WILLELMI MALMESBURIENSIS

DE GESTIS

PONTIFICUM ANGLORUM

LIBRI QUINQUE

(Priores libros quatuor edidit SAVILE, Rerum Anglicarum Scriptores post Bedam præcipui, Londini 1596, fol., p. 111; quintum, seu Vitam Aldhelmi, Scireburnensis episcopi, WHARTON, Anglia sacra, II, 1.)

PROLOGUS LIBRI PRIMI.

Prima sedes episcoporum post christianitatem A a quibus acceperis, et rudimenta fidei, et incitaAnglorum, Cantuariæ habita est et habetur. Ea urbs est Angliæ, nec adeo magna, nex exiliter parva quæ et positione terræ, quippe soli affinis maxima ubertate, et integro murorum ambitu, licet multoties Martias fortunas experla, cives suos fovet, multorum sanctorum cineribus copiosa, patrociniis gloriosa, nec fluminis irriguo, nec nemorum opportunitate indiga, præterea, maris ad duodecim milliaria vicinitate, piscium fecunda. Gens urbana et rustica, plus quam cæteri Angli, conscientiam adhuc antiquæ nobilitatis spirans, et ad honorificentiam et hospitium cujuslibet pronior, et ad propulsandas injurias acrior. Ibi prima sedes archiepiscopi habetur, qui est totius Angliæ primas et patriarcha. Cæterum ubi fuerit archiepiscopatus, tempore Britonum, cognitio labat, quia vetustas consumpsit nostri sæculi memoriam. De hujus urbis archiepiscopis et ejus suffraganeis dicere successit animo, quidquid nostram attigit memoriam. Nec puto a ratione dissidere, ut qui quondam regum Anglorum gesta perstrinxi, nunc Anglorum pontificum nomina transcurram; ut pollicitam dudum operam, jam landem, Domino adjuvante, compleam. Quod cum fecero, videbor mihi rem nulli attentatam consummasse, non meo fretus ingenio, sed dignæ cognitionis allectus studio. Quid enim dulcius quam majorum recensere gratiam, ut eorum acta cognoscas,

B

inenta bene vivendi ? Erat certe plenum segnitiei et ignominiæ, nescire saltem nomina principum nostræ provinciæ, cum pertendat alias cognitio nostra ad tractus usque Indiæ, et si quid ultra jacet, quod infinito Oceano patet. His adductus rationibus, et hic et alibi traxi stylum per latebrosissimas historias: quanquam mihi non hic affluat eadem copia scientiæ, quæ in gestis regum. Siquidem ibi aliquid de chronicis, quæ præ me habebam, mutuatus, veluti e sublimi specula fulgente facula, qua gressum sine errore tenderem, admonebar. Hic autem, pene omni destitutus solatio, crassas ignorantiæ tenebras palpo, nec ulla lucerna historiæ prævia, semitam dirigo. Aderit tamen, ut spero, lux mentium, ut et integra non vacillet veritas, et institu!a conservetur brevitas. Quæ duo, si quis non neglexerit, nec ineptus, nec importunus erit. Itaque propositam in aliis voluminibus seriem dicendi servabo, ut sicuti in primo libro gestorum regalium, regnorum distinxi ordinem ; ita hic per singula volumina, episcopatus provinciarum distinguam. Si quid infra promissum fuerit, lector qui ratione factum viderit, venian prærogabit. Hic igitur primus liber habebit gesta archiepiscoporum Cantuariensium et episcoporum Roffensium, apud quos primum excrevit regnum cæteri quique suo ordine sequentur.

LIBER PRIMUS.

DE ARCHIEPISCOPIS DOROBERNIENSIBUS.

Cantuaria sedit primus Augustinus (A. D. 598), C Pallium autem et privilegium archiepiscopatus idem Gregorii Magni discipulus, ut vulgo notum est. Gregorius Augustino ad Londoniam concessit, ut in

primo libro Gestorum regalium, per Kenulfi osten- A etsi perperam acta, enervare illa sedes non omnino dimus epistolam ; quia scilicet ad id tempus alterius obscuræ urbis notitia Romanos non attigisset. Verumtamen quia primus doctor sedulitate regis, hospitis, et civium charitate captus, Cantuariæ incolatum vivens throno annis quindecim [al. sedecim], et mortuus (A. D. 613) tumulo fovit, omnis eo in posterum honor translatus. Ejus merita quanti apud Dominum pensentur, signa præconantur illustria, quæ ille non fastidit tot adhuc inculcare sæculis; Cantiam suam, imo totam Angliam in sui veneratione torpescere non sinens.

