a fratre nostro Hugone, Diensi episcopo, semel et iterum ad concilium vocatus, et postea a nobis ad synodum Romanum invitatus ut te expurgares, quia non venisti nec canonice excusasti, nisi apostolicae pietatis mansuetudo nos dispensatorie ad tempus sustineret, sententiam depositionis tua inobedientia, quae vere est idolatria, jamdudum suscepisset. Sed tamen adhuc tibi paterno parcentes affectu, quia diutius tot et tanta, quae de te dicta sunt, ferre nullomodo honeste possumus, apostolica auctoritate praecipimus ut, ubi et quando praedictus noster Hugo Diensis episcopus te vocaverit, de his vel aliis satisfacturus, occasione postposita, ita paratus es et circumspectus advenias, ut si te innocentem et falso accusatum scis, cum Dei auxilio et conscientiae puritate ab omnibus objectis et objiciendis canonice expurgare possis. Praeterea omne divinum officium omnibus canonicis de castro S. Pauli, te solo interim usque ad audientiam excepto, interdicimus; et ipsis et locis eorum, quousque praefatam villam cum ecclesia et aliis suis pertinentiis canonice ecclesiae S. Mariae et S. Audomari restituerint, et coram Hugone Diensi episcopo de inobedientia et excommunicatione satisfecerint; et nisi tu statim, visa praeceptione nostra, praedictis canonicis tuis et omnibus locis eorum, et praecipue ubi canonici denominati sunt, omne divinum officium interdixeris, omne officium tuum auctoritate apostolica interdictum noveris.

Canonicis S. Audomari, qui tibi communicare ausi non fuerunt, pro eo quod te inobedientem apostolicis praeceptis viderunt et per pecuniam ordinatum episcopum dictum, usque ad tuam finitam causam tibi obedire prohibuimus; et non solum eis, sed etiam omnibus id ipsum de te scientibus, quia symoniaco et apostolicis praeceptis inobedienti nullus debet obedire.

Data Romae, VII kalendas Aprilis, indictione III.

Dom Bouquet, Recueil, deel XIV, blz. 645-646. (Jaffé, deel I, blz. 634, nr 5157). Zie in de Revue historique van Parijs (deel I, blz. 397-398, jaargang 1876) de verhandeling van den heer A. Giry, Grégoire VII et les évêques de Térouane.

9.

(1083, Rome?). Bul van Gregorius VII, gericht tot Robert II, graaf van Vlaanderen, om hem tegen Lambertus (van Belle),

(1) Quesques is een dorp van het kanton Desvres, arrond. van Boulogne, departement van het Pas-de-Calais.

ketterschen bisschop van Terwaan en opvolger van Hubertus, op te hitsen. De paus bezweert den graaf, dat hij de goede geestelijken van 't bisdom Terwaan niet langer zou vervolgen en integendeel de partij van den ketterschen bisschop, die in den ban der Kerk geslagen is en dien hij « een lid van den Antichrist » noemt, verlaten zou. Daarmede zal hij den zegen van God en van St-Pieter alsmede het eeuwig leven verwerven.

Gregorius episcopus, servus servorum Dei, R(oberto) glorioso Flandrensium comiti, dilecto in Christo filio, salutem et apostolicam benedictionem.

Jam saepe excellentiae tuae scripsimus super causa clericorum Tarvanensis ecclesiae E(ngerrandi) praepositi, S. decani, J. diaconi et reliquorum, quos malignorum mortiferis suggestionibus bonis propriis privatos in exilium pro apostolica obedientia detrusisti, ut eos ad integrum, sicut justum est, restaurares et illum haereticum L(ambertum) depositum et excommunicatum amplius non sustentares, sed magis ecclesiam captivatam de ejus tyrannide et oppressione liberares. Quod quia, sicut illi adhuc lachrymabiliter conqueruntur, nondum pleniter peregisti, crebris querimoniis eorum fatigati adhuc nobilitati tuae mandamus et ex parte Dei et apostolorum principis praecipimus, ut ecclesiam de praedicto Antichristi membro eripias clericisque praefatis sua omnia clementer restituas et gratiam tuam pristinam eis habere permittas, ut Deus omnipotens tibi suam gratiam hic et in futuro seculo tribuat et beatus Petrus, ad cujus praesentiam confugium fecerunt, januas coeli post hujus vitae felicem terminum tibi aperiat.

