219 Libertas, et juris idem contingat arenæ ; nibus, lanistis et Arena, id est, arenariis. Lenones autem non solum dicuntur, qui quæstuaria mancipia habent; sed etiam, qui in liberis quæstum hunc exercent. Vid. sat. III, 156. — Lanistæ. Ita dicebantur, qui familias habebant gladiatorum, quos optime ad digladiandum institutos, privatis publicisve personis vendebant. Arenari, qui in arena amphitheatri depugnant. Primis temporibus non erat istis testandi libertas; quod jus iis postea dederunt Imperatores. 218. Non unus tibi.] Tibi contra testamentum ad arbitrium uxoris scribendum erit; quæ tibi rivales tuos, machos suos, non unum, sed plures dictabit, quos scribas heredes. 219. Pone crucem servo.] Clamat imperiosa, et pertinax illa mulier. — Meruit quo crimine, etc. Respondet maritus. Crux autem apud Romanos supplicium hominum viliorum, et plerumque servo rum. 220. Audi.] O mea conjux, pergit maritus, attende, tantisper, rogo, moreris. nimis.Præstans et humanitatis plena sententia: nam, ut ait Seneca: Potest pœna dilata exigi; non potest exacta referri. Ad hoc, Val. Max. lib. VIII, cap. I, exemplo ultimo, refert, matrem familias Smyrnæam virum et filium interemisse, cùm ab iis optimæ indolis juvenem, quem ex priore viro enixa fuerat, occisum comperisset, eamque ad Dolabellam delatam, qui ad Areopagi cognitionem relegavit; Areopagitas vero et accusatores, et ream post centesimum annum ad se reverti jussisse. 222. O demens!] Verba uxoris moræ impatientis : ô insane! num servus homo est? 223. Hoc volo.] Ut pereat ; aliquid fecerit, aut nihil; quid interest?-Hoc volo.Verba, ut tyrannis, ita et mulieri, qualem poëta adumbravit, aptissima. Femina sic depicta, potest Archetypa dici. Vid. Moliere, Femmes savantes, act. II, scene 6. 224. Imperat ergo viro.] Cato senior de uxoria potestate dixerat: Omnibus hominibus uxores imperant, nos omnibus hominibus, no 221. Nulla longa est.] Subaudi, bis autem uxores. Et prius Themi Permutatque domos, et flamea conterit: inde 225 Quinque per autumnos: titulo res digna sepulchri. 230 Illa docet spoliis nudi gaudere mariti : V. 230. Quinque per autumnos, etc. Post hunc versum, in cod. Norimbergensi III Al. Rup. insertus est alius: Si fierent comites citius, quàm nuberet uxor. Non male et satirice admodum, si legeretur nec, ut esset sensus: Istiusmodi uxor sibi citius maritos faceret, quàm nos amicos. Custodes, aut ære domat: tunc, corpore sano, 235 V. 237. Et secretus. Henninius, nescio quâ fretus auctoritate, reposuit arcessitus adulter. V. 238. Pavet. Ita omnes fere codd. Quidam tamen habent silet, inter quos vet. schol. cujus glossa est metuit. Uude conjicere licet eum prius legisse, ut nos, pavet. Atque alios mores, quàm quos habet? Utile porro 240 Nulla fere causa est, in qua non femina litem Ambrosius, lib. III, de virginib. 241. Filiolam turpi. ] Scilicet, Utile est vetulæ, matri turpi, filiolam turpem producere, προαγωγεύειν, prostituere; quoniam ex adulteriis et scortationibus filiæ quæstum facit. 242. Nulla fere causa est, etc.] Femina prompta est ad lites contrahendas, ut ait Valer. Max. unde eis interdictum postalationibus, propter C. Afraniam Licinii Bructionis uxorem. 