canonici post acceptum habitum, et professionem A omnibus inviolabiliter observari præcipimus. Si quis factam, spreta beatorum magistrorum Benedicti et Augustini regula, leges temporales et medicinam gratia lucri temporalis addiscunt. Avaritiæ namque flammis accensi, se patronos causarum faciunt : et cum psalmodiæ et hymnis vacare deberent, gloriosæ vocis confisi munimine, allegationum suarum varietate, justum et injustum, fasque nelasque confundunt. Attestantur vero imperiales constitutiones, absurdum, imo etiam opprobrium esse clericis, si peritos se velint disceptationum esse forensium. Hujusmodi temeratoribus graviter feriendis ipsi quoque (203) canonici et monachi, neglecta animarum cura, ordinis sui propositum nullatenus attendentes, pro detestanda pecunia sanitatem pollicentes, humanorum curatores se faciunt corporum. Cumque impudicus oculus impudici cordis sit nuntius, illa etiam de quibus loqui erubescit honestas, pon debet religio pertractare. Ut ergo ordo monasticus et canonicus, Deo placens in sancto proposito inviolabiliter conservetur: ne hoc ulterius præsumatur, auctoritate apostolica interdicimus. Episcopi autem, abbates, el priores, tantæ enormitati consentientes, propriis honoribus spolientur.

autem treguar frangere tentaverit, post tertiam commonitionem si non satisfecerit, episcopus suus in eum excommunicationis sententiam dictet, et scriptam convicinis episcopus annuntiet. Episcoporum autem nullus excommunicatum in communionem suscipiat, imo scripto suscepptam sententiam quisque confirmet. Si quis autem hoc violare præsumpserit, ordinis sui periculo subjacebit. Et quoniam funiculus triplex difficile rumpitur, præcipimus ut episcopi ad solum Deum et salutem propriam habentes respectum, omni tepiditate seposita, ad pacem firmiter tenendam mutuum sibi consilium et auxilium præbeant. Quod si quis in hoc Dei apere tepidus inventus fuerit, damnum propræ dignitatis incurrat.

B

VII. Ut laici qui ecclesias tenent, eas episcopis restituant.

Præcipimus ut laici qui ecclesias tenent, aut eas episcopis restituant, aut excommunicationi subja

Placuit etiam ne conductitiis presbyteris ecclesiæ committantur, et unaquæque ecclesia, cui facultas suppetit, proprium habeat sacerdotem.

Præcipimus etiam ut presbyteri, clerici, monachi, et mercatores, rustici euntes et redeuntes, et in agricultura persistentes, et animalia cum quibus. arant, et oves, omni tempore sint securi.

XI. Quibus diebus et temporibus Dei tregua custodiatur.

XII. Ne milites nundinas vel ferias celebrent. Detestabiles autem illas nundinas vel ferias, in quibus milites ex condicto convenire solent, et ad ostentationem virium suarum et audaciæ temerarie congrediuntur, unde mortes hominum et animarum pericula sæpe proveniunt, omnino fieri interdicimus. Quod si quis eorum ibidem mortuus fuerit, quamvis ei poscenti pœnitentia et viaticum non negetur, ecclesiastica tamen careat sepultura.

Treguam autem ab occasu solis in quarta feria usque ad ortum solis in secunda feria, et ab Adventu Domini usque ad octavam Epiphaniæ, et a Quinquagesima usque ad octavas Pentecostes, ab

XIII. Ne quis in clericum aut monachum violentas manus injiciat.

Item placuit, ut si qui suadente diabolo hujus sacrilegii reatum incurrerit, quod in clericum vel monachum violentas manus injecerit, anathemati subjaceat et nullus episcoporum illud præsumat absolvere, donec apostolico conspectui præsentetur, et ejus mandatum suscipiat.

XIV. Ne quis manum mittat in eos qui ad ecclesiam aut cœmeterium confugerint.

Præcipimus etiam ut in eos qui ad ecclesiam vel cœmeterium confugerint, nullus omnino manum mittere audeat. Quod qui fecerit, excommunicetur.

