tem, etc. Datum Laterani, III idus aprilis, pontificatus nostri anno septimo. CIX Ad illustrem regem Hungariæ. [Fejer, Cod. diplom. III, 1, page 411.] Pro damnis, per comites Nicolaum, et Othen, ac quosdam Ismaelitas, mandante Andrea II, rege Hungariæ, illatis, satisfactionem Gregorio, præposito Orodiensi, impendi urget. Honorius episcopus, servus servorum Dei, illustri regi Hungariæ, salutem et Apostolicam benedictionem. Quum olim tuam fecissemus excellentiam commoneri, ut dilectis filiis præposito et capitulo Orodiensis ecclesiæ satisfaceres de damnis, quæ N. et O. comites per se, ac per quosdam paganos, te mandante irrogarunt eisdem, tam in bonis ipsius ecclesiæ, quam etiam in patrimonio præpositi supradicti; te illis satisfacere non curante, venerabili fratri nostro Strigoniensi archiepiscopo et collegis ejus dedimus in mandatis, ut super his eidem præposito et ecclesiæ facerent justitiam exhiberi. Quum autem iidem causam ipsam nuper ad nos remisissent instructam, venerabilis frater noster Wesprimiensis episcopus et D. camerarius, et magister G. nuncii tui ex parte tua cum instantia petierunt, ut ipsum præpositum, qui propter hoc ad Sedem Apostolicam laboraverat, et moram ibi traxerat longiorem, ad tuæ serenitatis gratiam remittere dignaremur, satisfactionem plenariam recepturum; idemque præpositus in hoc ipsum pro tua reverentia et devotione consensit. Ipsum igitur ad tuam clementiam fiducialiter remittentes, serenitatem tuam rogamus attentius, et hortamur, quatenus secundum quod coram nobis ex parte tua nobis promiserunt episcopus et alii supradicti, eidem præposito, et ecclesiæ pro reverentia divina, et nostra ita plenarie satisfacias, quod per hoc Deo placeas, qui odit injuriam, et diligit æquitatem; et eidem præpositus et capitulum ad nos non recurrant deposituri querelam, sed gratias relaturi. Datum Laterani, III idus aprilis, pontificatus nostri anno septimo. CX Ad abbates de Hildesleve, et de Sedekebeke et præpositum Arnesse. 12 aprilis 1223. [Hasselback, Cod. Pomerania, I, 342, n. 143.] Ut episcopum et capitulum Caminenses ad obedientiam exhibendam Magdeburgensi episcopo cogant. Honorius episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis de Hildesleve et de Sedekebeke abbatibus et præposito de Arnesse, Halberstadensis et Verdensis dioecesum, salutem et Apostolicam benedictionem. Venerabilis frater noster, Magdeburgensis archiepiscopus, nobis conquerendo monstravit, quod venerabilis frater noster episcopus et capitulum Caminense debitam sibi obedientiam et reverentiam exhibere recusant. Ideoque discretioni vestræ per Apostolica scripta mandamus, quatenus dictos episcopum et capitulum, ut debitam ei obedientiam et reverentiam exhibeant, ut tenentur, monitione præmissa, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, justitia mediante cogatis. Testes autem, qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam, appellatione cessante, cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes his exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Laterani, II idus aprilis, pontificatus nostri anno septimo. CXI Ad J. Jullen. et J. Virdunen. archidiaconos, et R. de Porta, canonicum Virdunen. 13 aprilis 1223. [Regest., lib. VII, epist. 131. Mss. La Porte du Theil.] Mandat ut duos archidiaconatus primicerio Virdunensi non conferant. Honorius, etc., dilectis filiis J. Jullen. et J. Virdunen. archidiaconis, et R. de Porta canonico Virdunen., salutem et Apostolicam benedictionem. