Et primo domino Petro de Supervilla utriusque iuris doctori centum florenos. Item Bertrando Gaufredi ducentum florenos. Item Gastono de Duratio tricentum florenos. Item Vasculo tricentum florenos. Item Iohanneto de Vitrinis ducentum florenos. Item Arnaudo Guillelmo 5 Fruterio viginti quinque. Item alteri Arnaudo Fruterio viginti quinque florenos. Item Arnaudeto Guilelmo Panario viginti quinque florenos. Item Bernardono Sinaderio centum francos. Item domino Petro de Malhinaco quinquaginta florenos. Item domino Garcie de Mota centum florenos. Item domino Arnaudo de Abbacia administratori 10 Lordne centum florenos. Item domino Bernardo de Austabeno secretario nostro centum florenos. Item Petro de Austabeno centum florenos. Item Petro de Abbatutis cubiculario centum florenos. Item Petro de Casanova cubiculario centum florenos. Item Bernardo cubiculario centum florenos. Item magistro Thome Gendroni secretario

15 quinquaginta florenos.

Item cuilibet magoni sive pagis nostris propriis centum florenos. Item clerico coquine centum florenos. Item cuilibet coquo florenos viginti quinque. Item barbitonsori quinquaginta florenos. Item cuilibet balisteriorum decem florenos. Item polasterio decem florenos. Item 20 cuilibet cantori decem florenos. Item clerico capelle viginti quinque florenos. Item famulis stabuli pro quolibet viginti quinque florenos. Item famulo tinelli decem florenos. Item furneriis pro quolibet decem florenos.

Item legamus singulis servitoribus sive familiaribus nostris unam 25 vestem luctus cum caputio secundum personas cuiuslibet ipsorum et arbitrio exequutorum nostrorum. Item legamus capitaneo et Iaumeto fatuis simplicibus personis, videlicet ipsorum cuilibet viginti quinque florenos.

Item cum dominus princeps Aurasicensis modernus 1 teneatur nobis 30 in summa trecentum et sexaginta florenorum seu centum et octuaginta scutorum auri, de resta maiori summe, constanti a) certo priore b) instrumento; item pariter teneantur nobis heredes nobilis Guilelmi Bastardi de Pictavia in certo alio debito, constanti certo alio publico instrumento, sub annis et diebus in ipsis contentis; idcirco nos huiusmodi 35 debita legamus et donamus nobili Arnaudo de Montegaudio cubiculario nostro, et omnia iura et omnes actiones, quas et que contra ipsos debitores et eorum bona habemus nobisque competunt et competere possunt pretestu ipsorum debitorum quovis modo.

1 Wilhelm 1463-1475, s. De la Pise, Histoire des princes et principauté d'Orange (La Haye 1639) p. 131 ss.

Et quia heredis institutio caput est et fundamentum cuiuslibet extreme voluntatis et dispositionis nuncupative, qua sublata omnia irrita atque nulla esse censentur: quapropter nos Petrus, episcopus et cardinalis, testator memoratus, in omnibus aliis universis et singulis bonis nostris mobilibus et immobilibus et se moventibus, nominibus, debitis 5 sive creditis iuribusque et actionibus presentibus et futuris quibuscunque, de quibus superius non ordinavimus, quecumque sint, qualiacumque [244′′] et quantumcunque et in quibuscunque partibus et locis existant sive reperiri poterunt sive haberi et quocunque nomine seu vocabulo nuncupentur, quas et que nos dictus testator de presenti 10 habemus et visi sumus habere et que nobis competunt et competere possunt vel poterunt quomodolibet, nunc et in futurum in quibuscunque patriis, civitatibus et locis eorumque territoriis et districtibus existant, ex nostra certa scientia et spontanea voluntate animoque nostro deliberato ac modo et formis melioribus, quibus possumus et debemus, 15 heredem nostrum universalem generalem facimus, instituimus et ore nostro proprio nominamus, videlibet supradictum collegium studentium ad honorem sanctorum Hieronimi et Francisci per nos in supradicta civitate Tholosana, ut promissum est, institutum et fundatum.