Eum ab apostolica sede missum, Beda commemorat primum omnium antistitum Cantuariæ vigorem pontificalem in tota Britannia exercuisse; denique et citra et ultra Humbram episcopos hos pro placito abegisse, hos posuisse; in ipsa Eboraco aliarum urbium præsules consecrasse, et, (ut in Vita beati Wilfridi legitur) ejusdem civitatis pontifices, Ceddam C et ipsum Wilfridum, seu ratione, seu vi expulisse. Ubi videri et doleri potest humana miseria, quod videlicet quantalibet quis sanctitate polleat, non ad plenum pervicaces mores exuat; quia illi duo oculi Britanniæ controversias inter se egerint. Siquidem Theodorus Wilfridum injuste, quantum nostra habet conjectura, ejecerit, Wilfridus Romano papæ Agathoni, multis ante periculis jactatus, querelam detulerit. Modeste sane, ut nec ab apostolica sede directum, accusationibus urgeret, nec tamen, innocentiam suam fluctuare permitteret. Ejus enim verba hæc sunt in suggestione, quam obtulit papæ : « Quid autem acciderit, ut Theodorus sanctissimus archiepiscopus, me superstite in sede, quam, licet indignus, dispensabam, sine consensu cujuslibe episcopi, tres, sua auctoritate, mea humilitate non acquiescente, ordinaret episcopos, omittere magis quam urgere, pro ejusdem viri reverentia, condecet quem quidem, pro eo quod ab hac apostolica sedis summitate directus est, accusare non audeo.»> Itaque, quamvis tunc judicio concilii Romani indemnis Wilfridus judicatus, et ad sedem suam remissus fuerit; non tamen rem obtinuit, regis Egfredi violentia, cum præsertim Theodorus, vel obsisteret ex sententia, vel permitteret ex conniventia. Quod ideo dicere non abstinui, ut ostenderem quanti apud Romam habitus sit, cujus statuta (53) Ejus scripta collegimus Patrologiæ tom. CLV, 11. EDIT.

D

voluit. Nam et epistola, quam idem Agatho sextæ synodo apud Constantinopolim congregata direxit, hujus sermonis testimonio assistit, et mecum facit, in qua inter cætera dicit: «< Sperabamus deinde de Britannia Theodorum confamulum atque coepiscopum nostrum, magnæ insulæ Britanniæ archiepiscopum et philosophum, cum aliis qui ibidem hactenus demorantur, exinde ad humilitatem nostram conjungere, et hac causa hucusque consilium distulimus. » Vides quanti eum fecerit, ut ejus exspectatione universale concilium differret.

Ei successit Beretualdus annis xxxvII. Huic Tatwinus. Horum (ut dicere cœperam) et non minus S. Letardi, quem cum regina Berta venisse antiquitas serit, miracula suprafatus auctor (54) prædicat, signa exaltat Letardum tum in cæteris potentem, tum in pluviæ petitione velocem non multis retro annis jucundum exhibuisse spectaculum; cum enim media æstate cancrum sol inureret, arva squalerent pulvere, et furens Sirius sitientes scriberet agros, elatum ad processionem sancti corpus tarditate miraculi desiderium exspectantium irritasse; tum post reditum cantorem stomachatum ingenti clamasse hiatu Nonne vides quanta sit siccitas et tribulatio in toto mundo, et tu negligenter agis? hoc quasi festo convicio sanctum notatum multo imbrium diluvio desiderantium aviditatem plusquam satiasse. Commemorat inde seriem regum cum totis necessitudinibus in Augustiniana ecclesia requiescentium; quos ille non immerito luminaria vocat Angliæ, et senatores Anglorum curiæ. Huic sanctorum choro, ut Regis æterni diademati elaborato adjicit inæstimabilis gloriæ lapides, qui perniciem in protervos, auxilium fulgurent in supplices, Adrianum dico abbatem et Mildridam virginem parili laude conspi

cuos.

