Ut pax fit tuta, tua ferves firma ftatuta,
40. Que plebs verfuta fecit penitus, quia muta.
Ad lucrum fervet hec plebs, non ut tua fervet
Jura fet enervet, aurum quod fibi coacervet.
Hanc tu compefcas et jus defendere fuefcas,
Ut meritis crefcas ac in celo requiefcas.

Die zweite Reimerei, in welcher die Erlaubniss, im 14. Jahrhunderte barbarisch zu schreiben und zu scandiren, wahrhaft gemissbraucht wird, ist eine Grabrede, worin die gesta (oder geftus, wie des Reims halber geschrieben ist) des kaiserlichen Lebens kurz geschildert werden.

II.

Flebilis et meftus cogor confcribere geftus
Quondam felicis, divi tunc imperatoris.
Lutzelenburg caftum, generofa fanguine natum,
Heinricum dictum genuit de germine ducum,
5. Virtutis virum, cor habens pietate refertum.
Hic fibi confimilem conjunxit collateralem,
Non minus illuftrem natu, virtute lucentem
Ut lumen in tenebris ac nata Pravancie ducis,
Preter quam nullam fuo tempore noverat unquam.
10. Et dominum diligens, fidei virtute refulgens,
Spem furfum dirigens, humili prudentia pollens,
Pacis fectator, pro qua pugnavit ut Hector,
Vir bellicofus, vir ftrenuus ac animofus.

Tandem romanum cum vacat imperiumque
15. Ad regnum dignus predictus eligitur archus.
Rex coronatur, regni dyadema potitur;
Tunc omnes mundi gaudent per climata mundi.
Qui gladio dirus fuit in certamine mirus,
Augufti nomen cupiens redimire per amen
20. Omnia regentis. Abit exul fydus honoris,
Pergit in Italiam, totam fibi fubdere terram,
Armaque nobilium vocat infinita_fuorum,
Virtutis lorica nitens animoque leonis.
In Lumbardia tunc fplendent regia figna.
25. Suscipit hic prima regem tunc Mediolana,

Cui poft non modicas tenderant infidias.
Ex hoc non pauci cefi funt Mediolani.
Ytalos hinc vicit ac magna potentia preffit
Urbes, caftella vincens quindena tricenta.
30. Brixea prima fuit, quam rex violenter evertit.
Lumbardi multi fub eo funt ferro perempti.
Tandem poft multos fortitur in urbe triumphos,

Scandit ad imperium, Roma coronat eum.
Ex tunc Heinricus laudatur in orbe monarchus.
Poft hec falfido cum regem, fuo jure privatum,
Legibus excorem dampnaverat Apulienfem,
Imperii vires illi tunc pandere volens
Fortibus armatis pro rege mori properatis
Et queritans arma vocat infinitos ad arva.

Hiis ita digeftis dies inftat communionis,
Qua mater alma dei tranfit de cellula mundi.
Ejus de manibus, qui mox fuit antea faffus
Abfconfum mentis nec zelans intima cordis,
Chriftum fuscipiens, grates pro munere reddens.
Quindenam tamen ante femel tantummodo fumens
Efcam corpoream properat contritus ad aram.
Poft efcam vite jam propinquaverat ire,
Tunc hoftis vite regem necat, heu, mala vice!
Hinc meror ecclefie furgit durans fine fine.
Eft et in hac caufa fidei concuffa columpna,
Dum pie tam multos occidit in uno peremptos.
Nobilis urbe Pyfa fuerat tunc regia prima
In regis fide ftans, nunquam caritate vacillans,
Cognovit et iniit, aluit, regem fepelivit.
Propter quod digna femper tu laude perhenna.

O Romanorum pater et caput Ytaliorum,
Splendor regnorum, lux fulgida Theutonicorum,
Religioforum, pupillorum, viduarum

Nec non facrorum munerus tutorque locorum:
Te rex celorum perducat ad aftra polorum!

35.

40.

45.

50.

55.

60.

Das dritte Gedicht enthält hauptsächlich eine Verwün

schung des Giftmischers.

III.

Cefaris Heinrici, celeftis regis amici,

Heu, dirum fatum doleat fimul omne creatum!
Hic princeps magnus lenis fuit velud agnus,
Set virtute leo, Jude fimul Machabeo.

