Cosmi et Damiani Positus est primus lapis fundamenti Parrochialis ecclesie sancti Michaelis in Ranshofen per manus Venerabilis patris et domini Wolfgangi prepositi Monasterij Canonicorum Regularium ibidem.

(Spätere Hand) Anno m'cccc.92 positus est primus lapis turris S. Stephani in prawnaw per Venerabilem patrem dominum leonardum callinger prepositum in Ranshouen.

Anno m.cccc.97 positus est primus lapis capelle S. martini per Reuerendum patrem dominum klasium rosenstingl prepositum huius loci.

Anno m.cccc.97: positus est primus lapis turris in schwandt per dominum Casparem turndl canonicum et capellanum eiusdem capelle. Hec capella destructa est a palatinis anno md.4°, Sed iterum reedifficata anno 21 et primus lapis positus est per dominum Casparem prepositum huius locj.

Anno salutis humane m'd. octauo positus est lapis primus chori S. pancracij feria 2 post letare per dominum Casparem Turndl. Demum basilice posterioris primum lapidem iecit feria sexta post festum asscenssionis dominj anno etc. (15) 17° perfectumque eo modo opus ecclesie per eundem anno 20. extat. laus sit deo omnipotentj.

Aus einer Handschrift sec. XIV. et XVI. der k. bairischen Hofbibliothek zu München.

CXX.

1137. Frisach. Erzbischof Konrad von Salzburg schenkt dem Kloster Reichersberg eine Salzpfanne zu Reichenhall mit mehreren Gütern in Unken, im Pongau, zu Antisenhofen und Viehhausen etc.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis conradus dei gratia salzburgensis archiepiscopvs. Uirum beatum psalmista disignans ait. Dispersit, dedit pauperibvs, iusticia eius manet in seculum seculi. Pro adipiscenda itaque beatitudine, que dispersimvs dedimusque pauperibus pro iusticia nostra perpetuanda in seculum seculi, uolumus in pauperum christoque seruientium seruitio in seculum stabiliri. Notum ergo esse uolumus tam presentibus quam futuri temporis hominibus, nos ad sustentationem christi pauperum in richerisperge deo sub conmunis uite regula seruientium et amodo seruiturorum quedam contulisse, que subnotata continet scriptum presentis pagine, Uidelicet patellam in halla cum uno curtili in ipsa uilla hallensi et

VI. curtilibus in siluestribvs vnchen wlgo nominatis, de quibus ligna persoluuntur ad ipsam patellam, Mansvm et dimidivm in pongowe, VI. mansos iuxta richerisperch sitos in uilla antesinhouin et vihrsin et gurtin, predium quoddam in nospach, quod erat militis Chadalhohi de Nospach. Hec sunt bona de nostra liberalitate Richerispergensi cenobio collata. Et illud quoque curauimus memorie tradere, quod eiusdem ecclesie predia uidelicet curtem, que dicitur Chrowat, cum prediis eidem curti appendiciis usque ad XXX, ut dicitur, mansos requisiuimus, in qua requisitione cum diu laboratvm esset et Liutkardis, que predia illa iniuste detinuerat, episcopali banno constricta tandem peccatvm iniuste peruasionis recognosceret, sed a filiis suis eadem liberare non posset, nos pro redemptione anime nostre XXX. marcas expendimus, ut predia iam dicta penitus libere ac sine omni contradictione optineret ecclesia Richerispergensis, cui eadem predia legitime data fuerant a beate memorie Werinhero ipsius ecclesie fundatore et eorundem prediorvm legitimo quondam possessore. Quoniam autem ab ipso suo fundatore iam dicte ecclesie fundvs et patrocinium in ius et tuitionem firmamque possessionem ecclesie salzpurgensis agnoscitur per legitimam traditionem deuenisse, ratum esse conuenit subsidivm, quo nos auctore deo de nostra copia illius inopiam suppleuimus, quoniam hoc non est rervm episcopalivm distractio sed ampliatio, si pauperibus christi episcopatvm respicientibus et ab eo pendentibus conpetens fiat sustentatio. Quam sane paupervm sustentationem tam in loco iam dicto, quam in aliis locis nostre prouidentie subiacentibus nos ea moderatione fecimus, ut episcopatvm, quem pauperimvm (sic) et ualde uastatum inuenimus, diuitem deo gratias et satis copiosvm tamque a ruinis morum quam a ruinis murorum honeste fauente deo reparatvm successoribus nostris moriendo relinquamus. Vnde successores nostros per tremendvm ultimi examinis iudicivm abtestatos et obsecratos esse uolumus, ut ratvm habeant, quod nos diuine pietatis intuitu in Richerispergensis cenobii consolationem disposuimus. Quecunque autem secularis aut spiritalis persona, quod a nobis est, pie dispositvm aliquo modo duxerit in irritvm, jn vltimo examine reddat rationem coram summo iudice. De salubri sane dispositione nostra presens pagina conscripta et sigillo nostro inpressa Data est Frisaci anno dominice incarnationis M.C. XXX. VII. Huius rei testes sunt et conlaudatores Romanus Gurcensis episcopus, Herimannus prepositus, Baltricus abbas salzpurgensis, Ödalricus

