Munera femineis tractat secreta Kalendis. Dic, passer, cui tot montes, cui prædia servas femina. Nam feminis propria erat 53. Munera femineis.] Vid. sup. 51.-Tractat. Quoties Virro in cathedra positus manibus pertractat munera ut muliercula. — Secreta. Secreto missa, adeo impura est eorum causa. - Kalendis. Kalendæ a Kako, voco; quòd antiquo ritu, eâ die quâ novæ lunæ aspectus primum erat observatus, peracto sacrificio, pontifex, Kalatá, id est, vocatâ in Capitolium plebe, quot dies a Kalendis ad Nonas superessent pronuntiabat,etc. Itaque Kalendas primum vocari placuit ex illis diebus, qui Kalarentur. Deinde Kalendæ ad primum mensis diem fixæ sunt. Vid. Macrob. lib. Saturn. cap. 12 et 15. 54. Dic, passer.] In Virronem aliosque cinædos ei similes Nævolus aperte debacchatur. -Passer. Dicitur homo mollis et lascivus nam passeres in Venerem proni et salaces; unde eorum esus ad libidinem excitare, ac proinde Veneris currus ab iis trahi credebatur; unde quoque Pompon. ap. 55 Non. 2, n. 335, oscula passerina, prandium passerinum dicit.—Montes. Cui, in gratiam cujus servas tot montes, scil, vineis consitos. 55. Appula.] Prædia sic vocat ; optima quippe Appulia, et regio Italiæ feracissima. Vid. Hor. III, 16, 26. Tot milvos intra tua pascua lassos. Agros tam longe lateque patentes, ut illos oberrando ac transvolando milvifatigentur. 56. Trifolinus ager.] In Campania, quæ vina ferebat trifolina laudata Martiali, XIII, 113. Plin. XIV, 6, hoc est, quæ tertio foliorum exortu, nempe tertio anno, ad bibendum tempestiva erant ; hodie, vins de trois feuilles. 57. Suspectumque jugum.] Misenum prom. Cumis imminens, et ruituro simile. Gaurus. Mons Campaniæ, hodie il Monte Barbaro, inter Puteolos et LucrinumAvernumque lacum. — Inanis, non, ut quidam volunt, « arboribus « vitibusque tantum consitus : . nam ejusmodi mons non est inanis; sed cavernosus, vaporiferos specus habens forte, quia olim V. 53. Tractat. Omnes fere codd. habent tractas, quæ lectio inepta est, et certe mendosa. Britan. et Grangæi emendationem accipere necesse est. Præterea, nostra lectio est vetustissimi codicis Puteani. V. 54. Cui prædia. Quibusdam codd. et edd. priscis, cui tot montes, cui prædia servas, etc. Alii omnes: cui tot montes, tot prædia servas. At, inter utramque lectionem, nullum fere est discrimen. Nam quis plura linit victuro dolia musto? Quantum erat exhausti lumbos donare clientis Jugeribus paucis? meliusne hic rusticus infans. ignifluus mons fuerat, un volcan, tunc temporis exstinctus. 58. Linit.... dolia.] Eorum corticem pice, vel cera, vel gypso oblinit. De conservatione vinorum, vid. sat. V, v. 3o. - Victuro.... musto. Vino multos per annos duraturo. 59. Quantum erat.] Quanti tibi constitisset, si mihi, clienti tuo exhausto in tua libidine explenda, de disses pauca jugera, prædiolum, etc?-Lumbos. In lumbis vis major venerea. Vid. sat. VI, v. 314. 60. Meliusne hic, etc.] Num rusticus ille infans legatus, ex testamento relictus cum matre, etc. melius fiet portio hereditaria, vel proprietas (subauditur) amici tui cymbala pulsantis, quàm mei, qui, etc. Quia, legatus, non legatum legitur ap. omnes fere codd. et edd. antiquas; nescio quot ineptas interpretationes pepererit illud verbum legatus. Alii : « næ, profecto, «hic, Romæ, melius, cum majori emolumento legatus fiet, id est, internuntius, et quasi leno ami«ci cymbala pulsantis, sacerdotis Cybeles, atque majus ita lucrum faciet hic rusticus infans ▪ pauperrimus, qui nihil habet, præter casulam, matrem et catellum, quàm ego qui, etc. » Grangaus aliter: « Certe melioris « conditionis est comes idemque draucus Galli cymbala pulsantis, quem, per provincias errantem, 60 stipem mendicandi gratia,ducit « unà cum matre, etc. quàm ego qui tecum soleo, etc. » Omittamus aliorum nugas, et ad explicationem nostram redeamus, quæ, quamvis legatus, non legatum legamus, nihilominus convenit: nam si legatum significat negotium quodlibet ex testamento datum, vicissim acceptum, et proprium factum,atque ideo potest generandi casum ad se trahere (optime enim dicitur legatum amici); sic, quoniam hoc loco non de negotio in neutro genere, sed de infante in masculino agitur, vox legatus (légué), proprius factus, eamdem vim retinebit, et ad se generandi casum trahere valebit : et, quemadmodum dicimus, argentum, aurumve fiet legatum alicujus, nihil impedit, quin sic intelligamus rusticus infans fiet servus legatus amici tui. Quando dicimus legatus populi Romani, legatus Scipionis Africani, Iidem est, ac si dicamus, rem gerens populi Romani, lege datus, electus; vicem gerens lege datus Scipioni Africano: et, quando, servus legatus alicujus; hoc significat servus lege vel testamento factus servus, vel proprietas alicujus. Ex hac, quæ forte subtilior tibi videtur controversia; oritur tamen et sincera et simplex hujus loci interpretandi ratio, quæ sic se habet: an hic rusticus infans legatus, ex testa Cum matre, et casulis, et conlusore catello Cymbala pulsantis legatus fiet amici ? Improbus es, cùm poscis, ais: sed pensio clamat, mento datus, relictus, melius 61. Casulis.] Domunculis vilibus rusticanis in prædio. 