tiones de loco, qui dicitur Otingen. Soluentes itaque omnem decimationem in loco, qui uocatur Ranshouen, ipsum predium omnesque decimas predii eiusdem tam de incultis quam de cultis agris uidelicet pratis, pascuis, campis, siluis, uenationibus, piscationibus quesitis et inquirendis cum omni utilitate, que ullo modo inde prouenire potest, super altare sancti Pancracii in proprium dedimus atque manu propria tradidimus ea scilicet ratione, ud (sic) dei seruicium a clericis ibidem manentibus cottidie stabilitum permaneat. Hec solucio decimarum facta est et traditio earundem decimacionum in conspectu heinrici, cui ducatum ipsius regni dedimus. et archyepiscopi Saltzpurgensis ecclesie Ditmaro et Nicetij Leodicensis ecclesie episcopi et Perngeri patauiensis episcopi. Terminum quoque parrochie inposuimus hos eidem sancti Pancracii ecclesie parrochiales terminos statuentes cum predictis episcopis scilicet Ditmaro archyepiscopo Saltzpurgensis ecclesie, et Perngero patauiensi episcopo et Niceno Laodicensis ecclesie episcopo cum aliis XIIj. episcopis incipientes de Etnawe usque ad gruzensewen et creben et pirenpach, Rantwigezprunne quoque, inde ad iden, Ritperch quoque, fuversengen, adelberin et perchstain, Rechinque quoque et huluen, zangaren quoque per ferinam semitam capelle s. Georii martiris, deinde swarzgreben et usque auwerpach, deinde per albrechzperch, deinde per Puchchirichen, deinde in flumen Macticha. Si autem predictum decimationum concambium siue traditionem aut terminorum parrochialium diffinitionem prefatus dux aut aliquis successorum suorum seu episcoporum quilibet in irritum ducere temptauerit, nisi resipuerit, nostri nostrorumque successorum regum siue imperatorum iuris sit defendere et regia potestate retorquere. Et ut hec nostra regalis traditio stabilis et inconuulsa omni permaneat euo, hanc cartam inde fecimus conscribi [et nostri sigilli munimine insigniri.

Signum Domni Heinrici regis invictissimi.

Theodoricus Cancellarius Vice Bardonis Archicapellani recognovi. Data XV. Kalendas Februarii, Ind. VIII. Anno dominic. Incarnat. MXL. Anno autem Domni Heinrici ordinat. XII. regni Anno I. Actum Ratisbone feliciter. Amen.]

LXV.

1041. 14. Mai. Worms.

K. Heinrich III. schenkt dem Bisthume Freising den königlichen Hof Ostermiething im Salzburggau.

(Chrismon.) In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia rex. Si sanctarum ecclesiarum res ex nostris facultatibus ampliamus, hoc ad presentis nostrae uitae statum et ad aeternae retributionis premium nobis profuturum esse indubitamus. Huius spei gratia nos ob interuentum ac peticionem Gisilae dilectissimae matris nostrae imperatricis augustae nec non et Tietmari Salzburgensis aecclesiae uenerabilis archiepiscopi quandam nostrae potestatis curtem Ostermundingun nominatam in pago Salzgowe et in comitatu Aribonis palatini comitis sitam frisingensi aecclesiae in honorem sanctae Mariae sanctique Corbiniani confessoris consecratae et constructae ob dilectionem et gratam nobis seruitutem Nitgeri ecclesie prefatae uenerabilis episcopi Cum omnibus suis pertinentiis, hoc est utriusque sexus mancipiis, areis, edificiis, terris cultis et incultis, agris, pratis, pascuis, campis, siluis, uenationibus, aecclesiis, decimationibus, aquis aquarumque decursibus, molis, molendinis, piscationibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quaesitis et inquirendis seu cum omni utilitate, quae ullo modo inde potest prouenire, in proprium dedimus atque tradidimus Ea uidelicet ratione, ut prescriptus Nitgerus episcopus suique successores de pretitulata curte liberam dehinc potestatem habeant scilicet tenendi, commutandi, precariandi uel quicquid sibimet ad usum prenominatae aecclesiae placuerit inde faciendi. Et ut haec nostrae traditionis regalis auctoritas stabilis et inconuulsa omni permaneat aeuo, hanc paginam inde conscribi manu propria, ut infra uidetur, corroborantes, sigilli nostri inpressione iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici tercii (Monogramma) regis inuictissimi.