abbas s. Lantperti, Pabo prepositus de Gurca, Hartmannus prepositus de Nowinburch, Chůno salzburgensis canonicus presbiter, Otto presbiter monasterii S. Petri, Wolfrat comes De treuini, Adalbero dapifer, Karolus de Prewarin, Weriant de witiniswalt, Engilscale frater Gurcensis episcopi, Maganus de scalach, Liutwin prepositus, Eberhardus de Libniz, Durinch de dietrammingin, Wisint de Pongowe, Engilbertus castellanus, Eberhardus de presigin, Mirabilis nanvs de arizberch.

Original auf Pergament im Archive des Klosters Reichersberg mit einem wohlerhaltenen, aufgedrückten Siegel. Hund. Gewold III. 156. Chron. Reichersb. (ed. Gewold) 169.

Mon. boic. IV. 403.

CXXI.

1137. Krems und 1139. St. Florian. Herzog Liupold von Bayern verzichtet auf alle Ansprüche an die Güter des Klosters St. Florian am Windberge und erlässt demselben auch die Abgabe des Marchfutters von dessen Besitzungen zu Waltprehtesdorf.

Nouerit omnium fidelium tam presens etas quam futura posteritas, qualiter ego Liupoldus diuina fauente clementia bawarię dux abrenuntiaui amore dei et sancti FLORIANI et fratrum ibi deo seruientium omnem contentionem, quam habebam in predium windibergi, quod dederat eis eppo de windiberge nobilis quidam homo. Dimisi ergo illis litem hanc pro anima mea parentumque meorum de omnibus his, sicut continetur in cyrographo imperatoris Heinrici quinti scilicet auunculi mei. Testes erant coram Chunradus de pilstein, Adalram de perge Otto de machlant, Uverinharth de iulbach, Chunrath de slierbach Adalbero de drahselingen, Meinhart de ippha et frater eius odarich, Salman de windiberge, Magens de haltenhusin, Gundacher de pircharin et frater eius Liutolt, Gerboto de arbingin, Radboto de narden et frater eius Einwich de chuliup, Gerhart ramelare (über dem voranstehenden Namen: de sippach), Özo de ibisiuelt, Mazeli de ibisiuelt. Actum in orientali terra apud chremisam, Anno ab incarnatione domini M.C.XXXVII. Insuper ego attendens, quia magnam in futuro mercedem recipiet, quicunque ecclesias auxerit aut confirmauerit, donaui eis debitum opsonium, quod ad nostram pertinuit rationem, quod uulgo dicitur marhtinesth (Lücke)... sorum, quod uocatur Uvaltprehtesdorf.

Actum apud sanctum FLORIANVM Anno ab incarnatione domini M.C.XX. . . . IIIj?

