Et Capito, et Tutor ruerint, damnante Senatu,
Pirate Cilicum. Sed quid damnatio confert,
Cùm Pansa eripiat, quidquid tibi Natta reliquit ?
Præconem, Chærippe, tuis circumspice pannis,
Jamque tace. Furor est post omnia perdere naulum.
Non idem gemitus olim, nec vulnus erat par
Damnorum, sociis florentibus, et modo victis.
Plena domus tunc omnis, et ingens stabat acervus
Nummorum, Spartana chlamys, conchylia Coa,

92. Capito.] Capito Cossutianus Tigellini gener, Cilicia præfectus, repetundarum accusatus a Cilicum legatis, et lege damnatus. -Tutor. Vide infr. varias lectt. -Ruerint, ceciderint condemnati.

93. Pirata Cilicum.] Salse, quasi prædones prædonum; fuerunt enim Cilices antequam a Pompeio coërcerentur piraticâ infames. Plut. in Pompeio.- Confert. Juvat spoliatos provinciales. 94. Cùm Pansa eripiat.] Pansa et Natta, nomina proconsulum, quorum alter in directione provinciæ alteri succedit; ita ut, malo præfecto non melior, aut pejor secundus veniat.

95 Charippe.] Nomen fictum provincialis, forsan Cilicis, quod Grangæus inde effictum putabat, quia Cilices equis ut plurimum

95

100

gauderent.—Præconem circumspice pannis. Quære præconem, qui sub hasta vendat tuos pannos, ut habeas, quo vitam sustentes, et tributum novo prætori pendere queas.

96. Jamque tace.] Noli accusare veterem præfectum : nam, cum tuis antea bonis perditis, et naulum perderes, quod summæ esset insaniæ. - Naulum. græc. vauλov, mercedem, quæ pro vectura, seu navigatione solvitur.

97. Non idem gemitus olim.] Olim enim opulenti hostes, et modo victi diripiebantur, quibus multa etiam adhuc supererant; at, nunc, sociis et amicis pauperibus, quæ etiam necessaria sunt, auferuntur.

100. Spartana chlamys. ] Purpurea : nam, et Sparta suam jac

V. 92. Tutor. XX codd. habent ita; ut sit Julius Tutor Trevir, a Vitellio ripa Rheni præfectus. Tacit. Hist. IV, 55. Vet. schol. et V alii, Numitor. Forte idem, de quo jam sermo fuit, sat. VII, v. 74.

V. 94 et 95. Cùm Pansa. Hi duo versus ita leguntur apud omnes nostros codd. tribb. aut quatt. exceptis :

Præconem, Chærippe, tuis circumspice pannis,
Cùm Pansa eripiat, quidquid tibi Natta reliquit.

Et cum Parrhasii tabulis signisque Myronis,
Phidiacum vivebat ebur, necnon Polycleti
Multus ubique labor: rare sine Mentore mensæ.
Inde Dolabella est, atque hinc Antonius, inde
Sacrilegus Verres. Referebant navibus altis
Occulta spolia, et plures de pace triumphos.

tat purpuram. Plin. IX, 36 seu
60. Chlamys autem paludamenti
genus, quod duces et rectores
provinciarum induebant.-Con-
chylia Coa. Vestes conchyliatæ,
hoc est, purpurâ infectæ, et
bombycinæ, in Co insula Aegei
maris fabricatæ.

101. Parrhasii tabulis.] Parrhasius Ephesius insignis pictor, cujus cum Zeuxide certamen narrat Plin. lib. XXXV, cap. 9 et 10. -Signisque Myronis. Hic statuarius famâ suâ satis notus, de cujus ex ære Buculâ, quam et vituli adibant, vid. Auson. epig. 57.

102. Phidiacum vivebat ebur.] Statuarius celeberrimus, cujus imagines ex ebore tam artificiose erant sculptæ, ut has spirantes credideris. Ejusdem Jove Olympio, et Minerva in arce Atheniensi nihil in eo genere perfectius fuisse dicitur. - Polycleti. Is ingeniosus et pictor et statuarius fuit Sicyonius, cujus præcipuum opus Doryphorus.

