Archiepiscopum1, vt ipsi occasione vel auctoritate summa in ipsis terminis gentium, sedulitate prædicandi sancta multiplicaretur Ecclesia dum vicinorum ipsius nouitatis Episcoporum multa latitudinis cura non sufficiebat discurrere per omnia. Delegauit etiam3 eidem presbytero quandam cellam Rodenach5 vocatam, quatenus eidem loco periculis circumdato fieret supplementum. Sed quia consecrationem iam dicti viri, velox ex hac luce transitus pij genitoris nostri fieri prohibuit. Ego autem, quem diuina clementia in sedem regni eius asciuerat, cum in multis Regni negotiis insisterem, hoc quoque prædictum patris mei studium, velut Regni in finibus minus caute adtenderem, prædictam 10 parochiam vicinis Episcopis interim commendaui. Nunc autem tam11 propter [supra scripta 12 Ecclesiastica lucra in gentibus demonstrata, quam et propter votum pij genitoris nostri, ne [quid eius13 imperfectum1 remaneat, statuimus vna cum consensu Ecclesiastico præfata vltima in regione Saxonica trans Albiam, in loco nuncupato Hammaburg 15, cum vniuersa Transalbianorum16 Ecclesia, proprij vigoris constituere sedem Archiepiscopalem1, cui et 18 primum præesse, atque solenniter consecrari per manus Drogonis Metensis, et summæ 20 sanctæ Palatinæ dignitatis præsulis Ansgarium22 fecimus Archiepiscopum, adstantibus Archiepiscopis Ebbone 22 Remensi, [Hetti22 Treuerensi, et Otgaro 2 2 Moguntiensi, cum plurimis aliis generali in conuentu totius Imperij nostri præsulibus congregatis: [assistentibus quoque specialiter et24 consentientibus atque consecrantibus Helingando25 siue Willerico Episcopis, à quibus iam26 dictæ parochiæ partes, à nobis et à patre nostro sibi olim commendatas recepimus27. Cui videlicet Ansgario [tam nostra28, quam [sanctæ

21

1) episcopum, U, H. 2) ipsa, U, H. 3) et, U. 4) ecclesiam, H. 5) N., U; Rodnach, H. ) in diebus ejus, b. v. U; nostris, H. s) peractum, b. v. U.

9

7) disponendis, b. v. U. 9) suadentibus quibusdam jam dictam cellam ad N. monasterium contuli,

b. v. U. 10) vero, b. v. U. 11) sl. H. 12) dicta, H; frá [ subscripta, U. 13) studii, b. v. U. 14) frá [ ejus studium infectum, H. 15) Hammaburch, V. 16) Transalbinorum, Lün., H; Nordalbingorum, U. 17) sl. V.

18) ut, H.

19) Dragonis, Lün.; N., U. 20) summi, H. 21) sl. H. 22) N., U. 23) frá [ Hattone Treuirensis, Ottigario Moguntinensis, H. 24) ac, H. 25) Helling., Lün.; Helingaudo, H. 26) tam, H. 28) þannig H; nostro, L; frá [: quia præfatis in gentibus hæc nostris in

27) frá [ sl. U.

Romanę Ecclesię1 auctoritate hanc Deo dignam in2 præfatis3 gentibus commisimus legationem ac proprij vigoris ascribere decreuimus dignitatem1. [Et quia casus præteritorum cautos nos facit in futurum3, ne quisquam Episcoporum aliquam sibi trans Albiam', vel alicubi in prædictas parochia vindicet potestatem, certo limite circumscriptum esse volumus, videlicet ab Albia flumine deorsum vsque ad mare Oceanum, et sursum per omnem Slauorum prouinciam vsque ad mare quod Orientale vocant, et per omnes prædictas nationes Septentrionis. Omnes quoque paludes, infra siue iuxta Albiam positas, cultas et incultas, infra terminos eiusdem parochiæ ponimus; vt Transalbiani se et sua ab incursu paganorum, qui sæpe timendus est, securius in hiis locis occultare queant1". Et vt hæc noua constructio periculosis in his locis cæpta, subsistere12 valeat13, quandam cellam Turholt vocatam tam huic nouę constructioni' 5[, quam'6 Archiepiscopi successorumque suorum in gentibus legationi' perenniter18 seruituram1 ad nostram nostręque sobolis perpetuam mercedem diuinæ offerimus 20 Maiestati21. Res itaque 22 præfatæ sedis, et [iam dicti23

7

diebus Deo dignissima in convocatione gentilium vel redemtione captivorum monstrata sunt lucra, tam nostra, U.