Indubitatum est quoniam honores ecclesiastici sanguinis non sunt, sed meriti: et ecclesia Dei non hæreditario jure aliquem, non secundum carnem

X. Ut clerici, monachi, peregrini, mercatores, et D successorem expetit, sed ad sui regimen, et offiagricolæ, semper sint securi.

ciorum suorum dispensationem, honestas, sapientes, et religiosas personas exposcit. Eapropter auctoritate prohibemus apostolica, ne quis ecclesias, præbendas, præposituras, capellanias, aut aliqua ecclesiastica officia, hæreditario jure valeat vindicare, aut expostulare præsumat. Quod si quis improbus et ambitionis reus attentare præsumpserit, debita pœna multabitur, et postulatis carebit.

XV. Ne quis præbendas vel beneficia hæreditario jure vindicet.

XVI. Ne consanguinei conjungantur.

Sane conjunctiones consanguineorum omnino fieri prohibemus. Hujusmodi namque incestum, qui jam fere stimulante humani generis inimico in usum

(203) Cor. ex Later. Hujusm. temeratores gr. feriendos apostolica auctoritate decernimus. Ipsiquoque,etc. PATROL. CLXXIX.

22

versus est, sanctorum Patrum statuta, et sacrosancta A prohibitionis promulgationem, malo studio, sive pro Dei detestatur Ecclesia. Leges etiam sæculi de tali contubernio natos, et infames pronuntiant, et ab hæreditate repellunt.

XVII. De incendiariis.

Pessimam siquidem et depopulatricem, et horrendam incendiorum [f. incendiariorum ] malitiam auctoritate Dei, et beatorum apostolorum Petri et Pauli omnino detestamur et interdicimus. Hæc etenim pestis, hæc hostilis vastitas, omnes alias deprædationes exsuperat: quæ quantum populo Dei sit damnosa, quantumque detrimentum animabus et corporibus inferat, nullus ignorat. Assurgendum est igitur, et omnimodis laborandum, ut tanta clades, tantaque pernicies, pro salute populi eradicetur et exstirpetur. Si quis igitur post hujus nostræ B

odio, sive pro vindicta, ignes apposuerit, vel apponi fecerit, aut appositoribus consilium vel auxilium scienter tribuerit, excommunicetur. Et si mortuus fuerit incendiarius, Christiana careat sepultura nec absolvatur, nisi prius damno, quod intulit, secundum facultatem suam resarcito, juret se ulterius ignem non appositurum. Pænitentia ei detur, ut Hierosolymis, aut in Hispania in servitio. Dei per integrum annum permaneat. Si quis autem archiepiscopus, vel episcopus, hoc relaxaverit, damnum restituat, et per annum ab officio episcopali abstineat. Sane regibus et principibus, faciendæ facultatem justitiæ consultis archiepiscopis et episcopis non negamus (204).

(204) Hos canones concilio Remensi tribuit etiam collectio codicis Ebroicensis. lidem vero postea in Lateranensi concilio Innocentii ejusdem omnes iterum promulgati fuere. Ac verisimile est, eosdem ipsos in consilio quoque Arvernensi, quod anno hunc præcedente idem Innocentius apud Claromontem habuerat, aut omnes, aut pro parte promulgatos. In hoc certe Claromontensi concilio canonem de violentis manibus in clericos non injiciendis conditum fuisse, autor est Bernardus Guidonis in libello de consiliis. Anno inquit, Domini 1130, indictione viu, mense Novembri, apud Clarummontem præsidente Ibidem Innocentio papa II cum cardinalibus et archiepiscopis et episcopis, ac religiosis viris, cum multitudine sapientum et litteratorum virorum, celebrata est synodus, in qua de fide catholica et animarum ædificatione, ac morum honestate, et malorum eradicatione, tractatum est; et obedien- C tia eidem papæ Innocentio astanti ab universis est gratanter promissa. In eadem quoque synodo concessum est privilegium clericis,quod habetur in decretis, 17,q.4,cap.: « Si quis suadente. » Conciliorum Innocentii apud Claromontem, et Remos meminit quoque Petrus Cluniacensis lib. 11 De mirac., cap. 16. Jac. SIRMOND. In concilio Remensi Godepardus episcopus Hildesheimensis sanctorum honoribus donatus fuit. Bernardus enim ejusdem urbis episcopus, qui hoc petierat ab Innocentio II in concilio Leodiensi, uti ad concilium Leodiense narravimus, ex auctore anonymo Historiæ canonizationis et miraculorum S. Godehardi, remissus fuerat ab eo ad concilium nationale,quod tunc temporis in Remensem civitatem in festo S. Luca indictum fuerat, inquit anonymus. Festum S. Lucæ incidit in feriam 1, seu in xv Kal. Novemb., sed Dodechinus abbas ait concilium XIV Kal. Novemb. habitum esse, qui scilicet postridie