103. Sine Mentore. ] Eximius cælator et sculptor, præcipue in vasis cælandis mirus artifex.

105

104. Inde. ] Quæquidem opes provincialibus a victoribus relictæ posteriorum rectorum cupiditatem incitaverunt; et, ut Cic. Offic. III, 8. Hinc furta, peculatus, expilationes, direptionesque sociorum nascebantur. Inde Dolabella, vel Cn. Cornelius Cn. F. Dolabella, consul cum M. Tullio Decula, an. V. C. DCLXXII; proconsul Macedoniæ a C. Cæsare adolescente repetund. pec. postulatus, nec damnatus, vel Cn. Corn. L. F. Dolabella prætor Cilicia accusatus a M. Scauro de repetundis, et condemnatus. C. Antonius M. filius oratoris de repet. et de majest. reus, a censoribus an. V. C. DCLXXXIII e senatu motus; sed a seqq. restitutus, et Ciceronis in consulatu collega factus.

105. Sacrilegus Verres.] Prætor Siciliæ, quam per triennium diripuit. Cæterum satis ex Cicerone

notus.

106. Occulta spolia.] Scil. furta, rapinas, quas specioso spoliorum nomine adornant: nam, furta occultantur, spolia ostenduntur.

V. 106. Occulta spolia. Quidam metro timentes scripserunt: occulta et spolia. At, id non erat adeo necesse : sic in admirabili versu, Catullus Ariadnen fingit loquentem : nulla fugæ ratio, nulla spes. Ad hoc, vide supra commentarium. F. D.

Nunc sociis juga pauca boum, grex parvus equarum,
Et pater armenti capto eripietur agello:
Ipsi deinde Lares, si quod spectabile signum,

Si quis in ædicula Deus unicus: hæc etenim sunt
Pro summis: nam sunt hæc maxima. Despicias tu
Forsitan imbelles Rhodios, unctamque Corinthum:
Despicias merito. Quid resinata juventus,

Cruraque totius facient tibi levia gentis?
Horrida vitanda est Hispania, Gallicus axis,

Occulta autem producitur in ultima syllaba, ob mutam et liquidam sequentem. — Plures de pace triumphos. Elegantissima antithesi signat Dolabellam, Antonium, Verrem, qui, pacis tempore, plura spolia, prædas et exuvias retulerant, quàm tempore belli primi duces, cùm provincias in potestatem Romanorum reduxis

sent.

107. Nunc socis. ] Nil superest, quod iis eripi possit, nisi, etc. 108. Pater armenti. ] Taurus scilicet.

109. Lares.] Dii domestici. Simulacrum Laris.—Spectabile. Vel ex ære, ebore aut marmore.

110. Aedicula. ] Sacellum, vel potius excavatus parietis angulus, gallice niche.— Deus unicus. Nam, cæteri a præcedentibus præfectis furto ablati fuerunt.-Hæc etenim sunt pro summis. Hæc bona etsi spoliatoribus vilia, pro summis habentur, summa videntur pauperibus sociis: nam, hæc sunt maxima quæ iis restant bona.

110

115

111. Despicias tu.] Possis forsitan secure imbelles Rhodios et Corinthios spoliare; sed, cave,

ne, etc.

112. Rhodios.] Rhodus, insula et urbs celeberrima in mari Carpathio, in quam, ut in Corinthum, divitiæ mollitiem et luxuriam invexerant. Unctamque Corinthum. Epitheton unctam ad voluptates et mollitiem Corinthiorum spectat. Simili sensu dicitur fluere mollitiâ, diffluere luxuriâ, unguentis madere, etc. Al. Rup.

113. Resinata.] Glabra, sive depilata : nam in depilationibus resinâ utebantur

114. Crura.... levia. ] Opponuntur Hispanic horrida, pilis asperæ, duroque cultui assuetæ et belli

cosa.

115. Gallicus axis.] Hoc est, cœli tractus, clima. Galli autem fortissimi omnium, qui sub ditione Romana fuerunt, a Romanis merito reformidabantur; nam et æægre subacti sunt, et sæpe rebellaverunt.

V. 108. Eripietur. Ea est lectio nostrorum codd. cui præferunt quidam eripiatur, quæ est lectio vet. schol.

120

Illyricumque latus. Parce et messoribus illis,
Qui saturant Urbem Circo scenæque vacantem.
Quanta autem inde feres tam diræ præmia culpæ,
Cùm tenues nuper Marius discinxerit Afros?
Curandum in primis, ne magna injuria fiat
Fortibus et miseris: tollas licet omne quod usquam est
Auri, atque argenti; scutum, gladiumque relinques,
Et jacula, et galeam: spoliatis arma supersunt.
Quod modo proposui, non est sententia: verum

116. Пlyricumque latus.] Sclavonia, regio montibus aspera, in longum porrecta,secundum littus Adriatici maris Italiæ adversum, hodie la Dalmatie. Isti tres populi, quos hic cum delectu memorat, bellicosissimi erant, quorum ferocia et asperitas vel tironibus nota est.-Parce et messoribus illis. Afris, quos mox nominat. Hic autem locus ex Varrone de Re Rust. videtur desumptus. Manus movere maluerunt in theatro et circo, quàm in segetibus ac vinetis: frumentum locamus qui nobis advehat, qui saturi fiamus ex Africa et Sardinia.