Mansi, deel XX, blz. 372. (Jaffé, deel I, blz. 644, no 5247). — Bij Mansi vindt men nog andere stukken over deze zaak, waarin de paus schijnt overdreven te hebben, als hij bisschop Lambertus voor eenen ketter wilde doen doorgaan. Zie ook A. Giry, Grégoire VII et les évêques de Térouane in de Revue historique (deel I, blz. 399 en volg.).

10.

1102, Januari 21, Albani. Bul van Paschalis II, gericht tot Robert II, graaf van Vlaanderen, over het vervolgen der ketters in zijne gewesten. Na hem over zijne aanstaande kruisvaart naar 't Heilig Land lof te hebben toegezwaaid, wenscht de paus hem ook geluk met zijne strenge houding tegenover de ketters uit het Kamerijksche. Hetzelfde moet met de verwaten priesters uit het Luikerland geschieden, daar degenen, die zichzelven buiten de Kerk plaatsen, van alle kerkelijke ambten moeten beroofd worden. De paus spoort den graaf ook aan den hoofdman der ketterij,

Hendrik, met al zijne aanhangers zooveel hij kan te vervolgen. Geen aangenamer plicht kan in God's oogen betracht worden.

Paschalis episcopus, servus servorum Dei, Roberto Flandrensium comiti salutem et apostolicam benedictionem.

Benedictus dominus Deus Israël, qui in te virtutis efficaciam operatur, qui reverus Hierusalem Syriae, in cœlestem Hierusalem justae militiae operibus ire contendis. Hoc est legitimi militis, ut sui regis hostes instantius persequatur. Gratias ergo prudentiae tuae agimus, quod praeceptum nostrum in Cameracensi parochia exsecutus est; idipsum de Leodiensibus excommunicatis pseudoclericis praecipimus. Justum est enim ut qui semetipsos a catholica ecclesia segregarunt, per catholicos ab ecclesiae beneficiis segregentur. Nec in tantum parte, sed ubique, cum poteris, Henricum haereticorum caput et ejus fautores pro viribus persequaris. Nullum profecto gratius Deo sacrificium offerre poteris, quam si eum impugnes, qui se contra Deum erexit, qui ecclesiae Dei regnum auferre conatur, qui in loco sancto Simonis idolum statuit, qui a principibus Dei sanctis apostolis eorumque vicariis de ecclesiae domo Sancti Spiritus judicio expulsus est. Hoc tibi ac militibus tuis in peccatorum remissionem et apostolicae sedis familiaritatem praecipimus, ut his laboribus ac triumphis ad coelestem Hierusalem, Domino praestante, pervenias.

Datum Albani, XII kal. Februarii.

Dom Bouquet, Recueil, deel XV, blz. 25. (Jaffé, deel I, blz. 710, nr 5889.)

11.

1112, na 18 Mei, Utrecht. Brief van de kanunniken van Utrecht namens hun bisdom (1) aan Frederik, aartsbisschop van Keulen, waarin zij hem bedanken over de aanhouding van den ketter Tanchelm en van twee zijner aanhangers, den smid Manasses en den priester Everwacher, en hem bekend maken met de wijze, waarop Tanchelm bekeeringen deed, met de dwalingen zijner secte en met de daden door hen drieën tegen den Roomschen godsdienst in de kustlanden van 't bisdom Utrecht gepleegd. De kanunniken bezweren den aartsbisschop, dat hij die ketters uit den kerker niet zou laten ontsnappen, maar streng zou straffen.