Exequutores autem nostros et presentis nostri ultimi nuncupativi 20 testamenti sive ga[r]diatores facimus, constituimus et ore nostro proprio nominamus clarissimum nepotem nostrum dominum Petrum de Fuxo superius nominatum, reverendos in Christo patres et egregios viros Diensem, Arausicanum, Ioannem Aquensem et Gaufredum Rivensem episcopos, Petrum de Burnio sedis apostolice prothonotarium admini-25 stratoremque abbatie de Luco, Petrum de Supervilla utriusque iuris, Guillermum Blegerii et Garciam de Motta decretorum doctores, Bernardum de Austabeno in decretis licentiatum et Petrum de Malanhaco ecclesie Carpentoratensis precentorem. Quibus quidem executoribus sive gardiatoribus nostris et tribus ex ipsis, dum tamen in ipsis tribus 30 fuerit et sit unus ex predictis prelatis, damus et concedimus potestatem et facultatem ac tam speciale quam generale mandatum, omnia universa et singula per nos superius ordinata et in presenti nostro testamento contenta exequendi et executioni debite demandandi et omnia alia faciendi, decidendi et exercendi, que eis incumbent facienda usque ad 35 integram satisfactionem voluntatis nostre supradicte; ac prout et sicut superius fieri ordinavimus, nullius iudicis vel pretoris licentia petita vel obtenta; et nichilominus tot et tantum de bonis nostris predictis capiendi et recipiendi et recuperandi eorum ipsa auctoritate et de hiis, que vendenda fuerint et distrahenda plus ac ultimo in eis offerenti 40 seu offerentibus vendendi, distrahendi et perpetuo alienandi, que sufficiant et sufficere possint, ad omnia universa et singula in presenti

nostro ultimo nuncupativo testamento contenta et descripta complendi et executioni debite demandandi, necnon ad esmandandum et satisfaciendum quoscumque clamores et rancores nostros debitaque et forefacta, quos et que nos tempore obitus nostri debere et quibusvis per5 sonis teneri apparuerit legitime; et hoc summarie, simpliciter et de plano et absque strepitu et figura iudicii; venditiones, inquimus, que per dictos exequutores nostros facte fuerint ex nunc prout ex tunc et e converso laudamus, approbamus, ratificamns et confirmamus tantosque vim, valorem, robur, effectum et efficaciam habere et obtinere volumus 10 et iubemus, ac si per nos, dictum testatorem, facte fuerint.

Hoc unum est nostrum ultimum nuncupativum testamentum nostraque ultima voluntas, ordinatio et dispositio nuncupativa, quod et quam ac omnia universa et singula in eis contenta valere volumus et ordinamus roburque, vim, valorem et efficaciam obtinere ubicunque locorum 15 et terrarum et in quacunque curia ecclesiastica et seculari iure ultimi nuncupativi testamenti illud et illam valere volumus et ordinamus iure codicillorum; et si non valet seu valere possit iure codicillorum, illud et illam valere volumus et ordinamus iure donationis causa mortis [244]; et si non valet seu valere possit iure donationis causa 20 mortis, illud et illam valere volumus et ordinamus iure cuiuslibet alterius extreme voluntatis et dispositionis omnique alio meliori modo, via, iure, causa et forma, quibus melius, tutius et efficacius quelibet extrema voluntas et ultima dispositio valere potest et debet quovis modo.

25

Rogamus insuper vos omnes et singulos testes infrascriptos hic et coram nobis presentes, quanto carius possumus, ut de prescripto nostro ultimo nuncupativo testamento et nostra presenti ultima voluntate et dispositione nuncupativa ac de omnibus universis et singulis superius scriptis ac per nos dispositis et ordinatis, dum et quando ac 30 totiens quotiens opus fuerit et requisiti extiteritis perhibere velitis et debeatis testimonium veritatis.

Requirimus ulterius vos Iacobum Girardi et Ioannem Garelli, notarios publicos, cives et habitatores Avinionenses, ad hoc per nos electos et rogatos, hic etiam presentes, quatinus de nostro presenti 35 ultimo nuncupativo testamento in scriptis redacto nobis heredique et legatariis nostris ac illi vel illis, quorum interest et intererit, faciatis requisiti instrumentum vel instrumenta unum vel plura, tot quot fuerint necessaria, dictanda, corrigenda, reficienda et emendanda semel et pluries producta in iudicio vel non producta; ad dictamen, sensum, 40 consilium, correctionem, emendationem et intellectum cuiuslibet sapientis, facti tamen principalis substantia in aliquo non mutata, sed semper in omnibus et per omnia observata.

Factum, recitatum et publicatum fuit presens nostrum ultimum nuncupativum testamentum Avinione in palatio a) apostolico et in camera paramenti eiusdem palatii sub anno, indictione, die, mense, pontificatu, quibus supra, presentibus ibidem supradictis dominis Ioanne Arausicensi, Ioanne Aquensi, Gaufrido Rivensi episcopis, Petro de Supervilla utrius- 5 que iuris, Guillelmo Blegerii decretorum doctoribus ac venerabilibus viris dominis Guillelmo Ricci, in legibus licentiato, curie temporalis Avinionensis procuratore fiscali, Gastono de Victoria canonico Lascuriensi et Petro de Strenio, testibus ad premissa vocatis, et me Iacobo Girardi, publico imperiali auctoritate notario, qui hoc instrumentum 10 publicum manu mea propria scripsi et signo meo assueto signavi.