Tatwino, qui annis i archiepiscopatu potitus eodem anno quo Beda obiit, successit Nothelmus, quem ferunt illum esse, quem in Prologo historia Anglorum dicit, idem historicus ecclesiæ Lundonensis presbyterum multo sibi emolumento fuisse ad gesta compaginanda, ex Romano scrinio allatis. epistolis, quæ essent illi necessariæ operi.

Eo post quinque annos defuncto, Cuthbertus qui erat Merciorum apud Herefordum episcopus, apostolicas reparat vices. Hic est qui Bonifacii contemporaneus, pro compescendis vitiis concilium magnum coegit Angliæ, ejusdem Bonifacii admonitu, et Ethelbaldi regis ope, ut in gestis regum dixi. Cujus synodi principium et actio per capitula hic ponetur meis aliquando verbis antiquorum semper sententiis, expostulata fastidii venia; quia et parum pontificalium gestorum habemus, et Patrum præcedentium in Dei rebus zelum sit audire operæ pretium, Regnante in perpetuum Domino nostro Jesu Christo, qui cuncta Patris imperio ac pariter Spi(54) Goscelinus.

episcopi subjectis notificent. Vicesimo septimo, de utilitate eleemosynæ disputatum est. Vicesimo octavo, de utilitate psalmodiæ. Vicesimo nono, ut congregatio pro modo facultatum constituatur. Tricesimo, ut monachi inter laicos non habitent. Tricesimo primo, ut pro regibus et principibus publice oretur. »

ritus sancti gratia vivificante disponit; hæc quæ A gligantur. Vicesimo sexto, ut hæc præcepta singuli subter habentur synodia gesta, Septembris mensis 11 [al. initio] prope locum qui vocatur Clovesho peracta sunt, præsentibus his Deo dilectis præsulibus ecclesiarum Christi, hoc est honorabili archiepisc. Cuthberto, venerabili episcopo Roffensis ecclesiæ Dunno, atque reverendissimis episcopis Merciorum, Totta et Huvita ac Podda; sed et probatissimis episcopis Occidentalium Soxonum, Humfredo et Herewaldo, venerabilibusque sacerdotibus Herdulfo orientalium Anglorum, atque Egiulfo orientalium Saxonum, et Milirdo Wictiorum; sed et honorabilibus episcopis, Alwio Lindissæ provinciæ atque Siga australium Saxonum; anno Dom. Incarnationis 747, indictione xv, anno autem regni Ethelbaldi regis Merciorum, qui tunc aderat cum suis principibus ac ducibus xXXIII. Cum igitur ex diversis Britanniæ provinciis sacri ordinis præfati præsules cum minoris ordinis dignitatibus convenissent, et recitata essent scripta in duabus chartis venerandi papæ Zachariæ, quibus admonebat Anglos ut castigatius viverent, et contemnentes excommunicare minabatur : « Primo capitulo decreverunt ut episcopi sollicitius amodo viverent, et sollicitius subditos admonerent. Secundo, ut pacifico animo viverent, quamvis locis discreti degerent. Tertio ut omni onno, parachias suas singuli circumirent. Quarto, ut quisque in sua dioecesi, abbates et monachos moneant regulariter vivere, et prælatos subjectos suos non opprimere, sed diligere. Quinto, ut C jam monasteria, quæ sæculares homines pervaserant, nec tunc ab eis auferri poterant, docerent regulariter vivere [al. conversari]. Sexto, ne aliquis ordinetur, nisi prius ejus vita examinetur. Septimo, ut per monasteria, lectio sacrarum Scripturarum frequentetur. Octavo, ut presbyteri non sint negotiorum sæcularium dispositores. Nono, ut ipsi presbyteri non accipiant pretium pro baptizandis pueris. Decimo, ut Dominicam orationem et Symbolum Anglice discant el doceant. Undecimo, ut omnes uno eodemque modo, sua ministeria peragant. Duodecimo ut modesta voce sacra in ecclesiis canant. Tertio decimo,ut uno eodemque tempore,ubique Dominicæ festivitates, et sanctorum natalitia celebrentur.Quarto decimo, ut honorabiliter observetur Dominicus dies. Quinto decimo, ut septem canonicæ horæ diebus singulis observentur. Sexto decimo, ut Rogationum dies et minorum et majorum non omittantur. Septimo decimo, ut festivitas sancti Gregorii et Augustini Patris nostri observetur. Octavo decimo, ut jejunia Quatuor Temporum observentur. Nono decimo, ut monachi et sanctimoniales regulariter vestiantur. Vicesimo, ut episcopi observent, ne ista. decreta negligantur. Vicesimo primo, ne ecclesiasticus ordo inebrietur. Vicesimo secundo, ut communio ab ecclesiasticis non negligatur. Vicesimo tertio, ut idem a laicis pro temporibus observetur. Vicesimo quarto, ut prius probentur laici, quam monachentur. Vicesimo quinto, ut eleemosynæ non ne

