Imágenes de páginas
PDF
EPUB

sum episcopus constitutus, et ideo exspectabam praecessorum consilium. hoc itaque existimo, ut quicumque ex haeresi venerint, sine dubio baptizentur.

79. Clarus a Mascula dixit: Manifesta est sententia domini nostri Iesu Christi apostolos suos mittentis et ipsis solis potestatem a patre sibi datam permittentis, quibus nos successimus eadem potestate ecclesiam domini gubernantes et credentium fidem baptizantes. et ideo haeretici, qui nec potestatem foris nec ecclesiam Christi habent, neminem baptizare baptismo eius possunt.

80. Secundianus a Thambis dixit: Non debemus haere- 10 ticos nostra praesumptione decipere, ut in ecclesia domini nostri Iesu Christi non baptizati ac per hoc remissionem peccatorum non consecuti, cum iudicii dies venerit, nobis inputent, quod per nos non sint baptizati et indulgentiam divinae gratiae consecuti. propter quod, cum sit una ecclesia et unum baptisma, quando ad 15 nos convertuntur, simul cum ecclesia et ecclesiae baptismum consequantur.

81. Item alius Aurelius a Chullabi dixit: Iohannes apostolus in epistula sua posuit: si quis ad vos venit et doc

15 vgl. Eph 4, 4. 5.

18 2 Jo 10. 11.

5 vgl. Matth 28, 18. 19. 1 episcopatum 561 | exp- 45, 40. 80, 110. 518, 201, 421, 519, 56, H | 2 utaque 1101, utique 1102 | estimo 421 | qui cum l. quicumque 7, H, quique 56 | ad l. ex 561, ab 562, 100, om. 50101 | heresint 7, haeresi sint H venerit 451, venerunt 421, 56', veniunt 7, H3 add. paenitentiae a. baptiz. 100 | baptidi- 561.

[ocr errors]

4 add. confessor a. clarus 1. 56 | massula 7 | dicit 110. 518 | manifestum 527 | domino nostro iesu christo 451 | 5 om. nostri 110 | om. suos 519 | mitendi 561 mittens 7, 201 | mittentis permittentis 50101 | solus, ~ p. potest. 561 | 6 patrem 40,7 | datum 801 | add. baptizandi p. datam 421 | promitt- 421, promittendis 7 add. in a. eadem 562 | eandem 100 | 7 potestatem 45, 100, 40. 801, 7, 561 | repetit. a patrem potestatem 7 | domino 561, om. 421 | fide 5010 | baptidi- 561 | 8 in l. nec 40 | ~ foris potest. 421|9 baptidiari 561 | baptismum 561. 10 secundinus 100, 7, 201 | add. alius a. sec. 201, add. martyr 1. 56 | tam110. 518, 201, tambeis 421, A. 56, thambeis 40, 519, thambeas 1, thanbis 7 | dicit 110. 518 | 11 praesuptione 110 | decepere 7 | aut l. ut 518 | dominus noster iesus christus 801 | om. nostri 110. 518 | 12 om. non baptiz., add. constituti 8. l. 102 | baptidi- 561 | add. accipiantur p. bapt. 110, 201 | om. ac 5010 | remisionem 45 13 imputet 7, impatent 1101 | 14 sit 451 | baptidi- 561 | add. non sint a. cons. 40, add. non A | 15 quae l. quod 110 | om. cum sit 201 | ~ una sit 110 | add. in a. eccl. 7, H | om. et a. unum 100 | baptima 451, baptismum 100, 519| quomodo l. quando 421 | 16 om. eccl. et 519 | baptisma 518, benedictione 100.

18 chullab 100, cullabi 421, 56, cculabi 5010, chollabi 519, chulabi 527, cillavi A, cbullabi 80, buccabi 102 | dicit 110. 518 | iohannis 561 | 19 epistola 80, 56, epla 100, 102, 201, 421, 519 (vgl. S. 248, 11. 277, 4) | ponit 110, dicit 518, dicens 561, add. posuit a. dicens 56o.

trinam Christi non habet, nolite eum admittere in domum vestram et have illi ne dixeritis. qui enim dixerit illi have, communicat factis eius malis. quomodo admitti tales temere in domum dei possunt, qui in domum nostram 5 privatam admitti prohibentur? aut quomodo cum eis sine ecclesiae baptismo communicare possumus, quibus si have tantum dixerimus, factis eorum malis communicamus?

