pulsis locatur lucus Camenarum, a Numa his sacratus, unde in Vrbem mendicatum vaticinatumque veniunt. Cf. ad Sat. III, 13 seq. et VI, 542 seq.

IVVENALIS 55.

A. V. C. 849. CHRISTI 96.

Domitianus, qui omni nobilitate exstincta iam in plebem quoque saevire coeperat, trucidatur. v. ad Sat. IV, 153. 154. Eodem anno moritur P. Papinius Statius poëta, qui a Domitiano et Paride divitiis honoribusque auctus erat. Cf. ad Sat. VIII, 82–93.

IVVENALIS 55-57.

A. V. C. 849-851. CHRISTI 95-98.

M. Cocceius Nerva Imperator est, ad quem forte spectat initium Sat. VII.

IVVENALIS 57-76.

A. V. C. 851-870. CHRISTI 98-117.

Regnat M. Vlpius Nerva Traianus, ad quem nonnulli referunt principium Sat. VII. Conf. ad Sat. VI, 205. 236. 245. 407 seq. 502.

IVVENALIS 59.

A. V. C. 853. CHRISTI 100.

Marius Priscus, direptis Afris, quorum causam agit Plinius iunior, repetundarum damnatur (v. ad Sat. I, 47 seq. et VIII, 120.) hoc anno, quo tertium cum Traiano consul erat M. Cornelius Fronto, orator insignis et patronus virorum doctorum, qui poëtis recitaturis aedes suas commodabat. v. ad Sat. I, 12. 13. Eodem anno Traianus consulem sibi suffecit Plinium iunio

rem.

IVVENALIS 60.

A. V. C. 854. CHRISTI 101.

Hoc forte anno Martialis, quem poëtae nostro familiarissimum fuisse ex eius epigr. 24. libri VII. intelligitur, obiit in patria (Bilbili, Celtiberiae opp.), quam senex, relicta Roma a. Chr. 100. (v. Massoni vit. Plin. iun. p. 112 seq.), vel, si Dodwello (Ann. Quint. sect. 38.) fides habenda, a. Chr. 103, repetiit et ubi paulo post mortuus est. Ibidem scripsit epigr. 18. libri XII. unde Salmasius et Dodwellus recte collegerunt, Iuvenalem tunc temporis Romae fuisse, non in Aegypto. - Eodem anno, Traiano VI. Sex. Articuleio Paeto Coss., Praetor fuit P. Iuventius Celsus, ICtus celeberrimus, qui a. V. c. 882. secundum gessit consulatum, regnante Hadriano. v. ad Sat. VI, 245. et VIII, 194.

IVVENALIS 73.

A. V. C. 867. CHRISTI 114.

Terrae motus Antiochiam et vicina loca concutit, quo tempore Traianus expeditionem susceperat in Armenios et Parthos. Cf. ad Sat. VI, 407-411. et Dodwell. Ann. Quint. sect. 40.

IVVENALIS 76.

A. V. C. 870. CHRISTI 117.

P. Aelius Hadrianus, ab exercitu Antiochiae Imperator salutatus et Augustus, Romam venit; quo tempore Quintiliano data esse ornamenta consularia multosque poëtas recitasse, in his quoque Iuvenalem, suspicabatur Dodwell. Ann. Quint. sect. 3641. Cf. ad Sat. I, 1 seq. et VII, 188–198. Hadrianus imperavit paene annos XXI. et Princeps fuit omnibus literis perpolitus doctorumque hominum amantissimus; unde ad eum videntur pertinere, quae Sat. VII. pr. leguntur, et ad haec tempora, quae refert Suetonius: mox magna frequentia magnoque successu bis ac ter auditus est Iuvenalis, ut ea quoque, quae prima fecerat, inferciret novis scriptis, v. c. Sat. VII, 90-92.

IVVENALIS 78.

A. V. C. 872. CHRISTI 119.

Junio Rustico consule gesta sunt, quae Sat. XV, 29-92. memorantur de Ombitis et Tentyritis.

IVVENALIS 79.

A. V. C. 873. CHRISTI 120.

Hoc anno Iuvenalis scripsit Satiram XIII. quod ex eius v. 16. et 17. intelligitur.

IVVENALIS 80.

A. V. C. 874. CHRISTI 121.

Satira XV. hoc forte anno scripta, non superiore; nam si tam recens factum esset, quod in ea narratur, poëta, opinor, T. 27. simpliciter dixisset nuper, neque adiecisset consule Iunio.

Si recte annum V. c. 795. natalem Iuvenalis statuimus, ille hoc anno, quo tum octogenarius fuit, in suspicionem venit, quasi Sat. VII, 90 seq. tempora praesentia figurate notasset, ac statim per honorem militiae Vrbe submotus est et ad praefecturam cohortis in Aegyptum missus, ubi intra brevissimum tempus angore et taedio periit. Cf. sup. ad a. V. c. 795. et 833. De loco exsilii ambigitur. Salmasius putabat, eum fuisse Sienen; Io. Malalas vero in Chronogr. T. I. p. 341. cuius verba repetiit Suidas, Pentapolin Libyae, h. e. Cyrenaicam (de quo v. Plin. V, 5 pr.), vetus Schol. ad Sat. IV, 38. Oasa s. Oases, de quibus docte et copiose egit Michaelis nota 54. ad Abulfedae descript. Aegypti p. 21-33. ubi docet, tres Oases et prope maiorem fuisse praesidium Rom., hunc autem esse exsilii locum, e iure Romano et historia ecclesiastica (v. c. de Nestorio) notissimum, in quem, ut in insulas, deportati olim fuerint rei et relegati. Conf. Relandi hist. crit. T. VI. art. XI. et Wessel. ad Hieroclis Zvvindnuov p. 725, 731.