ང་

festi S. Lucæ seu feria seeunda de more prima sessio coacla, et negotiorum tractatio inchoata. Bernardus ep. Hildesheimensis una cum S. Norberto metropolitano suo ad urbem Remensem venit, dum jam synodus aliquot dies esset celebrata, inquit idem anonymus, qui paulo post subdit: Episcopus Tarraconensis, vir religiosus et litterali scientia eruditus,quo ordine translatio fieri deberet,exposuit. Erat is beatus Oldegarius Barcinonensis ep. et Tarraconensis archiep., non autem Michael, ut vult Henschenius ad diem 4 Maii Vitam S. Godehardi illustrans, qui episcopus erat Tarraconæ in regno Aragoniæ, non vero Taragone aut Tarraconæ in principatu Catalaunensi seu Barcinonensi. In canonizatione S. Godehardi coadunata synodus terminatur, inquit anonymus, qui statim refert litteras Innocentii II, Clero et populo Hildenesheimensi datas Remis v Kalendas Novembris, quibus significat se

Godehardum in sanctoruin numerum retulisse; et ex quibus intelligimus syncdum Remensem die 29 Octobris finitam fuisse. Porro Innocentii litteræ hæ sunt: Innocentius episcopus, etc. (Vide supra inter epistolas Innocentii, sub num. 61.)

In hoc concilio adfuerunt 13 archiepiscopi, et 263 episcopi. et abbatum ac monachorum et clericorum magna multitudo. Illuc rex et regina, et tota nobilitas Franciæ confluxerunt, inquit Ordericus lib. XIII, p. 893, Baronius n. 7, videns Bernardum, seu verius Ernaldum Bonævallis abbatem scribere post concilium Remense celebratum esse Leodiense, quodnam ex illis prius coactum fuerit, sub dubio reliquit; scd vel solus anonymus a nobis citatus, qui hoc tempore vixit, auctorem Vitæ S. Bernardi ea in re ballucinatum esse certo nos edoceret, quando alia testimonia deessent.

AD CONCILIUM REMENSE ADDITIO

Remensis concilii canones Sirmondus prior, et post eum collectores omnes dederunt, nec alios unquam in eo editos vulgo eruditi seu vulgarunt, seu vulgari posse suspicati sunt. Id ego pariter cum illis sentiebam, donec Udalrici Banbergensis codicem surs obtulit. Hunc ego nactus, in ipso statem limine concilii hujus canones offendi, quos cum editis conferens in multis ab illis discrepare comperi. Nam et canones nonnullos exhibet, quos inter vulgatos frustra quæras,et in iis qui cum editis congruunt,addita sunt nonnulla,quæ in his desiderantur. Desunt vicissim apud Udalricum quædam in editis legenda Discriminis hujus non alia ratio suppetit, nisi quod in alterutro collecta sunt sub uno concilii Remensis titulo quædam, ab eodem pontifice in aliis conciliis, puta in Claromontano et forte ctiam in Lateranensi generali definita. In ea vero codicum discrepantia quinam Remensis consilii canones genuini censendi sini, qui vero aliunde adsciti, non facile quis definiret; quanquam exibitos ab Udalrico genuinos Remenses ea forte conjectura persuaserit; quod ille codicem suum circa illos annos, quibus concilium habitum est absolverit.