Cujus synodi actionem, (nam capitula tantum tetigimus), Cuthbertus archiepiscopus statim per Kinebertum diaconum suum Bonifacio Moguntino archipræsuli misit; ipse congratulans eleganter rescripsit, sicut suo loco lector inveniet. Sed, quial hujus viri Bonifacii, qui ante Winfridus dicebatur, B toties se ingessit mentio, quiddam non adeo auditum cunclis et memorabile de Friderico ejus discipulo, quod aures meas attigit, stylo mandabo. Nam et sanctitas magistri ex discipuli virtute potest conjici, quod habuerit ille domi, unde addisceret potentes non timere, mortem contemnere. Willebrordus primus Trajectensium episcopus, de quo Beda memorat, sanctitate el senio emeritus diem clauserat, curæque et prædicationi ejus in Frisia Bonifacius successerat, apud Trajectum Conabo [al. Cobano; al.Banco] episcopo ordinato, Spatiosum ergo tempus præteriit, quod hi ambo incolatus mortalis pertasi reposcebantur cælo, cum ecce Frisones furiis ut creditur, infernalibus acti utrosque trucidantes martyres fecerunt. Tum Bonifacii sedem apud Moguntium implevit, ut dixi [al. dixit] Lullus; Eubano [al. Banco] non adeo festinus successor propter ferociam gentis, apud Trajectum fuit Fridericus; eum sanctitatis Bonifacii nectar spirantem, utpote nepotem et disciplum, Ludovicus Pius filius Caroli Magni eo promovit, licet multi tum pro se, tum pro suis adniterentur, primaque ordinationis die consessu dexteræ in prandio novum præsulem dignatus est. Multa ergo edulii parte consumpta ad eum purpurati sermo dirigitur, ut recentis professionis memor, antecessorumque constantiæ sequax, sine acceptione personarum vera proponat, contemnentibus anathema indicat. At ille pudibundo lumine et dimisso capite: Recte, inquit, domine imperator, agis, qui professionis meæ teneritudinem sanctis animas hortatibus; sed oro te,non gravetur majestas tua solvere, quod animi mei recessus diu volutarunt. Et ne longe exempla petantur, utrum piscem hunc mensæ appositum honestius est a capite an a cauda aggredi; ille præproperus, et quantum se inviscaret nescius, a capite respondit. Nec moratus Fridericus rapuit verbum, dicens : Sic eat, domine Auguste, sic eat, ut fides et pietas Christiana de tuis erratis te secure compellat, ne subjecti audeant spernere, quod te viderint tolerasse. Renuntia ergo incesto, quod contraxisti, matrimonio: quia ista Judith, quam tuo fœderasti lateri, proximo tibi affinis est sanguine, nec decet ut torus regius infametur libidine. Hoc dictum licet Ludovicus ægre accepisset, modesta tamen taciturnitate absolvit, raptimque