Domino suo et venerabili patri Frederico, sanctae Coloniensis ecclesiae

(1) De Utrechtsche bisschop Burchard stierf den 18 Mei 1112, zoodat de kanunniken het bisdom na dien dag regeerden tot aan de kiezing van zijnen opvolger Godebald, iets later in hetzelfde jaar.

archiepiscopo, humilis Trajectensis ecclesia ex sincero affectu devotissimas orationes cum debito subjectionis obsequio.

Gratias, reverende pater, sanctitati vestrae agimus, quia paterna miseratione vicem nostram doluistis et Antichristi nostri, perturbatoris et blasphematoris ecclesiae Christi, cursum et impetum retardastis, qui aperuit in coelum os suum et contra sacramenta ecclesiae haeresim suscitare ausus est jam olim sanctorum patrum sententiis iugulatam. Hic enim spiritu superbiae (quae radix est omnis haereseos et apostasiae) intumescens nihil papam, nihil episcopos, nihil archiepiscopos, nihil presbyteros aut clericos asseruit; columnasque ecclesiae Dei concutiens, etiam fidei nostrae petram, id est, Christum dividere ausus est. Penes se et suos tantum ecclesiam esse contendebat. Ecclesiam, quam Christus a Patre accepit, gentes in haereditatem suam et possessionem suam terminos terrae, hic ad solos Tanchelmistas contrahere conatus est. Jam vero, sancte pater, afflictionis nostrae querelas suscipite; et praecursorem Antichristi, eodem schemate, eisdem vestigiis, quibus ille secuturus est, praecur rentem advertite. In maritimis primum locis rudi populo et infirmioris fidei venenum perfidiae suae miscuit; et per matronas et mulierculas (quarum familiaritatibus et secreta col'ocutione et privato accubitu libentissime utebatur) errores suos paulatim spargere coepit; deinde per (has) conjuges etiam ipsos perfidiae suae laqueis irretivit. Nec iam in tenebris vel cubiculis, sed super tecta praedicare incipiens, in patentibus campis late circumfusae multitudini sermocinabatur, et veluti rex concionaturus ad populum, stipatus satellitibus vexillum et gladium praeferentibus velut cum insignibus regalibus sermonem facturus procedere solebat. Audiebat illum populus seductus sicut angelum Dei. Imo vere ipse angelus Sathanae declamabat, ecclesias Dei lupanaria esse reputanda. Nihil esse, quod sacerdotum officio in mensa dominica conficeretur; pollutiones, non sacramenta nominanda. Ex meritis et sanctitate ministrorum virtutem sacramentis accedere, cum ex verbis s. Augustini: Dominus Christus traditorem suum (quem diabolum nominavit, qui ante traditionem Domini nec loculis dominicis fidem potuit exhibere) cum coeteris apostolis ad praedicandum regnum coelorum miserit, ut demonstraret dona Dei pervenire ad eos, qui cum fide accipiunt, etiamsi talis sit, per quem accipiunt, qualis Judas fuit. Item Augustinus: Si in percipiendis sacramentis dantis et accipientis est meritum considerandum, sit dantis Dei et accipientis conscientiae meae; haec enim duo non mihi incerta sunt: bonitas illius et fides mea. Quid te interponis, de quo certum nihil scire possum? Sine me dicere: In Domino confido. Nam in te si confido, unde confido, si nihil mali hac nocte fecisti?

Contra has et hujusmodi sententias sacrilegus ille declamans dehortabatur populum a perceptione sacramenti corporis et sanguinis Domini, prohibens etiam decimas ministris ecclesiae exhiberi; quod facile volentibus persuasit, quia ea tantum praedicabat, quae vel novitate sui vel magna voluntate populi placitura sciebat.

Talibus nequitiae successibus misero homini tanta sceleris accessit audacia, ut etiam se Deum diceret, asserens, quia, si Christus ideo Deus est, quia Spiritum Sanctum habuisset, se non inferius nec dissimilius Deum, quia plenitudinem Spiritus Sancti accepisset. In qua praesumptione adeo illusit, ut quidam in eo divinitatem venerarentur, in tantum ut balnei sui aquam potandam stultissimo populo pro benedictione divideret velut sacratius et efficacius sacramentum profuturum saluti corporis et animae.