I

AdGerardum archiepiscopum Bremensem. 31 julii 1224.

[Meklenburg. Urkund., I, 293, n. 406.]

Ei opprobrat invasionem per Waldemarum nefandum apostatam in regnum Waldemari, regis

Daciæ, factam.

Honorius episcopus, servus servorum Dei, archiepiscopo Bremensi, salutem et Apostolicam benedictionem.

Grave gerimus et indignum, quod, cum tibi dederimus in mandatis, ne liberationem carissimi in Christo filii nostri Valdemari, Daciæ regis illustris, et filii ejus impedire aut regnum ejus infestare præsumeres, tu, sicut accepimus, mandato nostro contempto, quosdam vassallos tuos et alios tuæ dicecesis Waldemaro, nefando apostatæ, sociasti, cum quibus hostiliter regnum ipsum invadens, destructo in eo quodam castro quosdam homines ipsius regni occidit et quosdam carceri mancipavit. Et quia nobilis vir comes Albertus, cui est tutela dicti regni commissa, punivit quosdam, per quorum proditionem castrum ipsum extitit occupatum, tu occasione hujusmodi dicto comiti gravis et molestus existis, comminando te laturum sententiam excommunicationis in ipsum. Monemus igitur fraternitatem tuam et per Apostolica tibi scripta firmiter præcipiendo mandamus, quatenus ab indebita ipsius regni, et specialiter dicti comitis molestatione desistas, nec sub velamento hujusmodi ipsum regnum aut regem, seu præfatum comitem, persequaris, sed si habes adversus eos aliquid quæstionis, cures non violentiis, sed actionibus experiri, quum, sicut alias scripsisse tibi recolimus, parati simus facere tibi exhibere justitiæ complementum. Nos enim damus... abbati S. Johannis de Lubech et... præposito de Pores,

(1) Raimundus VII.

Lubiensis dioecesis, in mandatis, ut, si contempto præcepto nostro indebite gravaveris regnum aut comitem sæpedictum, ipsi partibus convocatis audiant, quæ fuerint hinc inde proposita et quod justum fuerit, appellatione remota, decernant, facientes, quod decreverint, auctoritate nostra firmiter observari. Datum Laterani, II kal. augusti, anno nono.

II

Ad Arnaldum, Narbonensem

archiepiscopum.

Anno 1224, circa augustum.

[Bouquet, Rec. des Hist., XIX, 755.]

Mandat Honorius Arnaldo, ut omni ope atque opera enitatur, ut maxime proficiat ecclesiæ colloquium quod ad Montempessulanum Raimundi VII Tolosani cum ecclesia conciliandi causa habebitur.

Honorius episcopus..., venerabili fratri archiepiscopo Narbonensi, salutem, etc.

Recepimus litteras quas tua nobis fraternitas destinavit, super responsione quam tibi fecit nobilis vir R. (1) filius quondam R. comitis Tolosani, necnon quamdam scripturam sigilli ejus et quorumdam aliorum appensione munitam, in qua ea expressius continentur quæ coram te obtulit se facturum; cui nihil duximus hujusmodi scripturæ occasione scribendum. Cum autem in octavis Assumptionis B. Mariæ sit super hiis colloquium ordinatum, post quod solemnes nuncii ad nostram debent destinari præsentiam, sicut nobis tuis litteris intimasti, tibi apostolica auctoritate mandamus, quatenus des operam efficacem, ut dictis nobilis, et ea quæ obtulit, et alia quæ facienda fuerint, sic studeat adimplere, quod adventus nunciorum ejus possit existere fructuosus: veri

tatem omnium quæ gesta fuerint in ipso colloquio nobis fideliter rescribatis (1). (Absque ulla temporis nota.)

III

Ad Xantonensem ac Lemovicensem episcopos, etc.

2 august. 1224.

[Bouquet, Recueil des Histor., XIX, p. 757.

Regest., lib. IX, ep. 5.]

Dissidentibus Henrico Angliæ rege et Hugone de Leziniaco, quia regis sororem sibi olim sponsam neque postea ductam uxorem Hugo cum dote tamen detinebat, mandat episcopis Honorius ut Hugonem iterata sententia compellant ad dotem restituendam.

Honorius episcopus..., venerabilibus fratribus Xanctonensi (2) et Lemovicensi (3) episcopis, et dilecto filio decano Burdegalensi, salutem, etc.