«

«

gusto reposuit: Evμpépet oor,

· Καῖσαρ, περὶ ἡμᾶς τὸν δῆμον δια

Tpiccola. Expedit tibi, Cæsar, populum nobis intentum tem«pus consumere. » Scilicet, is populus ludis deditus, et arte dominantium ita occupatus, de re nulla minus, quàm de amissa libertate recuperanda cogitabat.

118. Quanta autem inde feres.] Quod si velis Afros spoliare, quantula feres ab illis jam exhaustis spolia !

119. Marius.] Priscus ille proconsul, de quo sup. sat. I, 49. - Discinxerit. Spoliaverit, abstulerit omnia, usque ad zonam.

121. Tollas licet.] Omnia enim potes illis auferre ; arma vero, quibus se olim ulciscantur, non eripies. Sapiens autem hoc consilium provinciarum rectorum, et præsertim eorum qui ambitiose se dici volunt gentium domitores in animo deberet infigi. A.

124. Non est sententia.] Non simplex conjectura. «Non sunt « nuda verba, ut ait vet. schol. << in sententia enim solet interdum aliquid esse falsi; sed est

Credite me vobis folium recitare Sibyllæ.

Si tibi sancta cohors comitum, si nemo tribunal
Vendit Acersecomes, si nullum in conjuge crimen,
Nec per conventus, nec cuncta per oppida curvis
Unguibus ire parat nummos raptura Celano:

« oraculum verum. » Galli dice-
rent: ce ne sont point des propos en
l'air.

125. Folium.] Responsum Sibyllæ, oraculum. Sibyllam Cumanam prisco et antiquo more, in palmarum foliis oracula scripsisse notum est, ex Virg. Aeneid. III, 445, et VI, 74.

126. Si tibi sancta cohors comium.] Si nullum admittis in tuam clientelam, aut familiam tuam, nisi probum et sanctis moribus. Cohors autem prætoria dicuntur comites eorum, qui provinciis præsunt; medici, scribæ, haruspices, præcones, adscensi, apparitores, lictores, etc. — Vendit tribunal. Sedes majoris judicis : nam, tribunis, triumviris, quæstoribus subsellia erant. Hic, Si nemo vendit tribunal, per metonymiam usurpatur pro, si nemo Acersecomes, puer pathicus, tuam sententiam vendit.

127. Acersecomes.] Åxepoexóμng, dorice, pro Axepexdung, qui comam non tondet, intonsus, formosus puer, catamitus et pathicus. -Si nullum in conjuge crimen. Si a conjuge tua absit avaritia et cupiditas.

128. Nec per conventus.] Ordo est: si uxor tua velut harpyia Celæno raptura nummos unguibus

125

curvis non parat ire per, etc.Conventus. Loca judiciis exercendis destinata. Hæc autem ad uxorem spectare non adeo certum est:nulla enim exstat patens particula, quæ hæc, si nec per conventus, nec, etc.... ire parat......... raptura Celæno, jungat cum illis præcedentibus, si nullum in conjuge crimen: unde quidam hunc locum ad proconsulem ipsum referunt; ut, av. 126 -130 sic oratio fluat. Si tibi sancta cohors comitum, si nemo Acersecomes,vel puer formosus et pathicus prehenditur in uxore noxa, id est, vendit tua judicia; si nulla resi nec superba, nec infamis est; si tu ipse, vel potius tua avaritia velut harpyia Celano, non parat ire, etc. gallice, si, toi-même, on ne te voit point, tel qu'une harpie aux griffes crochues, courir de ville en ville, de bourgade en bourgade pour dépouiller les malheureux. Sic quoque Rutilius infra citatus Juvenalem imitatus, hunc locum intellexit. Conventus. Præter divisionem orbis Romani in provincias, ab Augusto provincia quæque in conventus juridicos fuerat divisa. A.

129. Celano.] De ea, ut de reliquis harpyis, earumque formâ, nominibus et rapacitate, vide Virg. Aeneid. III, 211 et seqq. Rutilius Juvenalem imitatus, ava