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod J. primicerius Virdunen., præter primiceriatum, duos archidiaconatus, quorum unus præposituræ Sanctæ Mariæ Magdalenæ, quæ dari debet dumtaxat, secundum ejusdem ecclesiæ consuetudinem, canonico Virdunen., alter vero eidem primiceriatui.annexus esse proponitur, in ecclesia obtinet Virdunen. contra canonicas sanctiones. Quia vero hæc, si vera sunt, conniventibus oculis pertransire nec volumus, nec debemus, discretioni vestræ per Apostolica scripta mandamus, quatenus, si præmissis veritas suffragatur, primicerium memoratum altero archidiaconatuum prædictorum facientes manere contentum, reliquum dilecto filio Riccardo Virdunen. canonico, nisi canonicum quid obsistat eidem, auctoritate Apostolica conferatis, contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, censura simili, appellatione cessante, cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc. Datum Laterani, idibus Aprilis, pontificatus nostri anno septimo. CXII Ad abbatem et conventum de Hasnonio. 13 aprilis 1223. [Fonds Moreau, t. CXXXII, p. 10, Biblioth. Nationale.] Eis quasdam possessiones confirmat. Honorius, etc., dilectis filiis abbati et conventui monasterii de Hasnonio, salutem et Apostolicam benedictionem. Quum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor æquitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Ea propter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, personas et monasterium vestrum cum omnibus bonis, quæ in præsentiarum rationabiliter possidetis, aut in posterum justis modis præstante Domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter autem de Renenghes, de S. Petri Bruccy, de Ferieres et de Loberga villas, cum libertatibus et aliis pertinentiis suis a nobili muliere Johanna, comitissa Flandren., vobis pia liberalitate concessas, sicut in actis exinde confectis dicitur contineri et alia bona vestra, sicut ea omnia juste, canonice ac pacifice possidetis, vobis et per vos eidem monasterio vestro auctoritate Apostolica. confirmamus, et præsentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræ protectionis et confirmationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare præsumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Laterani, idus aprilis, pontificatus nostri anno septimo. CXIII Ad Christianum episcopum Prussia. [Dogiel, Cod. dipl. Polon. et Lithuan., IV, 111, n. 3.] Donationem Conradi ducis Masoviæ episcopo Prussiæ factam confirmat. Honorius episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri episcopo Prussiæ, salutem et Apostolicam benedictionem. Quum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor æquitatis, quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii ad debitum perducatur effectum. Ex litteris sane tam nobilis viri Conradi Masoviæ et Cujaviæ ducis, ac venerandi fratris nostri Gunthko episcopi, et dilectorum filiorum capituli Plocensis, quam aliorum plurium episcoporum et nobilium sigillis munitis accepimus, quod cedentibus tibi prædictis episcopo et capitulo decimas et omnia jura spiritualia cum possessionibus, quæ in terra Culmensi, ut dicitur, obtinebant, idem dux terram eamdem cum quibusdam villis consistentibus in eadem Culmensi, videlicet, Mirsche, Harnese, et Bolemino, nec non castra Grodzancz, Wabsk, et Cobrinen, ac possessiones villarum scilicet Kysin, et Plot ab omni exactione libera, cum suis pertinentiis, tibi et per te ecclesiæ. tuæ, ac tuis successoribus contulit intuitu pietatis; nos ergo tuis justis precibus incli-. nati, terram, castra, et alia supradicta, sicut ea omnia, juste, canonice, et pacifice possides, et in prædictis litteris plenius. continetur, tibi, et per te ipsi ecclesiæ, ac tuis successoribus auctoritate Apostolica. confirmamus, et præsentis scripti patro- | proscribendos et rudentibus inferni detrac Habito cum Frederico Romanorum imperatore tractatu de instauranda in Terram Sanctam expeditione, hortatur Honorius Philippum, Francorum regem, ad pacem cum Angliæ rege ineundam, vel longiores cum eodem