DE

SATIRA ROMANORVM

Accurata huius argumenti et copiosa pertractatio aliena est a con

silio nostro, neque paucis absolvi potest verbis ac paginis. Qui eam desiderant, iis consulendi sunt virorum doctorum libri, in quibus omnia, quae huc spectant, quoad per magnam rerum obscuritatem veterumque testimoniorum paucitatem fieri potuit, tam diligenter excussa sunt et subtiliter, ut novis vix curis coniecturisque locus sit relictus. Equidem officio meo satis fecisse mihi videor, si, quae alii tum recte tum copiose praeceperunt, in epitomen redegero et capita adtigero harum rerum, quarum veras notiones mentibus informatas habere multum interest iuventutis, cui potissimum opera mea consulere volui.

Ridendi et cavillandi mos communis est hominibus, quippe qui ipsa natura et hilaritate ad eum invitantur. Hinc idem quoque obtinuit in primis eorum conventibus, in laetissimis iisdemque vetustissimis festis, quae post messem et vindemiam, rusti cis laboribus vertentis anni exactis, in honorem deorum ruralium, Cereris potissimum et Bacchi, agebantur. In iis pubes rustica, curis vacua et genio indulgens, non modo diis gratias agere et primitias offerre, sed rudem quoque et cum gesticulatione coniunctum edere solebat cantum. Is primum ad laudes deorum heroumque spectabat, deinde, inter et post epulas, ad dicteria deflectebat salsa versibusque plerumque alternis et incomtis s. extemporalibus. (αυτοσχεδιάσμασι vel αὐτοσχεδίοις ᾄσμασι 8. monμace, Inpromptus, Improvisare) expressa, quibus agricolae vino pleni et praetereuntes et se invicem lacessebant, animorum remissione et temulentia excusante iocandi et irridendi licentiam. Sensim vero ars adhiberi coepit rusticique homines ad numerum (ρυθμόν, μέτρα καὶ ἁρμονίαν ) et canere et gesticulari seu saltare discebant. Inde chorus, qui principio e Satyris ut plurimum componebatur, ipsaque poësis (Jatpixn μovσixn) originem duxit. Duplex autem illud canticorum genus paulatim scenicam dra

maticamque Graecorum artem, et alterum quidem tragoedias (τραγῳδίας 5. τρυγῳδίας ), alterum comoedias ( κωμῳδίας) peperit. Ex illis praeterea choris Satyrorum, quos priscis temporibus ruricolae, vino gaudioque exsultantes omnique dicacitatis et petulantiae genere risum cientes, agebant, natae sunt Satyricae Graecorum fabulae, quae, quum argumento tragoediis, compositione comoediis proximae essent, illarum severitatem harum hilaritate temperabant, et non ita multo post Thespidis inventoris tempora in scenicis tragicorum poëtarum certaminibus s. Teτpaλoyiais, quae tribus festis Bacchicis vel Liberalibus (Aσίοις τοῖς ἐν Λίμναις, τοῖς κατ ̓ ἄστυ et τοῖς κατ' ἀγροὺς) celebrabantur, trinis tragoediis, ab eodem propositis poëta et argumento fere haud disparibus, eum in finem subiungi solebant, ut, quidquid tristitiae ex illis forte haustum esset, his relaxaretur. Praeter has vero fabulas tragico-satyricas, e quibus una tantum, Cyclops Euripidis, integra superest, fuere etiam comico-satyricae, non a tragicis, sed comicis scriptae poëtis (nam, quae his tribuuntur dramata satyrica, non tragica fuisse, sed comica, vel ex eo intelligitur, quod quilibet poëta Graecorum non nisi unum poëseos genus tractare et excolere solebat), quae, illis iam deflorescentibus, diu adhuc viguere, sed raro et inscriptionis tantum, non argumenti, ratione habita memorantur, et vel simpl. nominibus Satyrorum insignitae, vei variis titulis designatae, vel communi comoediarum genere comprehensae videntur: unde difficillimum dictu, quae vera comicae Graecorum Satyrices fuerit indoles et quibusnam in rebus a tragica discrepaverit. (1)

(1) Eichstaedt De Drammate Graecorum pag. 46-85. coniecturis, non certis quidem, at probabilibus, saltem ingeniosis, ductus, haec inter utrum. que satyricae poëseos genus discrimina intercessisse arbitratur: "4.o Tragici poëtae, uti tragoediarum, ita satyricorum quoque dramatum, materiem e cyclo mythico petiere, qui plurimum iis praestabat et commoditatis ad fingendi probabilitatem, et varietatis ad spectatorum delectationem. Quae argumenta licet comici poëtae non prorsus adspernarentur; multi tamen e vita communi maluerunt quotidianaque consuetudine ea repe

tere; in quo utique diversum sunt a Tragicis consilium secuti. Nimirum a Comoediis scribendis quoniam ad fabulas accesserant satyricas, ad has ita quasi transfudisse videntur Comoediae indolem, ut quum alii maledicendi licentiam ex ea adsumsissent, alii in tragoediarum essent perversa et ad risum composita imitatione occupati, proseminarentur duae velut familiae, multis ornandae fabulae generibus sociae, in hoc quidem certe aliquantum disiunctae, quod delectationem spectatorum approbationemque diversa argumenti tractatione quaererent. Etenim qui in domesticis argu