Eberhardus cancellarius uice bardonis archicancellarii recognoui. Data II. idus Maii Indictione VIIII. Anno dominicae incarnationis MXLI. Anno autem domni Heinrici tercii ordinationis eius XIIII. Regni vero II. Actum wormatiae feliciter. Amen.

Lünig, Reichsarchiv XVII. 227. Meichelbeck, Hist. Frising. I. 238. Frising. I. et II. sec. XII et XIII.

Hund Gewold I. 149. (Monac.) Mon. boie. XXXI. 1. 319. ex libr. cop.

LXVI.

1049. 16. Juni. Gemvnde. - K. Heinrich III. schenkt dem Bischof Engelbert von Passau den Jagd- und Forstbann auf den Besitzungen der Kirche zwischen dem Sarming- und Dimbache.

(Chrismon.) In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia romanorum imperator Augustus. Nouerint quique christi nostrique fideles tam futuri quam praesentes, qualiter nos ob interuentum nostri thori ac regni consortis scilicet Agnetis imperatricis augustae nec non ob petitionem et deuotum famulatum nostri fidelis et dilecti Egilberti Patauiensis aecclesiae episcopi ex nostra imperiali auctoritate praenominato episcopo tradidimus atque concessimus ius et potestatem legitimi banni super uenatione et foresto in praedio sancti Stephani protomartyris eiusdem episcopii patroni, scilicet in comitatu Adalberti marchionis et intra geminas fluminum Sabinichi et Tominichi ripas sito Ea uidelicet conditione, ut nemo absque licentia et uoluntate prefati episcopi successorumque suorum infra praedictos eiusdem foresti terminos banni conclusione uetitos praesumat uenari aut aliquod genus ferarum, quod inforestatum iure banni interdicitur lege, qualibet uenatoriae artis industria capere uel decipere. Et ut haec nostra imperialis traditio atque concessio eiusdem banni, quod donauimus in potestatem Egilberti episcopi, apud ipsum successoresque suos praedictae Pataviensis aecclesiae futuros episcopos Stabilis et inconuulsa perenniter maneat, hoc praeceptum inde conscriptum manu propria corroborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici tercii regis inuictissimi, (Monogramma) secundi romanorum imperatoris augusti. (Signum speciale.)

uuinitherius cancellarius uice bardonis archicancellarii recognoui *). Data XVI. Kal. Julii Anno dominicae incarnationis Millesimo XL.VIIII. indictione II. Anno autem domni Heinrici tercii regis, imperatoris secundi ordinationis eius XX.I. regni quidem XI. imperii autem III. in nomine domini. Actum Gemvnde feliciter. Amen.

Lünig, Reichsarchiv XVII. 771. - Hund - Gewold I. 365. (Monac.) - Hansiz, 1. 248. - Buchinger II. 500. Mon. boie. XXIX. I. 96, aus dem Original mit aufgedrucktem Siegel im k. bairischen Reichsarchiv zu München.

LXVII.