Carissimus in Christo filius noster H., rex Anglorum illustris, olim nobis querimoniam destinavit quod, cum nobilis vir Hugo de Leziniaco, comes Marchiæ, quondam jurasset J. (4) sororem suam, quam cito nubilis esset, ducere in uxorem, ac interim civitatem Xanctonensem et insulam Oleronis, cum aliis terris et redditibus, quos claræ memoriæ J. (5) rex Angliæ pater ejus cum ea sibi tradiderat fideliter custodire, nec unquam aliquid facere per quod posset hujusmodi matrimonium disturbari, idem, contra suum et aliorum qui super hoc juraverant veniens juramentum, I. (6) matrem prædictæ J. (7) quondam reginam Angliæ, quæ sponsalibus contractus (8) inter eos consenserat, sibi, sicut fieri potuit, matrimonialiter copulavit, nihilominus præfatam filiam ejus detinens cum civitate et aliis supradictis. Adjecit etiam idem rex hujusmodi quæstioni quod præfatus comes et supra nominata regina quædam castra ipsius occupaverant violenler, quibusdam de supradictis terris atque

(1) Ex iis quæ apud episcopos in Montepessulano congregatos a contendentibus de asserendo in terram Tolosanam ju e acta fuerunt, nulla scriptione servata manent, præter juramenta quibus jam concessa Raimundus Tolosanus confirmavit, et litteras quibus Amalricus Raimundo jura sua vindicanti refragabatur : quæ publici juris fecerunt Steph. Baluzius in collectione Conciliorum Narbonensis provinciæ, in-8°, pag. 59, et Labbeus, tom. XI Concil., pag. 2333, in appendice, nosque repræsentavimus tomo nostro XVII, pag.

redditibus alienatis in ipsius regis non modicam læsionem. Unde nos ipsi comiti dedimus (9) in præceptis, ut, restituens ipsi regi sororem suam cum civitate et aliis supradictis, nec non cum fructibus quos perceperat ex eisdem, non molestaret ipsum regem vel homines suos, nec subditis suis vel complicibus molestari sineret, dantes vobis per nostras litteras in mandatis ut, si dictus comes nostrum negligeret adimplere præceptum, vos ipsum et ejus complices ac fautores ad restituendum ipsi regi omnia supradicta, et ad desistendum a vexatione. ipsius hominumque suorum, per excommunicationem in personas et interdicti in terras (10), appellatione postposita, cogeretis.

Nuper autem idem rex nobis insinuare curavit quod, licet ad tempus supersederitis nostri executioni mandati de beneplacito ejus, sperantes quod sæpedictus comes, qui, restituta sibi præfata sorore sua, promittebat se in aliis ejus voluntati humiliter pariturum, esset, quod ore dicebat, opere completurus: nunc tamen contrarium videns certissimis argumentis, vult ut sæpedictum mandatum nostrum executioni mandetur. Quare ad exsequendum illud vos apostolicis petiit litteris excitari. Ideoque dicretioni vestræ per iterata scripta firmiter præcipiendo mandamus quatenus, humano amore ac mundano timore postpositis, in negotio ipso juxta priorum litterarum continentiam, appellatione remota, ratione prævia procedere non tardetis, præceptum nostrum ita sollicite impleturi, quod idem rex, cujus causam propriam reputamus, ad nos pro defectu vestro remittere non cogatur. Datum Laterani, IV nonas augusti, anno nono.

Burdegalensi archiepiscopo et episcopo Vasatensi sic scriptum est, ut si præfati episcopi in hoc negligentes fuerint aut remissi, ipsi cum ipso decano Burdegalensi juxta earumdem litterarum tenorem in negotio ipso procedere non postponant.

306 et seq.; sed alia ejusdem concilii acta utrobique desideramus. (Bouquet.)

(2) Michaeli vel Heliæ. (3) Bernardo.

(4) Joannam. (5) Joannes. (6) Isabellam.

(7) Joannæ.

(8) Legendum contractibus.

(9) Vide Honorii litteras ad Hugonem de Leziniaco supra, lib. VI. ad ann. 1222, 25 julii. (10) Addendum sententiam.

IV

Ad Ludovicum, Francorum regem.

3 augusti 1224.

[Bouquet, Rec. des Hist., XIX, 757. Regest., lib. IX, epist. 1.]

Instantissime precatur regem Ludovicum ut inducias belli prorogare velit cum Anglorum rege.

Honorius episcopus..., carissimo in Christo filio nostro Ludovico regi Francorum illustri, salutem, etc.