Ut Salomon fapiens, fidei virtute refulgens,

Juftitie cultor, in perverfos fuit ultor.

Cleri protector, caftus, fortis velud Hector,
Confiliis fretus, generofo fanguine cretus,

Largus, amans Chriftum, mundum defpexerat istum.
Cui dedit ad plenum Judas pro melle venenum,
Traditor inpurus, homo nequam, pectore durus,
Spernendo legem necat hic pro munere regem.
Unde ftupet mundus, dolet orbis ubique rotundus,

5.

10.

Deflens fublatum, fe rege pio fpoliatum.
15. Hinc petimus, Chrifte, tecum conregat ut ifte,
Perfidie ftratum, femen Chanaan celebratum.

Aft Antichrifti canis et preco, quid vachivifti?
Fex extinxifti, decus orbis defipuifti!
Ergo tuo morbo lefus caffabitur ordo
20. Dominici; tardus enim fueras batulardus,
Furcifer infanus et curfor undique vanus,
Corde levis, planus fimulator et arte trutanus.
Ammodo non valeas nec vivas nec veterefcas,
Set conputrefcas, loca mortis ubique capefcas!

25.

Quid probitas morum, fenfus rerum vel honorum
Profuit Heinrico regi? Set dic, quid iniquo
Pus infectori, fcelus infidiator amori?

Donis millenis deus hunc vehet et fine penis!
Nunc es rara fides, quem fallis corpora neces,
30. Hunc non abfolvunt, ut nobis dogmata dicunt.
Cefaris egregii majeftatem violafti.

Et defraudafti; fibi laus fit gloria Chrifti!

Hic fuit Heinricus, de Lulzelenburg quoque fcriptus,
Nec non excelfus, virtutis femper amicus.
35. Ergo rara fides, fubtrudens fuperiores
Et fic fideles exaltans inferiores.

Lutzelenburgenfes de tanta funt nece flentes
Ac multos homines juxta Renum fcio triftes.

Hic jacet in tumulo, fic fummi regis Olimpo. 40. Hoc concede, deus, qui regnas trinus et unus. Anno milleno tricenteno duodeno

Plus uno, mefto facrati Bartholomei
Occidit in fefto Cefar, lux magna diei,
Inclitus Heinricus, fincerus pacis amicus,
45. Lutzelenburg dictus, ftola probitatis amictus.
Floruit invictus, fit cena poli fibi victus!
Magnanimi cura rexit regalia jura,

Urbes, caftella, terras per fortia bella
Hic fibi fubjecit, bene regnans omnia fecit.
50. Hunc deus elegit, hoftilia colla fubegit.
Sceptro regali fit laus et gloria tali!

Hujus defuncti mortem deplangite cuncti
Heu, nece miranda ruit arte manuque nephanda
Cefar magnificus, Heinricus honoris amicus!

55. Qualia fint fata, quod religio maculata

Tanto privavit nos Cefare, quem male ftravit!

Ecce calix vite fert guftum mortis! Abite
Corde venenofi, non eftis religiofi!

Der im 15. Jahrhundert in Italien geschriebene Codex C. 159. der Dresdner Bibliothek enthält Bl. 54b. fgde. den nachstehenden, soweit nachgeforscht worden, noch unbekannten und in mehr als einer Hinsicht nicht unmerkwürdigen Brief.

im

Non putabam, vir eruditiffime, hanc, nedum quam tu mihi imputas defectionem, verum etiam qualemcunque aliam contumaciam meam potuiffe tam fubito tui conftantis animi vim excutere. Non folet enim virtutem movere loco vitium, quinimmo virtutis mos eft, vitia non tantum flectere fet et frangere. Cur igitur fic in te vitio ceffit virtus? Cur non, ut verbis foles, tui robur pectoris actu explicas? Cur probatum amicum fic inconfulte et pro re exigua, fua non audita nec exquifita defenfa, reum judicas? Nefcis, Petre, nefcis, periti immo prorfus temerarii judicis effe, parte non citata proprio fic ex capite fententiam fulminare? Equidem errori tuo compatior et ignofco libens, ita etiam, ut malim de cetero pro honore tuo hunc potius amorem quam errorem dicere. Amici namque ab amicorum confpectu literisque remoti crebro querelarum media abfentes irritant compelluntque, ut faltem literarum beneficio fe videri finant. Ita putem, mei cupidus, ut aliquid tibi fcribam, de me queftus es: quod et fine querela, quamquam aliis implicer curis, facile impetraffes. Set bene video vivis ut femper nec mutari te pateris: fic enim immitis es ut foles. Nam quod vehementer optas, extorquere letior es quam impetrare, quod ut fentio nutui tuo obfequii meriti eft. Et ne primo divertar propofito, cur libellum tuum, quem tanti exiftimas, non remiferim quidve, poftquam tradidifti, egerim, fub compendio referre constitui.