Original auf Pergament im Archive des Stiftes St. Florian. Das aufgedruckte Siegel verloren. Das Diplom hat an der angezeigten Stelle eine Lücke. Hormayr, Wien I. II. S. XIX. Vergl. Stülz, Geschichte von St. Florian 242.

1139. 29. März. Lateran.

CXXII.

Papst Innocenz II. nimmt das Kloster Formbach in den besonderen Schutz des apostolischen Stuhls.

Innocentius episcopus seruus seruorum dei dilecto filio dietrico abbati formbacensis ecclesie eiusque successoribus regulariter sustituendis (sic) in perpetuum Piae postulatio uoluntatis effectu debet prosequente compleri, quatenus et fidelis deuotio laudabiliter enitescat et utilitas postulata uires indubitanter assumat. Hoc nimirum intuitu, dilecte in domino fili dietrice abbas, tuis peticionibus clementer annuimus et fornbacensem ecclesiam a comitibus bone memorie ekkeberto et odalrico cognato suo liberam institutam, cui deo auctore preesse dinosceris, sub apostolice sedis tutela et protectione suscipimus et libertatis priuilegia sibi collata auctoritate apostolica confirmantes, ut ipsa ab omnium mortalium seruitio existat libera et solummodo pontifici Romano subiaceat, presentis scripti pagina constituimus Statuentes, ut, quascunque possessiones, quecunque bona eadem ecclesia in presentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum uel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis deo propitio poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis nominibus duximus exprimenda. Parrochiam uidelicet et forum in niunchirchen cum decimis suis, ecclesiam in butine cum decimis, ecclesiam in antesin cum decimis, ecclesiam in choluingen cum decimis, Mercatum quoque in niunchirchin cum moneta et omni utilitate, que inde poterit prouenire. Quicquid etiam iuris eadem ecclesia ex deuotione predictorum comitum ekkeberti et ådalrici nec non hermanni fratris eius habere debet, specialiter ligna, pastum, edificia et quecunque adiacentis forestie utensilia uobis nichilominus confirmamus. Porro consecrationes altarium uel basilicarum, ordinationes clericorum, qui ad sacros gradus erunt promouendi, a patauiensi suscipiatis episcopo, Si tamen catholicus fuerit et gratiam atque communionem apostolice

sedis habuerit eaque uobis sine prauitate et exactione exhibere uoluerit. Alioquin liceat uobis catholicum, quemcunque malueritis, adire antistitem, qui nostra fultus auctoritate, quod postulatur, indulgeat. Obeunte te nunc eiusdem loci abbate uel tuorum quolibet successorum nullus ibi qualibet surreptionis astutia siue uiolentia preponatur, nisi quem fratres ipsius loci communi assensu aut fratrum pars consilii sanioris secundum dei timorem et beati benedicti regulam sibi elegerint. Electus autem non aliter nisi baculo de altari accepto inuestiatur. simili quoque modo aduocatus de genere predictorum comitum magis idoneus communi fratrum arbitrio et electione constituatur. Qui etiam si inutilis apparuerit, eundem amouendi et loco eius alium eligendi habeatis facultatem. Ad indicium autem huius percepte a Romana ecclesia libertatis nobis nostrisque successoribus unum bizanzium singulis annis census nomine persoluetis. Nulli ergo hominum liceat prefatum uestrum monasterium temere perturbare aut eius possessiones auferre uel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet molestiis fatigare, Sed omnia integre conseruentur eorum, pro quorum gubernatione et sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura. Si qua sane in posterum ecclesiastica secularisue persona huius nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere uenire temptauerit, secundo tercioue conmonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui periculum patiatur et a sacratissimo corpore et sanguine domini nòstri iesu christi aliena fiat atque in extremo examine districte subiaceat ultioni; Conseruantes autem hec omnipotentis dei et beatorum petri et pauli apostolorum eius gratiam consequantur. Amen. Amen. Amen.

Data Laterani per manum Aimerici sancte Romane ecclesie

diaconi cardinalis et cancellarii. IIII. Kalendas aprilis. Indictione II