D

episcopum ad suam sedem ire laxavit. Verumtamen A proferre duxi non inutile, ut Anglorum deputetur

sermo in tanta Palatinorum frequentia effusus occultari non potuit, quin omnium episcoporum regionis aures inquietaret, corda exulceraret, non frivolo dolore conferentium : quod episcopus novus talia aperta promulgasset libertate, qualia veteres ipsi nec tacito damnassent murmure. Quare ad audiendum erecti frequentibus egere conciliis ut deducto connubio cælebs viveret imperator. Itaque ipsum in ergastulum, feminam in monasterium includunt, conante quam maxime, ut supra dixi, Lothario Ludovici primogenito, ut his dictitabat, Christianitatis instinctu, sed revera invidiæ obtentu. Posterius vero mediante apostolicæ sedis pietate molliori concilio decretum est, uti indicta B pœnitentia legitimo de cætero lætarentur conjugio,et imperator quidem libens cessit sententiæ, rancorem adversus omnes benignitate mentis ejiciens. At Judith femineum virus exhalans, et in cœtu suorum de injuriis Friderici Trajectensis episcopi conquesta, que potissimum auctore pertulisset mala, invenit duos qui ad ejus interfectionem operam suam pollicerentur. Nec ista præsulem latebant, qui esset ipsius deitatis sacrarium, sed venturos opperiebatur intrepidus carnifices, accusabatque nebulonum moras impatiens martyrii cupido. Ita ipso mane, quo venturos non nesciebat,ad missam se parat. Jamque albam induerat, cum ingressus puer, cujus erat officium admittere volentes dominum convenire, nuntiat imperatricis legatos pro foribus astare. Ille impedimento ex. C cusato jubet eos interim exspectare in triclinio. Missa cantata sicuti erat sacris vestibus indutus secretarium ingressus est, illucque introduci lictores semotis arbitris mandat. Ingressos ita claritate visus, et vestium reverentia perculit, ut animis concidentes, etiam manibus sicas amitterent. Quo ille animadverso, qui vitam præsentem spe futuræ projecerat, ultro ad perficiendum, propter quod veneraut, animavit percussores, ut resumerent animos, repararent vires, hortatus: ita (quia nequitia facilis est ad persuadendum) sedentem adorti, alter, a pectore ad inguina, alter per media ilia, sicas duxere. Tum ille comprehendens et constringens ambabus manibus vitalia defluentia: Abite, inquit, miseri, abite, dum res clam meis est fidelibus, ne si vos deprehenderint, actum de vobis sit. » Sicarii vero velocitati pedum stimulos timoris addentes decurrere ad Rhe. num, et inde brachiorum robore navem ultra impegere. Cubicularium interea supervenientem, percunctatumque quid ita exsanguis sederet, turbide abegit, jubens cito de muro specularetur si imperatricis nuntii Rhenum transissent: compertoque, quod longinquitas fugæ comprehendendi illos difficultatem procurasset, clerum propere convocari jussit, totius tragœdiæ integro et sermone et sensu expositor. Impostta igitur per se antiphona, Aperite mihi portas justitiæ et cætera, vivens se mauseolo composuit, pulchra et venerabili morte cœlum adeptus. Quod idcirco, præter materiam exterius lecturis

D

gloriæ,quod terras alienas illustrarint, peregrinante etiam sanctitate. Cuthbertus post xvii annos episcopatus morbo tactus et mori pergens jussit suis ut apud archiepiscopium infoderetur, et quia Augustiniani monachi ex antiqua consuetudine pervicaces defunctorum archiepiscoporum corpora cum quadam rapiebant violentia, luctuosos ululatus per curiam et urbem cessare præcepit, funebresque exsequias palam fieri prohibuit. Ita dum interius cessante tumultu alieni arcerentur aditu, cadaver præsulis ecclesiæ principalis sinibus illatum, nec ab alteris, qui se ingenio circumscriptos viderent, repetitum.