Longæ prosperitatis qua regnum Franciæ, concussis fere omnibus aliis regnis, noscitur floruisse, prima et præcipua, sicut communis habet opinio, causa fuit quod semper reges habuit fide ac pietate conspicuos, et sacrosanctæ Romanæ Ecclesiæ, quam providentia Dei matrem omnium christianorum esse voluit et magistram, quasi quadam specialitate devotos. Cui enim alii causæ tam dignæ adscribi potest dicti regni continuata felicitas quam abundantiæ pietatis et misericordiæ Dei, in cujus manu sunt omnium potestates atque jura regnorum, a quo est omne datum optimum et omne bonum perfectum, cujus gratia omnes bene agentes prævenit et subsequitur largiens ineffabili bonitate virtutes, ut et ipsarum præmia largiatur? Divinæ procul dubio gratiæ donum fuit, quod recolendæ memoriæ pater et alii progenitores tui Francorum reges fuerunt fide ac devotione præcipui, et hujus doni præmium, præter felicitatem æternam quam illos divino munere credimus consecutos, fuit etiam temporalis prosperitas qua, sicut jam prænotavimns, antecesserunt omnes fere alios reges mundi. Et quidem sæpe te, fili carissime, affectu paterno monuimus ut in his studeres eorum vestigia imitari, et quibus es digne successor in regnum, studeres succedere etiam in decore virtutum, idque te facturum spe certa confidimus, et generoso stipiti a quo ducis originem, futurum etiam fructibus similem credimus et speramus.

Ca terum, si preces, immo quasi primitias precum, quas tibi porreximus pro treugis inter te ac illustrem regem Angliæ prorogandis, melius exaudisses, tribuisses huic nostræ spei certitudinem pleniorem, et ad porrigendum alias (1), cum res exposcere

(1) Vide supra. lib. VIII, epist. 66 et 129.

videretur, ampliorem nobis fiduciam præstitisses. Ad prorogandum autem treugas ipsas etsi te nostra reverentia non induxit, induxisse saltem debuit consideratio negotii Terræ Sanctæ, propter qnod, sicut et tunc tibi notificare curavimus, ordinavimus in colloquio inter nos et carissimum in Christo filium Fredericum illustrem Romanorum imperatorem, semper augustum et regem Siciliæ celebrato, ut pax inter omnes christianos, et maxime inter excellentiores principes, interim servaretur, quatenus sic ipsi Terræ liberius veniret ab omni parte

succursus.

Sed esto quod de ipsis treugis prorogandis ob certas causas inter te ac præfatum Angliæ regem convenire non potuit; ad movendum arma continuo contra eum, spreto præfato statuto nostro et cura Terræ Sanctæ posthabita, quæ necessitas te coegit? Audivimus enim quod ad invadendum terram quam idem rex adhuc citra mare obtinet, te accingis et per vassallos et confoderatos tuos fecisti jam illam invadi, et qui in treugarum prorogatione dictarum non curasti obsequium nobis impendere, jam prorumpis etiam ad offensam, dum statuto quod de pace servanda edidimus incipis. contraire. Certe ipsius Terræ Sanctæ negotium nunquam magis per aliam quam per regni Franciæ potentiam est promotum. Vide igitur quantum tu ipse officis famæ tuæ, si prædictæ Terræ Sanctæ succursu, qui per regnum tuum consuevit præcipue promoveri, per illud, te regnante, contigerit impediri. Vide etiam in quantam nos difficultatem inducas, qui et tuæ cupimus sublimitati deferre, et præfato imperatori promisimus eos qui violarent sæpedictum statutum districtione canonica coercere.

Rogamus igitur serenitatem tuam et obsecramus in Domino Jesu Christo, quatenus, hæc omnia prudenter attendens, ab impugnatione terræ dicti regis ob reverentiam divinam et nostram abstineas, et tuos subditos facias abstinere, nosque interim resumi faciemus treugarum tractatum et ad bonum finem, Deo donante, perduci. Taliter autem cures exaudire preces nostras hac vice quod adversus precamina nostra non videaris aures et animum obfirmasse, quod non adimas nobis fiduciam de cætero te rogandi,

quod denique non videaris parvipendere Christi causam, quæ in hujusmodi guerra, si processerit, periclitari videtur: sciens nos propter hoc dilectum filium abbatem de Columba, Cisterciensis ordinis, virum religiosum et hominibus ac Deo, sicut speramus, acceptum, ad tuam præsentiam destinasse, petentes pro numere speciali et grandi, ut nos quasi coram te personaliter positos audias et exaudias in eodem. Datum Laterani, III nonas augusti, pontificatus nostri anno

nono.

