terminos ville Volkhartzwilre1) perducuntur; huius etiam ville quarta pars supramemorato predio adscribitur2) in vineis, in agris, in pratis, in silvis et in omni iure, sed et ultra flumen Sornam tres mansi et semis3) et forestum, quod dicitur Wůstbrůel 4), itemque 5) aliud, quod vocatur Valckenberg). In Eggolteswilre?) quoque) tres mansi absque uno quartario et duodecim curtilia et plus quam tertia3) pars silve ad communitatem10) ipsius ville11) pertinentis. In villa etiam Monoldeswilre12) sex curtilia et ultra flumen Sornam versum ipsam villam curtis una13) principalis et insuper septem curtilia, arvi 14) quoque mansi quatuor et nemorum mansus septem15) et semis 16). Hec omnia sub integritate et iure ipsius predii complectuntur. Preterea adscribuntur17) ipsi predio vastitates quedam circumquiaque18) sibi adiacentium saltuum19), in quibus tamen admiscentur sibi 20) communitates duorum21) prediorum, hoc22) est ville Steingewircke 23) ad proprietatem sancti Petri et Richardis 24) Ande 1) A (a) Volkarßwilre; A (b) Volckerswiler, (c) Volckersviller; (d) Wolckerswiler; (e) Volckerswiler; (f) Volchersviller; (G Chr): Volanarswiller; (Sch), (MG) Volckerswiller; B: (a) Wolckartzweiler; (b): Volhartzweyler; (c) Volckhartzwiler. Über die Grandidierschen Lesarten s. o. S. 384 f. 2) A (a), (G Chr), B: ascribitur. 3) A (a): fehlt >>et semis<«<. 4) A (b—f) Westebrügel; (G Chr) Wüstebrügel; (Sch) Wustebrugl; (Gr,), (MG) Westebrugel, (Gr2) Westbrügel; B (a) Wuestebrugel, (b) Wuestebruegel, (c) Wustbrugel. 5) A (b-f), (MG) item; (Gr1+2), (Sch) itemque, wie A (a), ebenso B. 6) A (b), (d), (e) Falckenburg; A (f) Valchenburg; A (c) Falckenberg; (G Chr): Falchenburg; (Gr1 u.,) Falckenburg; (Sch), (MG): Valchenberg. B: Falckenberg. 7) A (a) Eggolczwylre; A (b) Eggoltwiler; (c) Eckolzwiller; (d), (e): Eggoltwiler; (f) Eggolzviller; (G Chr) Egoltzwiler; (Sch) Eggolzweiller; (Gr1) Eggolzwiler; (Gr2) Eggolzwiler; (MG) Eggoltzwiler. B: (a) Egolczschveiler; (b) Egoltzschweyler; (c) Egoltesweiler. 8) A (c), Sch: quorum. 9) A (e) altera; A (b) tertia (aus altera verbessert!). 10) B: commoditatem (!). 11) fehlt B. 12) A (a) Monoltzwilre; (b) Monholzwilre; (c) Monholtzviller; (d) Monholzwiler; (e) Monholtzwiler; (f) Monolsviller. (G Chr) hat hier grössere Lücke; (Sch): Monolzwiler; (Gr1, 2), (MG): Monholzwiler. B: (a), (c) Monoldeswiler, (b) -wyler. 13) una fehlt (Gr1). 14) A (b) agrorum (aus arvi verbessert). A (d, f) agrorum. 15) A (e), (Gr1, 2), (MG) fehlt septem. 16) B: et quatuor nemoris mansus unus et semis. 17) A (a), B: ascribuntur. 18) A (b) circumquaq'; (G Chr): circumque; B: (a, b) certumque (sibi fehlt); (c) zeichnet eine Abkürzung nach, die wohl nur durch >certorumque« aufzulösen ist; sibi fehlt. 19) A (a), (G Chr) saltum; B (a, b): saltum; (c) statuum (!). 20) sibi nur in B überliefert; passt aber vorzüglich hierher. 21) A (b, d, f): dictorum duorum; A (a) duorum duorum (!). — 22) A (a), (c): hec. - 28) A (a): Steinwurcke; (b) Steinwicke (Randkorr.: Steinwurchhe); (c) Steinwicke; (d) Steinwirhe; (e) Steinwirhe; (f) Steinwirk; (G Chr): Steinwirche; (Sch): Steinwirke; (Gr1+2) Steinbirche; (MG): Steinwirche. B: A (b): Steingewürckhe; (c): Steingewircke. 24) A (a, c, e): Richardi; (G Chr), (Sch) Richardi. lahe1) pertinentis necnon ville Heroldesheim2) ditioni sancti Petri Neoville subiacentis. Solis colonis horum trium prediorum licet usus et potestatem habere in his saltibus et extra3) hos nulli hominum, etiamsi sint ex familia qualibet principalium ecclesiarum ad aliud predium pertinente. Trium ergo 4) curtium) unaquaque forestarium suum in hos saltus per se denominat, qui sibi debita eius conquirat). Si quis comprovincialium) novales in eis novare voluerit, permissus) trium forestariorum hoc explebit 9), quorum census et decime in tres equales partes 10) dividantur, et sua cuique curti pars tribuetur11); de pascione porcorum et reliquis usibus similiter fiet12). Horum termini incipientes a predio proprietatis sancti Petri Neoville, quod dicitur Swiga 13), ascendunt14) per alveum fluminis Cincile15) usque in torrentem Falbach, indeque tendentes usque in clivum16), qui17) dicitur Stampheshalda 18), moxque ad locum vocatum Wassergevelle19), inde perveniunt usque Volkartz 2 3) B; contra. 