62. Cymbala pulsantis. ] Pathici Gallis similis : nam molles et catamiti optime cum Gallis sacerdotibus comparantur, qui et eunuchi erant, et eodem morbo tenebantur. 63. Improbus es.] Impudens es, impudenter poscis.-Sed, etc. Res ponsio Nævoli. - Pensio clamat. Hoc est, tempus solvendæ pensionis, le loyer, cœnaculi, me monet, ut a te poscam. Similis locus apud Plaut. Trucul. act. V, scen. 1. Puero opus 'st cibum, opus est matri autem, quæ puerum lavit, Opus nutrici autem utrem ut habeat veteris vini largiter, Ut dies noctesque potet: opus 'st igne, opus est carbonibus, Fasciis opus est, pulvinis, cunis, incunabulis, ciavit: et, reipsa, non expeditu Oleum opus est, farina puero opus est, Ingens (lumen) quod torvâ solum sub opus 'st totum diem. fronte latebat Nunquam hoc uno die efficiatur opus, Argolici clypei aut phœbeæ lampadis quin opus semper siet. 64. Sed appellat puer unicus, etc.] Hic locus mire interpretes excru instar, offensum, hujus mendacii poëtici rhetorico mendacio repercu V. 62. Legatus. Ita omnes nostri codd. et Al. Rup. Attamen, inter nostros, cod. Puteanus, codex Pithoei alter, n° 8072, cum vet. schol. consentiunt, et legunt, legatum. Vid. sup. comment. V. 63. Ais. Ex Alexandrino, Mazarin. I, 3110, Fauchetii, 8070 Lata acies, per quam solers evasit Ulysses. tiendi causâ dixisse, adeo latam tus et omnes Intremuere undæ. At Virgilius non dicit oculum cyclopis tulisse clamorem horrendum; nec apparet poëtam latam aciem pro Polyphemo ipso dicere voluisse : nam addit per quam, vel propter quam : quæ verba Grangaus gratuito, et sine auctoritate in postquam mutat, quod nullibi reperitur. Præterea etiam, sitò postquam pro per quam admiseris, nihilominus inepta erit comparatio et hyperbolica. Ego vero, si tertiam proponerem interpr. ea non melior forte foret : 65 70 nam, is locus optimæ notæ non mihi videtur. Itaque ad priorem sensum redeo, adoptata tamen Lubini observatione. Malo enim servare textum auctoris, vel cum errore evidente, quàm hunc immutare sine auctoritate, ut sensum non aptiorem eliciam. A. N. B. Juvenalis innuit Nævoli servo suo, quem habet unicum, esse vestem foraminibus adeo latis distinctam, ut per eam homo possit evadere, veluti per oculum Cyclopis, quem habebat quoque unicum, potuisset Ulysses evadere. Gall. Mon unique esclave qui est si mal vétu, qu'un homme pourrait passer à travers les trous de son habit, comme Ulysse, etc. Cæterum, hæc comparatio, quæ nobis adeo ridicula videtur, fuit forte locutio proverbialis his temporibus usitata. F. D. 68. Quid dicam scapulis servocùm rum.] Facete, pro servis, vestes petent, et calceamenta quibus humeri ac pedes tegantur. 69. Cicadas.] Aestivum tempus. 70. Verum, ut dissimules.]Etiamsi Pithoei, 8072, Senatorio 8073, et tribus aliis codicibus, reposui ais, pro ait, quod legitur apud multos codices, V. 68. Mense Decembri. Cod. Puteanus et vet. schol. habent Aquilone Decembri, melius forte. Metiris pretio, quòd, ni tibi deditus essem 75 Te plorante foris. Testis mihi lectulus, et tu, dissimules, et prætermittas, ni- 72. Uxor tua virgo maneret.] Non gravida facta esset, propter tuam impotentiam. 73. Ista.] Officia, scil. ut efficerem, quod tu ipse non posses. -Quibus modis.Quàm vehementer et sæpe rogaris, ut tuo loco cum uxore tua concumberem. 74. Puellam.] Puella ut virgo dicitur quæcumque in florente est ætate, etsi nupta est, et jam peperit. Fugientem. E domo. 80 demi. ] Totius vix noctis labore eam tibi reconciliavi. 77. Te plorante foris.] Ante januam, propter metum infamiæ ac repudii. 78. Lecti sonus.] Crepitus, ut ap. Catull. lib. VI, epig. 10, v. 11: tremulique quassa lecti Argutatio, inambulatioque. Vox domina. Præ libidinis impatientia gannientis in concubitu. Anth. Lat. III, 231, 14: feminæ Inter gannitus et subantis voculas. 79. Instabile.] Confirmatio prioris sententiæ. Apud homines mulierosos et pathicos instabile est conjugium ; quippe ii mulieribus a se ductis non possunt satisfacere. 81. Quo te circumagas?] Quocumque te vertas, ingrati animi nullam excusationem habebis.Quæ prima aut ultima ponas. Quocumque demum modo rationes subduxeris, debitor mihi eris. Hæc jungenda mihi videntur seqq. A. 82. Ingrate.] Amara irrisio. |