CONCILIUM INNOCENTII PAPÆ II.

Hæc sunt exemplaria corum quæ a domino Innocentio. Ecclesiæ catholicæ apostolico, decreta et a tota synodo Remensi unanimiter sunt recepta.

I. Primum ergo statutum est, ne qua emptio, aut A venditio fiat doni ecclesiastici, et qui emerit, eodem privatur quo acceperat, emptorque, et venditor, et interventor emptionis sententia excommunicationis damnati sunt.

II. Placuit etiam donino apostolico, et toti concilio, ne quis audiat missam presbyteri habentis concubinam vel uxorem.

III. Assensu etiam omnium firmatum est, ut clerici omnes a subdiacono et supra continentes sint, et qui non fuerint continentes deponantur.

IV. Acclamantibus etiam omnibus præceptum est, ne quis in archidiaconum vel decanum, sive episcopum, nisi qui diaconus vel presbyter est ordi

netur.

V. Sancitum est etiam auctoritate apostolica, et totius concilii, ne admittantur ad lectionem divinitatis, nisi litterati, ubi secreta divini mysterii pertractanda sunt. Atque hæc medicina est inventa contra morbum, qui multum invaluit. Nam illitterati lectionem divinæ paginæ audientes, et non intelligentes, in plateis coram mulierculis, disputant, et in errorem inducuntur, et in verba profana prorumpunt.

VI. Data est etiam sententia, ut clerici ordinati, et ecclesiastica beneficia possidentes, ubicunque sive domi suæ, sive in studio, in habitu clericali sint, et capillos tonsos, et barbam rasam habeant, vestes quoque rotundas. Et hoc remedium illi vitio repertum est, quo divites quidam donis ecclesiasticis prælatorum fugiunt præsentiam, ut liberius ad libitum suum vivant, et eleemosynas pauperum in superfluitatibus suis expendant.

C

VII. Jussit etiam domuus apostolicus, omnium voce consentiente, ut mortuo sacerdote, vel episcopo, bona ejus in libera potestate œconomi sint, quoadusque Catholicus ejus successor ex integro illa recipiat.

VIII. Consensit quoque in hoc venerabilis omnium fratrum conventus, ut quælibet etiam ecclesia, cujus dotes ad sustentationem clerici sufficiunt, proprium habeant sacerdotem, nec recipiatur mercenarius et conductus.

XI. Banno confirmatum est, rusticos habere pacem quotidie in corpore, et in rebus suis, dum eunt, vel redeunt, vel commorantur in agricultura, vel in aliquo opere manuum.

XII. Lex posita est generalis observandæ pacis omni loco et omni tempore anni, ab advesperante feria Iv usque ad matutinum feriæ v. Ubi eam B vero, qua in vulgari nostro pax diei nuncupatur, inviolabiliter custodiri decretum est temporibus ab antiquo institutis. Clericis et monachis, et mulieribus pax perpetua, banni confirmatione, dala

est.

IX. In verbo Domini dictum et edictum est, ne quis manum imponat, aut clerico, aut monacho cujuslibet ordinis. Quod qui violaverit, a divini officii participatione et omni ecclesiastica communione longe fiat.

X. Ecclesias, ex quo consecratæ fuerint, liberas et absolutas a manu laicorum esse, dispositum

est.

AD INNOCENTII II PRIVILEGIA ET EPISTOLAS

APPENDIX.

ANACLETUS ANTIPAPA.

NOTITIA HISTORICA.

(Acta sanctorum Bolland., Conatus chronico historicus ad Catalogum pontificum, in propyleo ad Acta sanctorum Maii.)