inducias belli contrahendas. Honorius episcopus... carissimo in Christo filio Philippo, regi Francorum illustri, salutem, etc. Hæreditate suprema se reddit indignum, et excludendum ab ea se potest non immerito formidare, quem zelus Christianæ fidei non accendit, quem non movet injuria Jesu Christi, et quem non urit pollutio sanctuarii ac contumelia Redemptoris, in hæreditatem ipsius gentibus venientibus et polluentibus templum ejus, posita Jerusalem velut pomorum custodiarium, et filia Sion quasi tugurium in cucumerario derelicta. Numquid Christi poterit esse cohæres, qui ei succursum juxta vires proprias præstare neglexerit, a terra quam ad exhibenda mysteria nostræ redemptionis elegit, a blasphemis nominis ejus expulso vel saltem patienti eidem non compatiatur ex animo, cui, qui compatiuntur, et conregnabunt? Nonne vassallus cujuslibet domini temporalis quasi proditionis reus, et feodo quod tenet ab eo judicetur indignus, si domini sui terram intrantibus hostibus pro viribus non resisteret, et se juxta posse ad expulsionem non accingeret eorumdem? Quanto magis hi qui christiana professione censentur, a cœlesti patria se timere poterunt (1) Legendum subtraxerint. tos in tartarum cruciandos, si Christo quærenti quod hæreditas ejus ad alienos sit versa, et ad extraneos templum ejus, subtraxerunt (1) devotionis et compassionis succursum, et non posuerint gladium super femur, de porta transeundo ad portam in ultionem blasphemantinm nomen ejus! qui, licet bonorum nostrorum non egeat, et solo verbo possit conterere inimicos, ad hoc tamen nostrum clementer requirit auxilium, quod fructibus vestræ devotionis accrescat, quibus æternæ vitæ nobis præmia largiatur. Gratias autem Deo, qui sollicitudinem hujus negotii dedit in corde carissimi in Christo filii nostri [Frederici] Romanorum imperatoris illustris semper augusti et regis Siciliæ, ut, exhortatione nostra recepta, ad nos propter hoc venerit in Campaniam, et negotium assumpserit in seipso, præstito corporaliter juramento. promittens quod ab æstate præsenti ad biennium ad Terræ Sanctæ succursum, vita comite, transfretabit. Quum ergo ad ejusdem Terræ subsidium undique præparandum sit permaxime necessarium, ut inter principes et populos Christianos pax interim firmiter observetur, sicut in colloquio cum eodem imperatore habito duximus statuendum; serenitatem tuam rogandam duximus et monendan, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus ejus intuitu qui pacificos filios Dei asserit appellandos, cum carissimo in Christo filio nostro (Henrico) Anglorum rege illustri, si fieri potest, ineas firmam pacem, vel saltem proroges treugas inter te ac ipsum hactenus observatas, ne occasione hujusmodi guerræ Regis cœlestis impediatur militia, et Gallia, quæ præliari prælia Domini potissimum consuevit, præliis intrinsecis occupata, debitæ servitutis et devotionis obsequia subtrahat Regi regum, et eadem, quæ in hoc negotio, usquemodo strenue Domino militavit, triumphi, quem idem dominus Sabaoth suo daturus est exercitui, fiat expers. Moneat itaque ad hoc, serenissime princeps, aspersio sanguinis Jesu Christi, per quem reconciliavit nos; Patri, inimicitiam in carne sua solvens et duo condens in unum, pacem facit in semetipso, quam tran scopum vero ut quantum sine gravi detrimento juris ecclesiastici poterit, regiæ studeat solemnitati deferre, secundum datam vobis a Domino prudentiam, sollicite inducentes quæstiones ipsas sopire per compositionem amicabilem, studeatis. Quod si per studium vestrum nequiverit compositio provenire, inquiratis circa formam judicii super omnibus causis discordiæ diligentissime veritatem, et eam nobis fidelissime intimetis, ut ea plenius intellecta, salubre consilium apponere valeamus, et ad jungendos eos