4) A (b-f), 5) B (a, b) trium (!). B (c) hat 1) A: Andelach; (Gr1+, u. MG) fügt in bei; in A (b) ist das anfänglich vor »Andelach<« stehende »in« getilgt. B (a, b): Andelache; (c) Andelahe. »Andelahe<< ist als lokativer Genetiv zu Andelaha entsprechend dem in unserer Urkunde ähnlich gebrauchten »Neoville« aufzufassen (S. Petri Neoville); also ist die Einfügung eines »>in<< überflüssig. 2) A (a) Herolczheim; A (b, c, d) Herolzheim; (e, f) Heroltzheim; (G Chr): Heroltzheim; (Sch, Gr1+2, MG): Herolzheim. B (a, b) Heroltzheim; (c) Heroldeßh. und (Gr1+2), (MG): igitur. B (a, b) ergo; (c) go. eine nicht verstandene Abkürzung nachgezeichnet, die er mit >communitatum«< zu deuten sucht; sie wird aber eher als curtium zu lesen sein. (G Chr) und B. Die andern: exquirat. 7) A (a): provintialium, permissum; (G Chr) permissione; B permissum tum. 9) A (b, c, d, e, f) und die Drucke: expleat. 10) A (a) fehlt tres; (d) inter (statt intres). 11) A (b—f) (Sch), (Gr1+2), (MG) tribuatur. 12) A (b-f), Sch, (Gr1+2), (MG): fiat.. 18) A (a) Swega; (b) Schweiga; (c) Schwega; (d) Schweiga; (e) Schwega; (f) Schweiga; Drucke: Schwega. B (a, b) Schwiga; (c) Swiga. Die Lesart B (c) entspricht dem mittelhochdeutschen Lautstand völlig, ist daher wohl als alt anzusehen. 14) B: ascendit. 6) So A (a), 8) A (a) - 15) A (a): Cintile; (b): Zinculae; (c): Zinzilae; (d): Zincilae; (e): Zinzilae; (f): Zincilae; (Sch), (Gr1+2): Zinzilae; (MG): Zinzile: (G Chr): Cincile. B: Curtile. 16) A (b): collem (aus »clivum« verbessert; zeitweilig neigte A (b) auch der Lesung »praedium« (!) zu); (c): trivium; (d) collem; (e) rivium (!); (f) collem; (G Chr), (Sch): clivum; (Gr1+2), (MG) rivum. B: clivum. Abgesehen davon, dass B mit A (a) und (G Chr) in der Lesung »clivum« einig geht, ist auch die Bezeichnung »clivus« für eine Örtlichkeit, deren Namen mit >>Halde gebildet wird, der treffendste und bezeichnendste. Vgl. oben S. 407). 17) A (a): que; B (c): quę. 18) A (b): Stampfehalda; A (c): Stampfehalder; A (d): Stampfehalda; (e), (f) Stampfehalda; (Sch), (Gr1+ „), (MG) : Stampfehalda; (G Chr): Stampfeschalda. B: (a) Stampffeshalden; (c) Stampheshalde. 19) A (b-f): Wasserquelle; (G Chr): Vassergevelle; (Sch): Wassergevelle; (Gr+2), (MG): Wasserquelle; B: Wassergevelle. Zum Namen vgl. oben S. 387. -- wilre1), perguntque inde usque Heroldisheim2) per semitam 3), que inter duas villas frequentatur, ea, que4) huic semite superiora sunt, sibi assumentes, sicque per eandem semitam ex superiori parte ecclesie, que est Heroldesheim3), ad locum, qui dicitur Steiga, reducuntur. In ipsa villa Heroldesheim, quicquid vineti ex superiori) parte semite 7) situm est, de unaquaque area quartarium vini a possessore pro censu persolvitur, cuius persolutionis quantitate in tres equaliters) partes divisa prefatarum ecclesiarum usibus sua cuique pars tribuitur. Ad predictum etiam ius pertinet aliud forestum nomine Breitensnoh9) vocatum incipiens a torrente Vispach 10) et pertingit usque Liderspach 11) et ascendens a septentrionali parte usque ad locum, qui dicitur Sibenbuoch12), habensque ibi quoquam versum 18) designatas arbores14) marginales provincialibus satis notas. Nota quod inter hos saltus extat quoddam