82. Littaeus a Gemellis

dixit:

dixit: Caecus caecum si deducat, ambo in foveam cadent. cum ergo haereticos constet 10 non posse inluminare quemquam utpote caecos, baptisma eorum non valet.

83-85. Natalis ab Oëa dixit: Tam ego praesens, quam Pompeius Sabrathensis, quam etiam Dioga Leptimagnensis, qui mihi mandaverunt, corpore quidem absentes, spiritu prae15 sentes, censemus quod et collegae nostri, quod haeretici communicationem habere nobiscum non possint, nisi ecclesiastico baptismo baptizati fuerint.

8 vgl. Matth 15, 14.

100.

1 εov 7. christi G2 nec 7. et... ne 110. 518 | (2. 3. 6) ave 5010. 527, 110. 518, 201, 519, 562, H, habe 40. 80, 561 | ei l. illi 110. 518, 421 | dixeris 7 quicumque 40 | om. qui enim dixerit 7 | 3 communica 7 | om. factis 519 | malis eius 518 |

illius 7. eius 201 | add. in a. malis 5010. 527 | add. et a. quomodo 80 s. l. | 4 talis 561 | temerarii 80°, timere 1101, debere 7 | domo 80, 421 | add. dei a. nostram 110 | vestram 7, H | 5 sint 100, 561 (exp. 2) | 6 communicat 801 | om. quibus 100| 7 tantis 7. factis 7.

8 littacus 110. 518, litteos 421 | add. confessor a. l. 1. 56 | cemellis 102] dicit 110. 518 | si s. l. 40 ~ si caecum 5010. 527, ~ si caecus caecum 100 | 9 ducat 5010. 527, 100, 40, 110. 518, 7, 201, 421, 519, A, H, deducant 561 | add. nonne a. ambo 519 | simul l. ambo 1 ¦ om. in 519 | cadunt 1001, 110, 1021, 201, A. 56 (nicht 1) | constet 421 | 10 illum- 110. 518, 201, 421, 519 | quemque H | ut potest 401 s. r., ut putet 7, ut petet 56 | caecus 100, 40, ceco 421.

12 oa 40, oe 80, ea 56, obea 110 | dicit 110. 518 | tamen 801 | om, tam ego praesens 421 | ergo 401 | 13 pompetus 7 | sabratensis 5010. 527, 100, 40, 421, 519, A. 56, H, abrath- 45, 110. 518, 201, gabratesis 7 lepcim- 45, 80, leptam- 40 | 14 michi 519, om. 201 | manducaverunt 561 | qui in ecclesiae (Z. 4. 5) l. corpore quod 518 | tamen 7. quidem 421 | apentes 451 | spiritus 561 | praesentis 7 | 15 Baluz.: censemus quod et collegae] censemus quam haeretici qui in domum nostram privatam admitti prohibentur nobiscum et collegae nostri cum eis communem habere non possunt Cod. Gratianopol. | eis 7. et 801, cum 802 collegis nostris 802 | nostre 561 | haereticum 561 | om. communic. biscum 56 communicatione 100, communionem 110. 518 | 16 om. nobiscum 7| add. salvari a. non 56 | possunt 518, 7, 421, A, H | haecles- 45, paenitentiae 7. eccl. 100 | baptisma 100 | 17 fuerint consecuti 7. bapt. f. 100 | baptidiati 561.

no

86. Iunius a Neapoli dixit: Ab eo, quod semel censuimus, non recedo, ut haereticos venientes ad ecclesiam baptizemus.

87. Cyprianus a Carthagine dixit: Meam sententiam plenissime exprimit epistula, quae ad Iubaianum collegam nostrum scripta est, haereticos secundum evangelicam et apostolicam contestationem adversarios Christi et antichristos appellatos, quando ad ecclesiam venerint, unico ecclesiae baptismo baptizandos esse, ut possint

fieri de adversariis amici et de antichristis christiani.