19) quam suæ successorumque suorum in gentibus legationi, b. v. U. 20) obtulimus, U.

21) Homines quoque, qui ejusdem cellæ beneficia habere videntur, ab omni expedicione vel milicia siue qualibet occupatione absolvimus, ut idem venerabilis Archiepiscopus ad hanc Deo dignam peragendam in provisis temporibus legationem nullum in hoc paciatur detrimentum. Dona vero, quæ ex eadem cella nostris patribus et nobis dari solebant, in convocationem paganorum vel redemptionem captivorum sive ejusdem sedis supplementum multimodis periculis circumdatæ vel ibidem Deo militantium solacium, ob amorem sanoti Salvatoris ejusque intemeratæ genetricis Mariæ ac beati Sixti confessoris, perpetuo jure retinenda delegamus, b. v. U.

22) quoque, U.

23) frá [ præscripti, U.

monasterij sub plenissima defensione, et immunitatis tuitione volumus vt consistant[, vt liceat venerabili Archiepiscopo predicto suisque successoribus ac omni clero sub eorundem regimine constituto, quiete in Dei seruitio degere3, et pro nobis proleque nostra atque statu totius Imperij4 diuinam misericordiam exorare. Et vt hæc autoritas sui vigoris perpetuam obtineat firmitatem, manu propria subter eam firmauimus, et sigilli nostri impressione signare iussimus.

[Signum Hlode

vvici piissimi Jmperatoris.

Hirminmarus Notarius ad vicem Theodonis recognoui10. Data Idus Maij, Anno XXI. Imperij Domini Hlodevvici piissimi Augusti, Indictione XII12.

Actum Aquisgrani in 13 Palatio Regio, in Dei nomine feliciter, Amen. [Anno Domini1 Iesu Christi, D. CCCXXXIV13.

4

R. og L hafa innsigli aptan við bréfið, krínglótt, tvíhliðað. Framaná mannsmynd í heilu líki niðr fyrir mitti, í kyrtli og feld yfir, knýttan á öxlinni hægri, kórónu á höfði; hendr báðar uppréttar, með hauk á hægri hendi en knött með krossi ofaná í vinstri hendi. Aptaná: borg með þremr turnum, einum breiðum, í miðið, og tveimr mjófum, til beggja hliða.

B.

þessi afskript er allstaðar ættfærð til bréfabóka, en hvergi til frumrits. Prentuð fyrst í: Philippus Cæsar. Triapostolatus

1) frá [ ac tueantur, ita ut nullus Judex publicus aut alia quælibet publica potestate prædita persona de eorum rebus quicquam requirere aut exigere præsumat. Sed liceat prædicto Archiepiscopo, U.

2) eorum, U. 3) þannig U, H; gerere, L. 4) nostri, b. v. U, H. 5) annuli, U.

6) signari, H.

8) Hincmarus, Lün.; Hirnimarus, H.

9) Theodorus, R; Theodori, H.

7) frá [ sl. H.

10) recognovit, H; frá [ sl. U.

11) Romani, H. 12) XV, H. 13) sl. U, ዘ. 14) nostri, b. v. H.

15) Renn. sleppir ». framanaf og hefir cccxxxшn; frá [ sl. U.