Auream Ravennam tuam Feraria digrediens per Eridani veteris undas primum appuli, ubi quod viderim ne queras: nofti enim omnia. Unum tamen, quod nequaquam poffum omittere, aufculta et fi bene notavi judica. Inter alia hujus celeberrime urbis illuftriffima monimenta vidi Florentini vatis noftri tumulum (Dantes Grab), qui quanto ibi colatur honore, ab his pete, quorum e manibus nullus illum potuit nec ut

credo poterit auferre thefaurum. O te felicem, ea patria genitum, que virtuofi hospitis cinerem opulentiffime gentis auro pretulit! Hercle, fi liceret, hoc eam folo tumulo Rome conferrem, non moderne quidem, fet que fub Augufto primo floruit. Hoc de tua fufficiat tibi patria.

Hinc ergo discedens Illirici maris fluctus intravi, quos tandem deo aufpice non fine tamen timore continuo fospes evali Romamque perrexi, nil interim Ravenue tue inftar nota dignum afpiciens. Heu, me pudet, tantum proceffiffe et fi deceret, libenter cepto cedens gradum fifterem! Quidni pudet? Afpexi hanc olim communem patriam humanique generis et reginam et nutricem fenem, lugubrem, fqualidam viduamque, non folum libertatis verum etiam cujuscunque boni o vacuam! Ah dolor, ah lacrime! Quantum diftat ab illa, que Brutos, que Scipiones, que Marcellos, que Fabios, que Cefares mundo edidit! O bone Romule, utinam viveres et nepotum tuorum quo venerint argumenta confpiceres! Non ambigo afylum ftetiffe, quam Romam fic ruiffe malles!

Unicus tamen ibi inter tot gemebunde urbis erumnas emicuit arbitrio meo fpei bone locus, qui fortaffe tot annorum vulnera ad cicatricem advehet. Hic eft Urbanus nofter fextus, vir procul dubio non humanus fet celeftis, modeftiffimus, clemens, juftus et ultra ceteros prudentiffimus, qui quantum Romam noftram diligat intellige. Spopondit ore fanctiffimo Colifei, theatri majoris, termarum, arcuum triumphalium et generaliter totius urbis refectionem integerrimam; pollicitus divino illuftratus fpiritu virtutes, mores, cenfus, dignitates, honores, potentias et, quod mirabile dictum eft, viros prifcos defolate diu urbi reddere. Que utique fatis credo prefertim dum recolo, Petrum in hujus creatione pontificis, ut ipfe idem afferuit, tefte populo ex letitia tanti fuccefforis amare flevisse. Poffem et alia, tam de Urbano quam de urbe, monftra detegere: calamo tempus deficit.

De Roma igitur et meftus et letus abii, libello tuo femper comitatus, eo non minus quam Eneas Achate fretus. Fui Ferarie, quefivi de te, aberas et nusquam te reperto disceffi feftinans ad patriam, que ut fcis gravi jam et indigno urgebatur bello. Quo poftquam adii minime comitem videre hactenus licuit, aliis continue laboribus involuto, quibus nec adhuc deftituor; ymmo mihi evenit, quod tragedus nofter ait: finis alterius mali gradus eft futuri. (Senecae Hercules fur. 208.) Quod fi fortaffe non crederes, eundem libellum teftem habeto. Hic tibi, ni fallor, dicet, quam mihi fepe compaffus eft. Nec ipfe etiam in culpa eft: avide migraffet ad te, fet inhoneftum cenfebat et tibi prorfus moleftum, fi me his in angoribus defereret, animadvertens, quod vere amicitie argumentum eft, adverfitas. Proinde obfecro, et illi et mihi parce, fi peccavimus. Tu enim a nobis jam veniam, fi errafti, habes. Re