[blocks in formation]

1 ianuarius 1. 56, 421 | neali 50101, niopali 7, neopoli 110, neapollo 518 | dieit 110. 518 | habeo 7. ab eo 40, 7 | add. est a. semel 561 | 2 recedent 561, recedentes 562 | om. ut 56 |~ ad eccl. ven. 421 | om. ad ecclesiam 518 | add. manu paenitentiae a. bapt. 100 | baptidiemus 561.

3 add. confessor et martyr a. c. 1. 56 | kar- A, char- 80, -ta- 527, 100, 80, 110. 518, 7, 201, 421, H | dicit 110. 518 | scientiam 80 | 4 exprimi 100, exprimere 561, expressit 562 | epistola 519, 56, epla 5010. 527, 100, 102, 201, 421 (vgl. S. 248, 11. 275, 19) | iubanum 451, iuv- 100, 102, 421, 561, iubaz- 80, zobai- 40 | collega 7 nostram 80 | 5 evangelica et apostolica contestatione 7 | om. et apostolicam 5010, 56 | add. dispositionem et a. contestationem 100 | 6 antechr- 56; -cyr- 451, -cr-2 | adversarios 519 | add. si a. quando 255, Cod. Lam. (beide nach Fell) | quomodo 7. quando 421 | om. ad 561 | 7 unice 518 | add. manu paenitentiae benedictionis a. baptismo 100 | baptidiandis 561 | 8 om. et 5010, 7, H, xaι G | antechr56; -cyr- 451, -cr-2 | cyr- 451, cr-2.

sententiae episcoporum explicant 45, de baptismate haereticorum sententiae episcoporum numero LXXXVII expliciunt 100. 520. 528. 529 (LXXXIIII 520. 5281), sententiae episcoporum numero LXXXVII (de haereticis baptizandis add. 80) explicit 40. 80, 110 (LXXXVIII), sententiae episcoporum de haereticis baptizandis explicit 7, expl. episcoporum numero LXXXVII sententiae 102, expliciunt sententiae episcoporum LXXXVII numero de haereticis baptizandis 201, explicit sententiae episcoporum numero LXXXVII de haereticis baptizandis 421, cecili cypriani sentenae episcoporum LXXXVIII 519, expliciunt sententiae episcoporum 1, explicit 56, deest subscriptio: 5010. 521. 522. 527. 515, 502. 514. 518. 523. 524.

5

Sententiae LXXXVII episcoporum.

Das Protokoll der Synode zu Karthago am
1. September 256,

textkritisch hergestellt und überlieferungsgeschichtlich untersucht.

Von

Hans von Soden.

Vorgelegt in der Sitzung am 19. Juni 1909 durch Herrn P. Kehr.

II. Untersuchung.

Der eigentümliche Weg, den die Entstehung der Cyprianischen Briefsammlung genommen hat, brachte es mit sich, daß eine Reihe wertvoller Schriftstücke in sie Aufnahme fanden, die nicht aus der Feder Cyprians stammen. Die Schriftstellerpersönlichkeit war hier wie meist im Altertum nicht der Sammlungsgrund. Das Korpus kam vielmehr aus kleinen sachlich verbundenen Teilsammlungen zusammen, deren Entstehung sich aus der Ordnung ihrer Stücke und mit Hilfe interessanter Mitteilungen in einigen Briefen Cyprians selbst so gut rekonstruieren läßt wie nur irgend ein zerstreutes altes Archiv viel späterer Zeiten1). In ihnen erscheinen neben den Schreiben Cyprians manche der ihnen zum Anlaß dienenden oder sie beantwortenden Briefe an ihn, vornehmlich aus Rom, aber auch von anderer Seite. Einzig in ihrer Art ist eine Urkunde, die ein Glied der zweitältesten Teilsammlung der Cyprianbriefe bildet und mit dieser durch die ganze Ueberlieferung gegangen ist: das Protokoll der während des Ketzertaufstreites am 1. September 256 zu Karthago abgehaltenen afrikanischen Pro

1) Vgl. meine Cyprianische Briefsammlung (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur N. F. X,3), Leipzig 1904, S. 1-56.