243. Accusat Manilia.] Exemplum hoc, notum ex A. Gellio, libro IV. Ancus Hostilius Mancinus ædilis curulis fuit. Is Maniliæ meretrici diem ad populum dixit, quòd de tabulato ejus noctu lapide ictus esset, vulnusque ex eo lapide ostendebat. Manilia ad tribunos plebis provocavit, et dixit, comessatorem Mancinum ad ædes suas venisse ; eum sibi fas recipere non fuisse æde sua, sed cùm vi irrumperet, lapidibus depulsum. Tribuni decreverunt ædilem ex eo loco jure dejectum.... Et, ne cùm populo ædilis ageret, intercesserunt. 244. Componunt.] Litem.-Per se. Nullo adjuvante pragmatico, 245 seu juris perito. - Formantque libellos. Accusatorios, seu petitorios, quibus aliquid aut petunt, aut negant : græce díxn, gall. la requéte. 245. Principium. ] Modum instituendæ causæ. — Atque locos. Modumque causæ probandæ. Loci, ut Gr. Tómat, in arte tam oratoria, quàm memoriæ, dicuntur fontes sedesque argumentorum, quibus res aliqua probatur, vel refutatur. Celso. Plures fuere ejusdem nominis, quorum notissimi, A. Cornelius Celsus vir doctissimus, qui Tib. temporibus vixit, multosque scripsit libros de re rustica, militari, de medecinâ, philosophiâ, et de arte dicendi. Alter, P. Juventius Celsus prætor an. V. C. DCCCLIV sub Trajano, et Consul II. An. V. C. DCCCLXXXII,sub Hadriano,qui commentarios, librosque epistolarum, quæstionum, et digestorum scripsit, et pater ejusdem nominis, cujus nonnunquam in Pandectis mentio fit. Al. Rup. 246. Endromidas Tyrias.] Ad alias mulieres transit, quas non pudet artes inhonestas et gymnicas athletarum, vel gladiatorum exercere.-Endromis. Vulgo vestis genus crassiore lana, longioreque Quis nescit? vel quis non vidit vulnera pali, pilo, quod ex Galliâ mittebatur, 247. Vulnera pali.] Tirones milites exercebantur ad palos, quos singulos singuli defigebant in terram, et contra quos, tanquam contra veros hostes, depugnabant ensibus ligneis armati, aut ligneis sudibus, et rotunda crate viminea, instar scuti. Veget. lib. I, cap. 11. Idem autem usus palorum non solum militibus, sed et gladiatoribus erat. Vulnera. Imaginaria palo inflicta. 248. Cavat.] Perforat, vel perforare simulat hastis et sudibus ligneis, dum se exercet. 249. Atque omnes implet numeros.] Omnia dictata peragit, et simul perfecte et accurate secundum regulas artis. Dignissima prorsus. Dignissima matrona, quæ tubæ cantu,ad ludos Florales cum meretricibus celebrandos vocetur. 250. Florali.... tubá.] Pro ludis Floralibus, de quibus Lactant. lib. I, cap. 20, sic: Flora fuit mere 250 trix quæ, cùm ingentes opes arte meretriciâ comparâsset, populum rom. moriens heredem reliquit cum magna pecunia, ex cujus annuo fenore suus natalis dies celebraretur editione ludorum, quos appellarent Floralia. At, cùm Senatui flagitiosum videretur ab ipso nomine argumentum sumi; placuit, ut pudendæ rei dignitas quædam adderetur, Deamque finxerunt esse, quæ floribus præsit, eamque oportere placari, ut fruges cum arboribus, aut vitibus bene prospereque floresce➡ rent.Hinc Floralia sub finem Apri lis celebrari solita. Ovid. Fast. V, V. 183. Tubá. Omnes ludi, etiam scenici, tubâ canente, com. mittebantur, vel incipiebant. 251. Pectore plus agitat.] Festive poëta: nisi in illo pectore, aliquid virilius, magis masculum agitat, pro agitatur, movetur. Passive positum. — Veræque paratur arena. Nisi his ad palum exercitiis, illa sese præparat ad veram justamque pugnam, in arena amphitheatri. 252. Quem præstare.] Quis pu V. 252. Quem præstare potest, etc. Forsan rectius distingueretur : Quem præstare potest mulier galeata pudorem, Quæ fugit a sexu, et vires amat? Vulgata tamen lectio non est rejicienda. |