Huic Breguinus III annis substitutus sedem Lambritho S. Augustini prius abbati vacuefecit, de isto in lib. regalium Gestorum diximus, et nunc non tacemus,quod Offa rex Merciorum contractis inimicitiis cum Cantuaritis eum primatu spoliare conatus est. Simul regnum Merciorum archiepiscopatu insignire affectans epistolis ad Adrianum papam et fortassis muneribus egit, ut palio Licetfeldensem episcopum contra morem veterum efferret, omnesque Merciorum pontifices ei subjugaret, (quorum hæc fuere nomina: Denebertus Wigornensis, Werenbertus Legecestrensis, Edulfus Sidnacestrensis Wifeard Herefordensis) et duos orientalium Anglorum episcopos, Elcard [al. Aliterd] Helmanensem, Litfrid Dammucensem, vocabatur autem episcopus Licetfeldensis Adulphus. Plures enim episcopatus pro potentia sua Offa in Merciis fecerat, et orientales Anglos occiso rege eorum Ethel britho invaserat, episcopatuum vero quidam alio translati, ut Helmanensis in Norwicensem ; quidam alteris uniti, ut Dammucensis in eumdem ; quidam omnino non exstant, ut Legecestrensis et Sidnacestrensis. Remanserunt autem IV episcopi episcopo Cantuariensi, Lundoniensis, Wintoniensis, Roffensis, Selesciensis. Stetit hæc perversitas toto præsulatus Lambrithi tempore, quamvis nihil ille vel sumptibus, vel laboribus omisisset, quo dignitatem sedis assereret, cupiditatem pervasorum contunderet,

Sed eo post XXVII annos defuncto, et in capitulo apud S. Augustinum tumulato successit annis xu Ethelardus [al. Athelardus] (A. D. 803) Wintoniensis episcopus vir excellentis industriæ potentis apud optimates gratiæ, cujus consiliis Egfertus [al. Egfridus] filius Offæ mollitus, Cantuariæ honorem archiepiscopatus restituisset, nisi eum fata de medio tollere properassent. At vero Kenulfus rex Merciorum ejus et Eaubaldi Ebor. archiep. monitis quantum nefas antecessor commisisset edoctus antiquitatis morem reparavit in solidum, ad Leonem successorem Adriani missis sua et omnium episc. Angliæ epistolis, ipso archiepisc. legationem graviter administrante ad quæ manifestius probanda portiunculas competentes ex epistolis Alcuini subjiciam.

Sanctissimo Patri et in membris Christi valde

conus in Christi charitate salutem.

venerando ETHELARDO archiepiscopo ALCUINUS dia- A tia ingentis beneficii est obnoxia, quod eam ad pristinam dignitatem laboribus suis suscitaverit, verum etiam tota Anglia, quam degeneri sedi substerni passus non fuerit. Vir post primos doctores summis pontificibus comparandus, et pene dixerim præferendus, atque haud scio si dicto delinquo: cum profecto excellentius videatur restaurasse dignitatem amissam, quam conservare partam, quamvis et illud nonnullæ laudis habeatur. Quod si alicui in quæstionem venerit, quantæ sanctitatis et reverentiæ fuerit, legat epistolam Leonis papæ Kenulfc regi missam, quæ in primo libro Gestorum regalium invenitur, in qua, vocat eum sanctissimum, dignissimum, charissimum, peritissimum. Quæ nimirum verba summus ille et sanctus papa non iteraret, nisi rata esse constaret. Post eum Wilredus annis XXVIII.

<< Audiens salutem et prosperitatem vestram et conventum cum Eaubaldo Eboracensi archiepiscopo filio meo, satis mihi placuit speranti ex vestræ colloquio sanctitatis honorem sanctæ Ecclesiæ exaltari, et Deo in eis servientium corrigi vitam. Ideo suasi aliis litterarum mearum apicibus sanctitatem vestram permanere in patria, nolens lumen Britanniæ exstingui. Sed fiat quod Deo placet, ut proficiat Christi ecclesiis, prosperum iter faciat vobis Deus, angeloque ejus comitante prospere vos ducat alque reducat, dulcissime et amantissime Pater; maxime autem precor ut apud sanctos apostolos mei habeatis memoriam, sicut nos apud S. Martinum vestri habere dulce habemus. »

B

Domino sanctissimo atque omni honore dignissi- Egeldus [al. Theogildus] mensibus tribus. Celnothus mo ETHELARDO archiepiscopo.