forestum, quod dicitur Farneskela15) quod ex integro est proprietatis sancti Petri monasterii Neoville. (Predium16) quod situm est in Swindratzheim17): dominus Got'18) viginti sex agros et quartam partem habet in silvis, dominus • Richardus19) quatuordecim agros, Erbo quindecim, octo Diethericus, 1) So A (a); A (b) u. B (c) lesen: Volckartzwiler. ergeben nichts Wesentliches. Die übrigen Varianten 2) A (a): Heroltzheim, A (b) Herolzheim; B (a) Heroldisheim; (b), (c): Heroldißheim. Die übrigen Varianten ohne Belang, Inde usque findet sich nur in B; A liest nur inde. semita, verbessert in semitas. Varianten ähnlich wie sonst. 3) A (a): semite; (b): 4) (G Chr), B: eaque. 5) So B. Die übrigen 6) A (a): superiore; (G Chr) superioris, - 9) A (b): Braitens 7) semite fehlt in A (b, d). 8) So: A (a), (G Chr); B. A (b) u. die übrigen Kopien u. Drucke: equales; A (b) hat aber die Randkorr.: equaliter. nach; (c): Braitenseck; (d, e): Braitensnach; (f): Breitensnach; (Sch): Braitensnoch ; (Gr1): Braitensnoh; (Gr2): Braitenshoh; (M G): Braitenshoh; (G Chr): Breitensnoch. B (a), (b): Braitensnoch; (c): nomine pretenso Praihensnoch (!). Vgl. oben S. 209. 10) A (c), B (a), (Sch): Vischbach. 11) A (c), (MG): Liederspach; (e): Literspach; (Gr1+): Linderspach; B (b): Lyderspach; (c): Lidersbach. 12) A (c, e): Siberbach; (d): Sibenbuoch; (f) Sibenbouch. 13) A (a-d): quaquamversum; (e), (f): quaquaversum. Die Drucke: quaquaversum. B(a): quoquamversum; (b): quoqueversum; (c): quoquamversum (in Siglen). 14) So B; A: arborum. 15) A (a, b, d): Farneskala; (c): Farmeskala; (f): Farnescala; (G Chr): Farneskala; (Sch): Tarneskela; (Gr1+2): Turneskala; (MG): Tarneskala. B (a), (f): Fornestkela; (b): Ferneskela. 16) Der eingeklammerte Absatz bis zum Schluss fehlt in B. 17) A (b): Schwinderzheim; (c): Muratzheim (!); (e): Murazheim; (d), (f): Schwinzheim; (G Chr): Schwindratzheim; (Sch), (MG): Schwindrazheim; (Gr1+2): Schwinzheim. 18) A (b): Gott (Randkorr.: Gottl.); (c): Otto; (d), (f): Gott; (e): Otto; (G Chr): Goc; (Gr1+2), (MG): Otto. 19) A (a) liest: in silvis domine Richardis; (G Chr) ebenso (uur Richarde); A (c) in silvis dominicis, Richardus. novem Erbo, octo mulier1) quedam, et Gerlacus2) duas curtes utramque pro quindecim denariis, alter vir habet curiam pro viginti denariis). Anhang. 1. Einleitung und Schluss des Transsumpts von 1377. In nomine domini amen. Anno a nativitate eiusdem M°CCCLXXVII° quarta decima die mensis februarii indictione XV° pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini domini Gregorii divina providentia pape undecimi in castro Kurneggk hora quasi meridiei in mei notarii publici ac testium subscriptorum presentium personaliter constitutus venerabilis dominus Eberhardus abbas monasterii sancti Georgii in Nigra Silva ordinis Sancti Benedicti Constantiensis diocesis mihi exhibuit et praesentavit quendam librum, quem nomine literarum ac privilegiorum ipse abbas et sui antecessores pro suis libertatibus necessitatibus et utilitatibus dicti ordinis solent uti et uti consueverunt praesertim super donationibus,. traditionibus, iuribus ac privilegiis ipsis tam a Romanorum pontificibus quam imperatoribus, ducibus ac baronibus et aliis personis in honore Sancti Georgii elargitis, datis ac traditis universaliter bonis cellis monasteriis Sancti Georgii a sede apostolica vel aliunde deputatis et annexis et specialiter de donatione facta quorundam bonorum per spectabilem domnum Petrum comitem de Luczelnburg super reliquias Sancti Georgii martyris dicti monasterii ac sibi connexorum facta in praesentia domni Wernheri abbatis monasterii supradicti videlicet predii sui in Magenhamßwilr, quod ad se iure hereditario ac proprietario devolutum ac successum fuit cum