<< Petrus, natione Romanus, filius Petri Leonis, cardinalis SS. Cosmæ et Damiani, eleetus a paucioribus « anno 1130, 17 Februarii; et in Dominica XXIII, assumpto Anacleti nomine, consecratus; sedit annos • VII, menses XI, dies xx11, obiit 7 mensis Februarii, anno 1138, in latebris sine pompa sepultus.

"

Occasionem schismatis nemo clarius quam Sugerius abbas his verbis explicat: Venerandæ memoriæ summo pontifice et universali papa Honorio viam universæ carnis ingresso, cnm Ecclesiæ Romanæ et non alibi, majores sapientiores, ad removendum tumultum, consensissent, apud S. Marcum et non nisi communiter more Romano, celebrem fieri electionem: qui et assiduitate et familiaritate propinquiores apostolici fuere, timore tumultuantium Romanorum illuc convenire non audentes, antequam publicaretur domini papæ decessus, personam venerabilem, cardinalem de S. Angelo diaconum Gregorium summum eligunt pontificem. Qui autem Petri Leouis parti favebant, ad S. Marcum, pro pacto alios invitantes, convenerunt: dominique papæ morte serius comperta, ipsum eumdem Petrum cardinalem presbyterum, multorum et episcoporum et cardinalium et clericorum Romanorum nobilium consensu, votive elegerunt.

16, sed præcedentium et subsequentium concilio-
Animadvertere hic
rum canones habet adsimiles.
juvat canones illos 17 quos concilio huic ascribunt
duo mss. codices, unde a Sirmondo, qui omnium
primus illos dedit, deprompi fuerunt, omues vel
fere omnes, ad alterum concilium, quod illud præ-
cessit, Claromontanum ab Innocentio anno præce-
denti celebratum, pertinere; id autem constat,
primo, quod canon 13, Si quis suadente diabo
lo, etc., et recensetur inter canones Claromontanos
a Baluzio vulgatos can. 10, et Claromontano pariter
ascribitur a Bernardo Guidonis in libel. De conciliis,
et a Ptolemæo Lucensi apud Baluz., in nota ad hoc
concilium, legenda in collect. Veneto Labbeana supra
paginam 449. Secundo quod fere omnes ii canones,
qui Remensi concilio tribuuntur, totidem verbis

Auctor vero Chronici Beneventani successum schismatis sic describit : « Post Innocentium electum, die ipso ad horam tertiam Petrus Portuensis episcopus, Petrum, filium Petri Leonis elegit pro Anacleto, deinde Innocentii illius electionem damnantes, Anacleti pontificis electionem confirmabant. Cumque Leo Frangens-panem, qui partem Innocentii sequebatur, cœpit Romanos cives et fideles suos et amicos hortari ut ejus faverent auxilio. Inde Leo, germanus præfati Anacleti, ærario aperto, totum fere populum Romanum rogavit, ut juxta vires fratris electionem tueretur: quod et factum est. Sicque ab utraque parte graviter civile bellum sævissimum incoeptum est. » Tunc, ut scribit noster Chronologus Saxo,« habita est anno 1131 synodus generalis in Quadragesima apud Leodium, præsidente papa Innocentio, cum numerosa multitudine episcoporum, abbatum et clericorum diversorum ordinum, præsente rege Lothario et regina Richisa: ibique ab ipso apostolico et omni Ecclesia inibi collecta excommunicati sunt Petrus Leonis, Conradus et frater suus Fredericus, cum omnibus illis faventibus. Deinde Innocentius papa, iterum collectis ecclesiasticis viris et fidelium turbis, apud Remensem urbem in festo S. Lucæ evangelista, generali synodo per aliquot dies præsidebat. >>