Extracta fuit supra scripta haec copia ex protocol. Iacobi Girardi 99, fol. 1 et seqq.

Promissio restitutionis palatii apostolici Avinionensis pro domino nostro papa a parte heredum bone 15 memorie cardinalis de Fuxo et aliorum, qui ibi post eius obitum morabantur anno 1465.

In nomine domini amen. Noverint universi, quod, cum nuper clarissimus et illustris generis vir dominus Petrus de Fuxo, sancte sedis apostolice protonotarius, nec non reverendi in Christo patres et 20 domini Aquensis [245] et Rivensis episcopi ceterique nobiles et alii tam ecclesiastici quam laici in palatio apostolico residentes ex parte sanctissimi domini nostri pape et tam per brevia ipsius domini nostri pape eis specialiter directa, quam etiam medio reverendi in Christo patris domini Constantini', Dei gratia episcopi Narniensis b), eiusdem 25 domini nostri pape et pro eo in civitate Avinionensi et comitatu Venaysini terrisque illis adiacentibus locumtenentis et gubernatoris generalis, requisiti et exhortati fuerint, quatenus dictum palatium apostolicum et illius possessionem vacuam et expeditam prefato domino locumtenenti et gubernatori dicti sanctissimi domini nostri pape nomine 30 tradere et expedire teneantur; ipsique domini Petrus de Fuxo, prelati et alii palatini dictam traditionem et expeditionem ipsius palatii et possessiones eiusdem certis rationibus et excusationibus per eos deductis et allegatis in promptuo [!] seu ad statim, prout requisiti et exhortati

1 Constantin Heruli, Rector der Grafschaft Venaissin von ca. 1460—1472, hernach Bischof von Todi; vgl. [Cottier,] Notes historiques concernant les recteurs du ci-devant Comté-Venaissin (Carpentras 1806) p. 133 s.

fuerunt, facere distulerint et cessaverint, non tamen in spretum et contemptum requisitionum et exhortationum dicti sanctissimi domini nostri pape; cum palatium ipsum semper ab obitu reverendissimi olim domini cardinalis de Fuxo, dicti domini nostri pape in his partibus vicarii et 5 a latere sedis apostolice legati, nomine ipsius domini nostri pape et non animo in quasvis alias manus transferendi seu tradendi, quandocunque tentum fuit; sed animo suam sanctitatem de aliquibus huiusmodi negotium concernentibus et tangentibus latius informandi, et alias prout in cedula dicte responsionis latius continetur, 10 tenor sequitur et est talis:

Reverende in Christo pater et domine!

cuius

Visis litteris vestre facultatis, in quibus sanctissimus dominus noster locumtenentem suum in civitate Avinionensi constituit et deputavit, plurimum gavisi sumus de commissione huiusmodi vestre paternitati facta, 15 tum propter amorem, quem ad vos habemus nos omnes, tum propter virtutes, quibus pollet eadem vestra paternitas; audivimusque insuper requisitionem vestram honestam per organum egregii viri domini Guilelmi Maynerii legum doctoris ac camere apostolice in his partibus procuratoris, in effectu continentem, ut palatium apostolicum, in quo post obitum re20 verendissimi in Christo patris, bone memorie domini cardinalis de Fuxo residentiam fecimus, tradere et expedire deberemus. Nos vero degesta aliquantulum huiusmodi generali requisitione, decrevimus aliqua paternitati vestre significare. Primo quod palatii et civitatis immediate summo pontifici et sedi apostolice subdit[orum] non absque maximis laboribus et ex25 pensis cum adiumento illustrissimi domini comitis de Fuxo quondam, fratris sui, prout sibia) per felicis recordationis dominum Eugenium mandatum erat, possessionem laudabiliter adeptus fuit et fere triginta et uno annis recte et pacifice ad honorem sanctissimi domini nostri pape et Romane ecclesie cum maximis prudentia et virtute rexit et 30 gubernavit; ad quod palatium multa iura, privilegia, libertates et alia insignia ecclesie predicte, post quam cum laude et triumpho scisma tam inveteratum et in castro Paniscole cum certis antipapa et cardinalibus reductum, ipsis ab honoribus et beneficiis, ut manifestum est, depositis extirpavit, adduci et transportari fecit, in quo adhuc sunt sub bona 35 [245] custodia. Novissime vero post disgressionem et dissolutionem bone memorie reverendissimi domini cardinalis vicarii et legati predicti, illustris dominus comes Fuxi modernus strenuum virum dominum senescallum Fuxi mandavit certis nobilibus associatum pro consolatione et visitatione clarissimi et illustris filii sui domini Petri de Fuxo, pro auxilio et con

a) Hs. tibi.