vinculo caritatis viam facilius invenire. Datis Laterani, XIV kalend. maii, anno sexto [septimo]. siturus ad Patrem discipulis in testamento | jura divino intuitu illibata conservet; epireliquit, post ejus vitæ curricula æternitatis pacis præmia largiturus. Attendas igitur, diligentissime fili, quod qui cum proximo pacem non habet, vix aut numquam potest mentis tranquillitatem habere, sine qua nemo æternæ pacis præmio poterit munerari. Studeas denique, intuitu retributionis cœlestis, quantum in te fuerit, pacem habere cum proximo, ut sic pacem habeas in te ipso, et super eam inoffenso pede currendo, ad pacis æternæ præmia valeas pervenire. Cæterum, quum venerabilem fratrem nostrum, Pandulphum Norwicensem episcopum, quem, suæ probitatis obtentu, sinceritatis brachiis amplexamur, ad præsentiam tuam propter hoc specialiter destinemus; serenitatem tuam iterato rogamus, quatenus ob reverentiam Apostolicæ Sedis et nostram eidem super his benignum præstes auditum, et monitis ab eo regiæ serenitati ex parte nostra propositis acquiescas. Datum Laterani, XIV kal. maii, pontificatus nostri anno septimo. Ut studeant quæstiones varias inter Philippum Intelleximus quæstiones varias, et multiplices inter carissimum in Christo filium nostrum Philippum, regem Francorum illustrem, et venerabilem fratrem nostrum, Parisiensem episcopum emersisse; ad quas sopiendas volumus eo magis intendere, quo utrumque sinceriori caritate diligimus, et ex eorum discordiis majora vidimus posse dispendia et scandala provenire. Gerentes igitur de prudentia, fide ac constantia vestra fiduciam specialem, per Apostolicam vobis Sedem mandamus, quatenus personaliter accedentes Parisiis, vel ad locum alium opportunum, et ipsum regem, ut spretis pravis suggestionibus ecclesiastica CXVI Ad Simonem, archiepiscopum Bituricensem, Bernardum episcopum et Guidonem archidiaconum Lemovicens. 18 aprilis 1223. [Martene, Thesaur. anecd., I, 907.] Quibusdam auctoritate Apostolica permittit Grandimontensibus possessiones habere extra me tas. Simon Dei gratia Bituricensis archiepiscopus, Aquitaniæ primas, et Bernardus eadem gratia episcopus, ac magister Guido archidiaconus Lemovicensis, universis præsentes litteras inspecturis, salutem in Domino. Mandatum domini Papæ recepimus in hunc modum : Honorius episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus archiepiscopo Bituricensi, episcopo Lemovicensi, ac dilecto filio magistro Guidoni archidiacono Lemovicensi, salutem et Apostolicam benedictionem. Olim quibusdam clericis et conversis ordinis Grandimontensis super quibusdam regulæ suæ capitulis in nostra præsentia litigantibus, nos quibusdam ejusdem capitulis per interpretationem congruam declaratis, cum conversi proponerent inter cætera, quod extra septa sua non debeant habere mobilia vel stabilia secundum ordinis sui instituta : quia in tanto negotio non subito providere per litteras nostras poteramus, mandavimus archiepiscopis et episcopis in regno Franciæ constitutis, ut omnia, tam mobilia, quam immobilia, quæ domus Grandimontis et ejus cellæ in eorum diœcesibus obtinent contra ipsius regulæ instituta, sibi facerent Ecclesiæ Romanæ nomine assignari, et distractis mobilibus cum consilio aliquorum ex fratribus, quos prior ad hoc duceret deputandos, eorum pretium atque mobilia fideliter conservarent, donec de ipsis ad utilitatem ipsius ordinis duceremus aliter providendum. Tu vero, frater archiepiscope, et dilectus filius N. officialis Bituricensis, quibus et N. decano Bituricensi executionem eorum quæ tunc ordinavimus pro tranquillitate ipsius ordinis duximus demandandam, paulo post vestris nobis litteris intimatis, quod vos præfato decano legitime excusato, ad Grandimontensem ecclesiam accedentes, illam invenistis incredibiliter