vinzialsynode. Zwar fehlt es auch sonst in der Cyprianischen Sammlung nicht an Synodalschreiben; ep. 4. 57. 64. 67. 70. 72 der üblichen Zählung sind deutlich als solche bezeichnet, und andere stehen in Verbindung mit Synoden (ep. 1. 3. 61. 62). Aber bei all diesen rechtfertigt sich die Aufnahme ohne weiteres dadurch, daß sie wirkliche Briefe und Briefe sind, deren Verfasser in des Wortes strengster Bedeutung kein anderer als Cyprian ist; abgesehen von der kollegialen Zeichnung in der Adresse unterscheiden sie sich in nichts, nicht einmal in der Form, von seinen anderen Briefen. Dagegen haben wir in den Sententiae LXXXVII episcoporum ein Konzilsprotokoll mit Einleitung, Voten und Schlußwort vor uns, wie es uns sonst vorher und gleichzeitig nicht erhalten ist 1). Weit bedeutsamer noch als für die Geschichte der Synoden sind die Sententiae für die Geschichte der Verbreitung des Christentums, für ihren Stand in Afrika und um die Mitte des 3. Jahrhunderts. Aus keiner anderen Provinz ist aus dieser Zeit eine derartige Liste von Episkopaten auf uns gekommen 2). Erst die Listen von Arles (314)

1) Die Erhaltung der Sententiae führt nicht auf das Archiv von Karthago zurück, sondern ist (wie die der meisten Briefe Cyprians) durch Verbreitung von Abschriften bedingt. Herrschende Sitte war die Versendung ganzer Protokolle neben den von der Synode beschlossenen Briefen nicht. Aber daß sie vorkam, lehrt ep. 49, 2, wo Cornelius an Cyprian schreibt: et ut motum omnium et consilium singulorum dinosceres, etiam sententias nostras placuit in notitiam vestram perferri, quas et subiectas leges (p. 610, 10—12, die Urkunde ist leider nicht erhalten). Vgl. auch ep. 45, 4: quantum vero hic ad presbyterium quorundam et Felicissimi causam pertinet, quid hic actum sit, ut scire posses, litteras ad te collegae nostri manu sua subscriptas miserunt, qui auditis eis quid senserint et quid pronuntiaverint ex eorum litteris disces (p. 603, 4-7).

2) Die Synodalbriefe wurden in älterer Zeit in der Regel nur mit den persönlichen Namen der Bischöfe, nicht auch mit denen ihrer Orte gezeichnet. Das Gegenteil pflegt bemerkt zu werden. Eine Liste mit Ortsnamen war die der von Novatian sich fernhaltenden afrikanischen Bischöfe, die Cyprian laut ep. 59,9 an Cornelius sandte, und ebenso eine der 60 Bischöfe, die in Person oder mit Briefen an dem Konzil von Rom (Gegenstand: Behandlung der Lapsi) im Mai 251 teilnahmen, welche Cornelius (laut Eusebius h. e. VI, 43, 21. 22) an Fabius von Antiochien gelangen ließ. Derartige Listen aufzustellen wurde bei Spaltungen (auch wenn sie die Gemeinschaft nicht aufhoben) nötig, damit jede Gemeinde wissen konnte, wie sie sich in der Korrespondenz mit anderen durch Briefe oder Boten zu verhalten hatte. Denn noch ging der Verkehr von Provinz zu Provinz durchaus nicht nur, wenn auch schon hauptsächlich, durch die Metropoliten. Dagegen handelt es sich bei den verlorenen Adressen von ep. 64 und 72 der Cyprianischen Sammlung (ep. 64: Cyprianus et ceteri collegae qui in concilio adfuerunt numero LXVI Fido fratri s., ep. 72: Cyprianus et ceteri Stephano fratri s.) und ebenso bei der Liste, die ep. 62 (nach c. 4) beigelegen hat, um einfache Namenlisten ohne Ortsbezeichnungen, wie sie uns vor ep. 4. 57. 67. 70 erhalten sind. Kgl. Ges. d. Wiss. Nachrichten. Philolog.-histor. Kl. 1909. Heft 3.

21

« AnteriorContinuar »