eclesia, in qua nunc est constructum monasterium Sancti Johannis cum suis pertinentiis ac emolumentis iuribus et proprietatibus, cuius prememorate donationis ac traditionis prefati comitis tenor in dicto libro mea a manu tento et aperto lecto ac perviso in hec verba sequitur: Et quia propter viarum discrimina et alia pericula, que huius modi autentica differre non sinant, ego infrascriptus notarius publicus ad 1) Die Überlieferung ist an dieser Stelle heillos verwirrt; wir halten uns oben im wesentlichen an A (a), dessen Text am wenigsten verdorben erscheint. Mit A (a) geht zusammen G Chr, nur dass hier nach quindecim octo (statt Otto) gelesen wird. A (b-f) lesen nach agros: arbores quindecim, octo. In A (b) ist arbores aus Erbo verbessert; A (c) liest Otto statt octo. (Sch): Arbo quindecim Otto; (Gr1+,), (MG): Arbo quindecim, octo. 2) A (a), (b): Gerlatus; (c): Gerlubus; (f): Grilacus; (G Chr): Gerlacus; (Sch), (Gr1+2), (MG): Gerlacus. requisitionem dicti domini abbatis ab premissa hoc presens publicum instrumentum supervisione ac lectura privilegiorum dicti monasterii exinde confeci. Testes autem super huiusmodi ostensione et exhibitione dictorum privilegiorum Hanmannus de Valckenstein nobilis, Conradus de Tanhan persepe magister civium in Vilingen et Üdalricus de Valckenstain, famulus praedicti Hanmanni ad premissa vocati et rogati. Et ego Hermannus de Heilbronnen doctor puerorum in Vilingen publicus auctoritate imperiali notarius, quia dictis exhibitioni presentationi visioni dictorum privilegiorum ac aliis, de quibus premittitur unacum dictis testibus presens interfui eaque sic vidi et audivi, idcirco hoc presens publicum instrumentum manu alterius propter alia negotia me impedientia conscriptum exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque meo ac nomine consuetis signavi in testimonium premissorum rogatus pariter et requisitus. 2. Einleitung und Schluss des Transsumpts von 1382. In nomine domini amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis ipsum intuentibus pateat evidenter, quod sub anno a nativitate domine millesimo trecentesimo octogesimo secundo indictione quarta die duodecima mensis iulii paulo post decantationem vesperarum, pontificatum vero propter scisma, quod proh dolor apud sedem apostolicam esse dicitur, quoad pręsens presenti instrumento obmitto, in solario domini abbatis Sancti Georgii domus in oppido Villingen in mei notarii publici et testium subscriptorum presentia personaliter constituti reverendi in Christo patres et domini dominus Eberhardus divina permissione abbas monasterii Sancti Georgii in Nigra Sylva ordinis sancti Benedicti Constantiensis diocesis nec non dominus Diethericus Pletz thesaurarius eiusdem monasterii moventes intentionaliter, quod omne bonum universale ac commune, quanto magis fieret ampliatum, et multiplicatum, tanto perspectius foret gubernatum, cum verum ecclesiasticorum emunitati et libertati sepius derogatur et detrahitur, et eorum privilegiis non ostensis, sed latentibus plurimorum noverca maiestate insidietur, que quidem privilegia, si forent per transumptionem instrumentorum potentia minus arrogaretur, quod cum veritas sit agnita tunc melius obstruuntur obloquentium ora atque eorum sedatur sevilia et ignota ad lucem deducta reddantur satis patula. Hoc autem contingit per scripturarum ebicidationem autenticorum, que unicum oblivionis sunt remedium obtrectatoribus et litem suscitantibus imponentes silentium. Hinc est, quod prefati domini dominus abbas et thesaurarius monasterii prędicti sui et conventus nomine proposuerunt et asseruerunt, quatiter ipsi et conventus antedicti monasterii litteras privilegiales, donaliones et, emunitates ecclesiastice libertatis publice redactas et |