Cætera huc spectantia apud Baronium lege: solum ad chronologiæ probationem, ex prædicto Chro

inter Claromontanos leguntur; id vero in omnibus canonibus, exceptis 5, 9, 14, animadvertas. Vicissim autem plura sancita fuisse scimus in concilio Remensi, quæ in canonibus hisce, vel nuspiam leguntur, ut patet ex summa canonum Remensium, quam ex codice Udalrici supra dedimus: sicut et constat ex epistola LV Innocentii relata in eadem collect., col. 426, in qua pontifex asserit mandatum a se fuisse in concilio Remensi, ut abbatum obedientiam et professionem episcopi susciperent, quam sanctionem in canonibus 17 frustra quæras. Censeo igitur canones illos 17 collectionem esse canonum ex duplici concilio ab Innocentio in Galliis celebrato Claromontano et Remensi, et forte etiam Leodiensi compactam.

d

nico, accipe, quod anno 1137, stylo scilicet Northmannorum, Anacletus, qui sub nomine pontificatus advixit, septimo die stante mensis Januarii mortuus est: qui sedit annis vii, et mensibus x1 et diebus xx11. Quæ verba dum allegat Baronius, pro nobis probat electionem Anacleti non esse factam 14 Februarii (ut ait ipse) sed 17, totoque biduo celatam fuisse Innocentii mortem, donec scilicet in eligendum successorem convenissent suffragia præsentium in palatio cardinalium, et tanquam vivo adhuc pontifice, sed in horas moribundo, cuncta agentium, ad rem occultandam eis qui foris erant. Mortem Anacleti Chronologus Saxo his verbis consignavit, anno prænotato : « Petrus Leonis, qui contra Innocentium papam apostolic im sedem usurpavit, obiit, successoris autem post eum electi nullam facit mentionem, credo, quia fama ejus Alpes non transierit. >>

Sententia Anecleti hæc est: DOMINUS FORTITUDO PLEBIS SUE (42, 49). Bullis ejus subscripserunt:

ep. Portuensis Petrus (4), Joannes (49)

presb. card. tit. S. Apollinaris.

D

}

»

apostolorum. Balbinæ.

D

Calixti.

Equitii
Eudoxiæ

D

>

D

}) S.

S.

D

"

>>> S.

» S.

D S.

" S.

} S.

D S. Praxedis.

NOTITIA DIPLOMATICA

(Philippus JAFFÉ, Regesta pontif. Rom., p. 599. Berolini, 1851, 4°.)

А S

Eusebii.

Marcelli.

Marcellini et Petri.

Pastoris.

SS. Quatuor coronatorum.

S. Sabinæ.

S. martyris Susannæ.

S. Vitalis .

"

Luciæ in septa solis..

D S.

Mariæ Aquiro. card. S. Agathæ Oderisius (48, 50).

Petrus Pisanus card. (42).

D

diac. card. S. Adriani.

D

S. Angeli.

SS. Cosmæ et Damiani infra templum Romuli. Mathæus (48).

SS. martyrum Cosmæ et Damiani.

S.

Eustachii.

S. Laurentii.

1.

B

Ad archiepiscos, episcopos, abbates, præpositos et reliquos tam clericos quam laicos per Alamaniam et Saxoniom constitulos.

(Anno 1130, Febr. 24.) BCCARD, Corpus hist., II, p. 351, ex cod. Udalric., n. 339.1 ANACLETUS episcopus, servus servorum Dei, vene

Romanus (43, 49, 51).
Hermannus (4, 51).

Dalæ bullæ sunt p. m.

Saxonis S. R. E. presb. card. et cancellarii (4, 39, 42, 43, 44, 45, 46, 48).
Matthæi S. R. E. presb. card. et cancellarii (49, 51).

Pandulfus (48, 51).
Gregorius (45, 46).
Rainaldus (45, 46).
Silvius (4, 43, 45, 46, 48, 51).
Gregorius (4).

ANACLETI ANTIPAPÆ

EPISTOLÆ ET PRIVILEGIA

rabilibus fratribus archiepiscopis, episcopis, abbatibus, præpositis et reliquis tam clericis quam laicis per Alamanniam et Saxoniam constitutis, salutem et apostolicam benedictionem.

Ex auctoritate beati Pauli apostoli didicimus, et in nobis ipsis nuper experti sumus, quoniam vere inscrutabilia sunt judicia Dei et investigabiles viæ