«Lectis prosperitatis vestræ litteris et prosperitate itineris vestri et reversionis in patriam et qualiter apostolica benignitate suscepti fuistis, toto cordis affectu animoque lætissimo gratias egi Domino Deo sempiterno qui magno clementiæ dono viam vestræ peregrinationis prospero direxit itinere, et dedit vobis gratiam in conspectu Patris apostolicæ legationis effectu et voli compotem [al. Patris apostolici, et legationis effectu voti compotem] redire concessit: et primi nostri doctoris sanctissimam sedem ad pristinum culmen dignitatis per te iterum exaltare dignatus est: quæ cujusdam dissensionis scissura, quorumdam invidiosa contentione ad horam discissa esse videbatur. Felix qui unitatem pacis fraterno amore conservare studet; sed ille multo felicior, qui ab aliis disrupta charitatis viscera pio labore ad unius compagem corporis reformare nititur. Igitur nunc gratia operante divina membrorum unitas adhæret capiti proprio, et sacerdotalis dignitas antiquo gratulatur honore, et germana pax inter summos Britanniæ pontifices splendescit, et sub duabus metropolitanorum civitatibus una pietatis et concordiæ viget voluntas, sicut in litteris vestræ beatitudinis lectum intellexi. »

C

Item in alia epistola intercedit pro Merciorum episcopo ut vivens pallio non exuatur, his verbis: « Sanctarum Scripturarum lectio per tuam sanctissimam curam renovetur et ecclesiastica dignitas ubique exaltetur, et sancta sedes quæ prima fuit in fide, prima D sit in sanctitate et honore, quæ partim discissa est, non rationabili consideratione sed quadam pietatis cupiditate. Quod si fieri possit ut pacifice adunetur, et scissio resarciatur, bonum videtur esse cum consilio omnium sacerdotum Christi et coepiscopi vestri Eboracensis ecclesiæ ut fiat, ita tamen ut Pater pius diebus suis pallio non exuatur, licet ordinatio episcoporum ad sanctam et primam sedem recur

rat. »

Fuit igitur Ethelardus unus, qui nobis non cunctando sed satagendo restituit rem: licet enim nobis mutuari dictum Ennii de Fabio. Ei non solum Can

PATROL. CLXXIX.

annis XLI. Etheredus [al. Ethelredus] annis XVIII. Continuatis successionibus archiepiscopi multa Deo et sæculo digna, ut credimus, exercuere; sed omnia vetustas obsorduit et delevit; nihilque illorum inter nos nisi tenuis fama manet.

annis. Fuit

Post Etheredum, Pleimundus xxx magister Elfredi regis, qui, ut in secundo libro Gestorum regalium dixi, septem episcopos uno die Cantuariæ ordinavit, quorum nomina et locos ibi qui volet, leget.

Habuitque successorem Athelmum, unum ex illis, quem ecclesiæ Wellensi ordinaverat.

Athelmo successit Wlfelmus tredecim annis in Wellis, eidemque defuncto in Cantuaria.

Tunc Odo sanctus Wiltunensium episcopus in archiepiscopum viginti annis emicuit. Siquidem præter illos quinque Westsaxoniæ episcopos, quos Edwardi senioris tempore Pleimundum consecrasse nescio quoties dixi, non multo post additus est sextus, qui haberet sedem in Ramesburia, diœcesim in Wiltonensi pago, permanente episcopo in Scireburnia, salvaque parochia Dorsatensis et Bertensis pagi. Odonis igitur non levem in sanctitate et miraculis gloriam libare par est, quantum ad nos ex successione fama manavit, et hoc non solum de eo, sed et de aliis sanctis Angliæ, quorum occurret occasio, facere fert animus, præsertim quorum gesta non ubique sunt celebria; nam eorum gesta, quos aliorum extulerunt ingenia hic enucleatim revolvere, res esset amentia. Odo ut testatior ejus esset sanctitatis indoles, sicut ortu suo dumorum asperitatem eluctatur rosa depressa feritate Danica, cujus gentis oriundus erat, in magnum specimen bonitatis evasit. Parentes ejus tempore regis Elfredi infestaverant Angliam, ipse cæteris vel abeuntibus vel exstinctis Edwardo aliquandiu militans, nec multo post comam tonsus clericatum professus fueral, meritisque crebrescentibus Wiltunensi Ecclesiæ prælatus, regem Ethelstanum in sui amicitiam exciverat; unde factum est, ut rege contra Analavum profecto, episcopus lateri adesset, qui accensor in prosperis, corrector in fortuitis esset. Quare illa