1050. c. Sine loco et anno. - Stiftbrief des Nonnenklosters Erla.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis patris et filij et spiritus sancti. Ego Otto consensu fratris mei et consensu consagwineorum meorum Vdalschalchi et Dieterici Monasterium Herlahense jn honore sancte Marie, sancti Petri et sancti Johannis Baptiste construximus, sororemque meam Gisilam jnibi deo militaturam sub ordine sancti Benedicti Abbatissam ordinari elaborauimus jta quidem, quod et liberam electionem Abbatisse sanctimonialibus perpetualiter jnstituimus et michi nobisque succedentibus aduocacie dignitatem secundum peticionem Abbatisse sine aliquo subaduocato ad honorem dei et conseruacionem familie censuimus huiusmodi libertatis auctoritatem legittime et religiose inchoatam liberaliter et honeste obseruandam, Venerabilis sancte Patauiensis ecclesie episcopi Eigelberti suorumque successorum amminiculo et defensioni assignauimus, vt, si forte infelix quis jnter successores nostros degener et extraneus prefatam ecclesiam jn aliquo presumpserit libertatis iure damnare vel minorare, spirituali gladio dei et omnium sanctorum dominique pape et omnium episcoporum, archiepiscoporum et precipue Patauiensis episcopi, cuius fideli tuicioni commisimus, multatus erubescat et satisfaciat deo et prefate ecclesie, conseruatores uero eiusdem cenobij cum Abraham et Isaac et Jacob dei benedictione fruantur, violatores vero in eternum cum Dathan et Abiron et Juda traditore in infernum cruciandi tradantur. jn fundacionem igitur eiusdem ecclesie tradidimus sancte Marie et prenominatis sanctis predia nostra absque contradiccione scilicet Herla et omnes hereditarias possessiones circa hunc locum sitas, Steine, Waldarn, Grube Hengelberge, Wengelbach, Gotthinhofen, Palsenze, Asscha, Flinsbach, Wernhersdorff, Scauervelt, Imcinesdorff. eodem die Venerabilis Eigilbertus episcopus tradidit prenominatis sanctis quinque hobas et duas vineas cum mancipijs, jn ecclesia quoque Oftherinhen terciam partem decimacionis, iuxta ecclesiam Woluesbach predium, et jntegram decimacionem de vigintiquatuor mansis jn plebana ecclesia sancti Valentini jntegram decimacionem, de viginti quatuor mansis jn ecclesia Ardacker predium et duas partes decimacionis. Huius tradicionis testes per aures tracti sunt Hartman de Herla, Wernhere de Staffelarn, Frithel, Herbo, Vdalrich de Ardacker, Walchun de Perge, Pilegrim

de Cella, Alram de Wilheringen, Vdalrich de Maclant, Hadamar, Hadamar de Herla, Hederich de Hederichesdorff, Hartbic de Heide, Jedunc, Regil et alij quam plures.

Pez, Cod. dipl. epist. I. 333. Vorstehender Abdruck ist aus einem Original-Transsumpte, ausgefertigt vom Abbt Benedict von Gieink dd. Erla 25. Juli 1494, entnommen, welchem, wie ausdrücklich bemerkt ist, das mit dem Siegel des Stifters Otto versehene Original dieses Stiftbriefes zu Grunde gelegen.

LXVIII.

1052. 20. Juli. Passau. K. Heinrich III. bestätigt der Kirche Passau alle Besitzungen, namentlich die der Abbteien Kremsmünster, Mattsee etc.

(Chrismon.) In nomine sanctae et indiuiduae trinitatis. Heinricus diuina fauente clementia romanorum imperator augustus. res aecclesiasticas et seruorum dei petitiones nostro releuari ivuamine atque imperiali munimine tueri, ad animae nostrae remedia et ad imperii, quod administramus, profuturum esse credimus gubernacula. Quare fidelium nostrorum praesentium scilicet ac futurorum non ignoret industria, Egilbertom sanctae pataviensis aecclesiae episcopum uenerabilem episcopii sui traditiones aliquod (aliquot) nostrae celsitudini obtulisse obsecrantem, ut ex his nobis innotesceret, Quid regum aut imperatorum munificentia aecclesiae contulisset suae et idem renouationis nostrae auctoritas roboraret. Eius nos iustae petitioni non solum fidelis seruitii sui assiduitate commoniti sed et contectalis nostrae Agnetis imperatricis augustae precibus sollicitati pivm assensum praebuimus et curtes, aecclesias, uillas et omnia praedia cum suis pertinentiis a regibus uel imperatoribus aut ab aliis religiosis uiris uel feminis sanctae patauiensi aecclesiae tradita, insuper etiam specialiter abbatias Chremisimvnistivri, Matiseo cum praedio nomine Hvnisperch, Capellam Otingam et curtim Rviti et uillam Hvfhvsvn, quemadmodum eandem Adalbertvs eiusdem sanctae patauiensis aecclesiae episcopus pro anesipurch sanctae lavriacensis aecclesiae praedio, ubi quondam episcopatus sedem fore nouimus, ab heinrico duce bawariorum iuste et legaliter in concambium accepit atque possedit et in osterichi in loco, qui dicitur Chirichbach, territorium quoddam cum aecclesia, quae ad radices comageni montis sita est, in eodem monte mansos C. faciendos et plus cum omnibus ad eandem pertinentibus mancipiis utriusque sexus, aecclesiis, uillis. areis cultis et incultis, agris, pratis, campis, pascuis, siluis, uena