V

Ad Henricum III, Angliæ regem.
3 augusti 1224.

[Bouquet, Rec. des Hist., XIX, 759; Reg., lib. IX, ep. 4.] Durante inter regem Ludovicum et Angliæ regem dissidio de Pictaviensi terra, Henrico suadet Honorius ut omni modo atque opera cum rege Ludovico pacem reconciliare conetur.

Honorius episcopus....., carissimo in Christo filio Henrico, regi Anglorum illustri, salutem, etc.

Venientes ad præsentiam nostram dilectos filios de Boxelio et de Ponte Roberti abbates Cisterciensis ordinis, nuncios tuos, consueta benignate recepimus, et tam his quæ litteræ tuæ ab eisdem nobis exhibitæ continebant, quam his quæ ipsi, tamquam viri providi et fideles, viva voce proponere curaverunt, cum diligentia intellectis super negotio terræ Pictaviæ, scripsimus illustri regi Francorum prout vidimus expedire; nihilominus super negotio comitis Marchiæ litteras eidem negotio congruas destinantes. Nollemus autem quod, occasione eligendi arbitros inter te ac prædictum regem super emendandis damnis hinc inde treugarum tempore irrogatis, ipsarum treugarum prorogatio remansisset (1). Unde et adhuc tuæ serenitati suggerimus, quatenus, si videris quod ipse rex possit ad treugas innovandas induci, non consideres difficultatem emendandi damna hujusmodi, cum

(1) Supplendum infecta vel quid simile.

(2) Quid in ea legatione pro rege Anglorum egerint abbates ab eo Romam deputati, nullum ex instrumentis a Th. Rymer editis elicere documentum potuimus. Intelligimus autem ex subjecta epistola regem Ludovicum illuc quoque circa negotium idem misisse Stephanum, clericum suum, pro se acturum. (Bouquet.)

(3) Suscepta in Pictaviæ terram adversus An

guerra difficultatem habeat sine comparatione majorem; sed ad treugas ipsas haben. das omni studio elabores (2). Datum Laterani, III nonas augusti, anno nono.

VI

Ad abbatem de Altacumba.

3 augusti 1224.

[Bouquet, Recueil des Hist., XIX, 759.] Ludovicum regem adeat cum Senonensi archiepiscopo et episcopo Silvanectensi, ita ut rex ab impugnanda regis Angliæ terra Pictaviensi de

terreatur.

Honorius episcopus..., dilecto filio abbati de Altacumba, Cisterciensis ordinis, salutem, etc.

Gerentes de tua religione fiduciam specialem, devotioni tuæ præsentium auctoritate mandamus, quatenus una cum venerabili fratre nostro Senonensi archiepiscopo, et episcopo Silvanectensi, quibus super hoc scribimus, ad carissimum in Christo filium nostrum Ludovicum, regem Francorum accedas, eique litteras Apostolicas repræsentes, quibus rogamus eumdem, ut ab impugnatione terræ Pictaviæ (3), precum nostrarum intuitu et specialiter consideratione negotii Terræ Sanctæ, abstineat et sibi subditos faciat abstinere, ac eum ad exaudiendum nostra precamina in hac parte, secundum datam tibi a Deo prudentiam, inducere studeas sollicite et prudenter : quod inde feceris et inveneris, nobis fideliter rescripturus. Datum Laterani, III nonas augusti, anno nono.

VII

Ad Senonensem archiepiscopum, et episcopum Silvanectensem.

3 augusti 1224.

[Bouquet, Rec. des Hist., XIX, 759.] In eumdem fere modum, ut in epistola proximesuperiori.

Honorius episcopus..., venerabilibus fra

gliæ regem expeditione, mense julio Niortium castrum expugnavit Ludovicus; inde oppidanos Sancti Johannis de Angelo se ultro dedentes recepit, et IV nonas augusti victor Rupellam, suæ ditionis factam, intravit, ut refert Turonensis chronographus tomo nostro XVIII, p. 305, qui subjungit: Sicque Anglici, qui in illa cauda Aquitanicæ regionis diu latuerant inclusi, amissa cauda illa, a toto regno Franciæ sunt exclusi. (Bouquet.).