desolatam. Cumque præfatæ litteræ ibidem fuissent in vestra præsentia recitatæ, tam vos, quam nonnulli alii boni viri qui præsentes aderant, videntes totum ordinem gravi discrimini et damnis irreparabilibus subjacere, si eo tempore publicarentur litteræ antedictæ, duxistis deliberato consilio, statum ipsius ordinis nobis prius plenarie intimandum, quam ad aures regis et principum, qui ordini sæpedicto bona hujusmodi contulerunt, ipsis fratribus in perpetuum profutura, prædicti mandati notitia perveniret. Intimatum etiam fuit nobis, tam per vos, quam per multos alios fide dignos, quod multiplicatis fratribus ordinis memorati, et eleemosynis quæ illis dari consueverant imminutis, res ad eum statum devenit, quod dictus ordo non credebatur aliquatenus posse subsistere, si ea quæ extra metas obtinent, eis penitus auferrentur. Quare cum priore ac fratribus memoratis fuit nobis a vobis et multis aliis humiliter supplicatum, ut cum de illis ad utilitatem ipsius ordinis disponere haberemus, juxta prædictarum continentiam litterarum id celerius efficere dignaremur. Licet igitur prædicti fratres, qui plures modos provisionis excogitare curaverant, postularent instanter, ut eis secundum unum provideremus illorum, nos tamen in hujusmodi negotio procedere cum necessaria maturitate volentes, venerabilibus fratribus nostris, Aurelianensi et Cenomanensi episcopis, dedimus in mandatis, ut salva institutione regulæ ordinis sæpedicti, omnes vias providendi prædictis fratribus per se ipsos et alios excogitare ac indicare curarent, et eas nobis per suas litteras intimantes exponerent, quæ illarum, pensatis omnibus circumstantiis, sibi et aliis viris prudentibus potior videretur, ut freti consiliis eorumdem, qui de contingentibus ipsum negotium scrutari poterant plenius veritatem, in eodem negotio securius procedere valeremus. Nuper autem præfatus Aurelianensis episcopus, et dilectus filius subdecanus Aurelianensis ecclesiæ, cui dictus Cenomanensis termino, quem clericis et conversis Grandimontis, una cum collega suo Bituricis assignaverat, interesse non valens, commiserat vices suas, suis nobis litteris intimarunt, quod cum in die relevationis beati Guillelmi confessoris venissent Bituricas, ubi terminus ipso die de industria fuerat assignatus, eo quod multi, magni, et authentici viri venturi ad solemnitatem hujusmodi sperabantur, invenerunt ibi vos et venerabilem fratrem nostrum Claromontensem episcopum, et Cisterciensem, ac plusquam viginti Cisterciensis ordinis abbates, et plures alias magnas authenticas personas, tam religione, quam jurisprudentia commendandas; ibique præsentibus quam plurimis clericis et conversis sæpedicti ordinis, tenore regulæ ipsorum diligenter inspecto, invenerunt quod ipsa regula eis ecclesias, possessiones extra metas, bestias, decimas, redditus, fora, nundinas, causas sive judicia, quoestum, quamdiu una die vivere quoquo modo poterunt interdicit. Auditis igitur et diligenti meditatione pensatis omnibus providendi modis et viis, quas ipsi fratres olim proposuerant coram nobis, vel etiam postmodum cogitarant vobiscum et cum supradictis bonis viris, propter hoc insimul congregatis, studuerunt conferre ac discutere diligenter, si quo modo de bonis quæ ipse ordo obtinet extra metas eis posset, salva regula, utiliter provideri et tam vobis quam eis concorditer visum fuit, quod nisi regula ipsa temperaretur in aliquo, nulla utilis provisionis via poterat inveniri, cum omnes modi excogitati ab eisdem fratribus et ab aliis obviare ipsi regulæ viderentur. Adjecerunt etiam prædicti episcopus et subdecanus, quod conversi et clerici ejusdem ordinis, qui aderant præsentes, et in ordine ipso multo tempore fuerant, testificati sunt publice coram eis, quod nunquam viderunt quod re |