septentrionis. Cöln 1642. 8vo, bls. 173, eptir fornri skinnbók frá Hamborg, er seinna hefir verið í Bonn'. Bók Cæsars er prentuð upp aptr í Jo. Alb. Fabricii Memoriæ Hamburgenses. Tom. II. Hamb. 1710. 8vo, þar er upphaf brèfs þessa á bls. 767, og vísað til, að hann prenti ekki bréfið allt, þared það sé betra í Lindenbrogs og fleiri ritum. Bolland og Henschen. Acta Sanctorum. Februar. Tom. I. Antwerp. 1658. Fol. bls. 404-406 (eptir Cæsars bók). P. Lambecii Origines Hamburgenses Lib. II. Hamb. 1661. 4to. Chronologia et Auctarium ad Libr. 1. bls. 354-361, með orðamun eptir Lindenbrogs útgáfu (ný útgáfa af Lambecii Rerum Hamburgensium Liber II. með Chronologia et auctario af Jo. Alb. Fabr. Hamb. 1706. Fol. bls. 105-107). Mabillon. Acta Sanctorum Ordinis S. Benedicti. Sec. IV. P. II. Paris 1680. Fol. bls. 121-123. (Venet. 1738. Fol. bls. 122–124). Lünig. Teutsche Reichs-Archiv. Vol. XV. Spicilegium ecclesiasticum. Leipzig 1716. Fol. I, 114-115 (kemr í öllu saman við Mabillon). Staphorst. Historia ecclesiæ Hamburgensis diplomatica. Hamb. 1723. 4to. 1, 26-29. Goldasti Memoranda vetera Holsat. í Westphalen. Monumenta inedita rerum Germanicarum. Lips. 1739. Fol. 1, 885-892 (eptir Henschen í Acta Sanctorum). Mart. Bouquet. Rerum Gallicarum et Francicarum Scriptores. Paris. 1749. Fol. VI, 593-594 (eptir Mabillon og með orðamun eptir Baluzius). — M. à Celse. Apparatus ad Historiam SueoGothicam (Celses Bullarium). Holm. 1782. 4to. bls. 8-10.- Liljegren. Diplomatarium Suecanum. Stockh. 1829. 4to. I, 3 (mest eptir Staphorst). J. Asmussen. Kritische Untersuchungen über den Umfang der Hamburger Diöcese o. s. frv. í Archiv für Staatsund Kirchengeschichte der Herzogthümer Schleswig, Holstein, Lauenburg o. s. frv. Kiel 1833. 8vo. I, 132-141 (með orðamun eptir helztu útgáfunum). -J. M. Lappenberg. Hamburgisches Urkundenbuch. Hamb. 1842. 4to. 1, Nr. VIII, bls. 10—

Bók þessi

1) Lappenb. Hamburg. Urkundenb. bls. 132, í athgr. er þó að líkindum ekki eldri en hèrumbil 1072, því þar eru aptanvið sögu Rimberts talin nöfn biskupa þeirra sem Aðalbert erkibiskup hefir vigt, og er það kallað af sumum útgefendum óréttilega subscriptiones episcoporum" (Fabric. Memor. Hamburg. 11, 763; cfr. Langeb. scriptt. Rerr. Dann. 111, 244-251). Þar er talinn fyrstr Slepn. episcopus Scalternoldensis" (= Isleph episcopus Scalaholtensis).

แ

14 (með orðamun eptir Vicelins bók, Eccard og Lindenbrog)'. Codex Pomeraniæ Diplomaticus útg. af Hasselbach, Kosegarten og von Medem. Greifswald. 1843-51. 4to. 1, Nr. 2, bls. 5—9.

Hér er þessi afskript bréfsins prentuð eptir útgáfu Lappenbergs í Hamburg. Urkundenb., og þared svo lítr út, sem hann hafi að mestu fylgt Cæsars útgáfu, nema þar sem honum hefir fundizt annað réttara, er her settr sá orðamunr sem hann tilfærir eptir Cæsar (Cæs.).

In nomine domini Dei et salvatoris nostri Jesu Christi Hludouuicus, divina [fauente et propitiante clementia imperator augustus.

Si specialibus cujusque fidelium nostrorum necessitatibus perspectis subueniendum esse imperialis auctoritas monstrat, quanto magis ad debitam generalitatis prouidentiam equum dignumque pertinet, ut et ecclesię catholicę atque apostolicę, quam Christus suo precioso sanguine redemit, eamque nobis tuendam regendamque commisit, piam ac sollicitam in cunctis oportet gerere curam, et vt in eius prouectu uel exaltatione congruam exhibeamus diligentiam nouis ad eius necessitatem uel vtilitatem atque dignitatem pertinentibus rebus, noua imo necessaria et vtilia prouideamus constituta. Idcirco sanctę Dei ecclesiae filiis, presentibus scilicet et futuris, certum esse uolumus, qualiter diuina ordinante gratia, nostris in diebus, aquilonaribus in partibus, in gente uidelicet Danorum siue Sueonum, magnum celestis gratia predicationis siue adquisitionis patefecit ostium, ita ut multitudo hinc inde ad fidem Christi conuersa, misteria celestia ecclesiasticaque subsidia desiderabiliter expeteret. Vnde domino Deo nostro laudes inmensas persoluentes extollimus, qui nostris temporibus et studiis, sanctam ecclesiam, sponsam uidelicet suam, locis in ignotis sinit dilatari atque proficere. Quamobrem una cum

1) Lappenberg getr um, að frumbréfið og afskript af því eigi að vera

i Stade, Caps. cxvII, Nr. 19 og 30, en hafi ekki fundizt á þeim stað,

þegar hann var þar.

2) Ludovvicus, Cæs. 4) oporteat, Cæs.

3) frá [ sl. Cæs.

5) adhibeamus, Cæs.

6) aquilonalibus, Cæs.