Dominus (Psalm. 110, 4), qui, ut humani generis lapsum sua misericordia restauraret, de ventre virginis carnem sumere et mortis non dubitavit subire discrimen, volens nos, quos de tenebris et umbra mortis sua morte redemit, quantorum meritorum exigentia tenente, tradi in manibus inimici, omnem enim filium, quem recipit miserando, castigat monitis (cf. Hebr. 12, 6), nos aliquando quandoque flagellis corripiens, ut, cum peccatis nostris talia ei majora exyberi conspicimus, ad meliorem vitam facilius et libentius inclinemur. Verum cum religionibus nostris iterum excreverit malicia moderniorum, ut nec sacre scripture monitis, nec infirmitatis nostre corripiamur flagellis, manum suam super nos Dominus in tantum voluit aggravare, ut terra nativitatis sue in manibus traderetur paganorum, ubi cum propheta deplorantes: Deus venerunt gentes etc. (Psalm. 78, 1) auribus nostris audierimus, quod quibusdam et ad majorem compunctionem datum est intueri morticina christianorum in escas tradita volatilibus celi et sanguinem eorum impositum bestiis terre, audientes preterea abominationem desolationis terre in loco sancto, cum ibi factum sit prostibulum meretricum ab Agarenis, ubi quondam fuerat mensa panum et impositio sancta, signum eciam salutifere crucis, in quo apostolus cum fide gloriabatur, cum diceret: Nos autem gloriari oportet in cruce etc. (Gal. 6, 14), in extremo terre illius peccatis nostris exigentibus in potestatem illorum deveniri, qui crucifixum cum cruce detestantur. Jherusalem preterea, quondam pacis visio et terra veteribus patribus olim repromissa, in qua Christus pati voluit pro nobis et certa deitatis sue argumenta monstrare, spurcitia illorum inquinatur, quibus fuerat olim tremori et honori et solita gloriari, et religiosis personis viduata, propriis deserta cultoribus ad se ipsam conversa deplorat: quomodo sedet sola civitas etc. (Thren. 1, 1)! Quis igitur christicola tante desolationis non immemor lacrimas tenerit (sic)? Quis hujus immoderati doloris consolationem recipiet, cum non sit, qui consoletur eam ex omnibus caris ejus (Thren. 1, 2)? Accingimini ergo fratres ad verbum Domini populis evangelizans et gentibus! Accingantur, quibus licet materialem gladium in persecutores fidei exercere, ut iniuria crucis vindicta celi ulciscatur! Accingantur, quibus datum est orationibus et contemplationi vacare, ut Deum possint assidua oratione placare! Ecce enim expetiit vos Sathanas, ut cribaret sicut triticum in hac turbatione (Luc. 22, 31)! Ecce nunc, qui cum Christo non fuerit, juxta evangelice auctoritatis doctrinam (Matth. 12, 30) ipse erit Christi adversarius, quem animo prorsus non movebit injuria crucifixi, in signo crucis non confidat ulterius salvari. Nec aliquorum volumus prudentium admirari, si diversimodi principes, qui ad expugnandam gentem Sarcacenam hactenus in hasta et gladio sunt profecti, quasi nichil fecerint, quia non in hasta et gladio salvos facit Dominus de sua misericordia confidentes, sed in multitudine miserationum suarum salvabit eos. Nec nostra merita hactenus usque adeo profecerunt, ut iratum Dominum ad misericordiam provocaverint et medelam. Licet quondam filii Israel ad vindicandam mortem uxoris levite de monte Effraim contra tribu(m) Beniamyn ascenderint, Domino precipiente armati non tamen prius potuerunt aliquatenus superare, quam ab illis semel et secundo fugati excessus suos fugavissent (Judic. 19-20). Accedite igitur spe ad cor altum, ut in mirabilibus suis exaltetur Deus! Effundite coram illo corda vestra, ut adiciat misereri

Deus et servet in ira misericordiam suam et post tempestatem et fletum exultationem inducat! Sumant igitur crucis signaculum, qui hactenus arma militaria inter populos christianos assumpserunt, ne desperent de paucitate nec in multitudine glorientur! Si enim ad defensionem sancte terre cum humilitate debita voluerint festinare, Dominus conterens bella, qui currus et exercitus Pharaonis projecit in mare (Exod. 15, 4), docebit manus eorum in prelium et digitos ipsorum ad bellum. Vos ergo karissimi, quibus cura pastoralis commissa est, populo Dei verbum salutis annuntiare studeatis! Speramus siquidem, iter vos Christi parare debetis, quod Dominus in verbo predicationis et orationis vestre rete laxabit et tales ad defensionem orientalis provincie excitabit ad exemplum comitis Flandrie Balduini et sociorum ejus, quos tanquam aurum in fornace (Sapient. 3, 7) probavit Dominus et in columnas fidei catholice sursum erexit in bono principio captionis Constantinopolitane civitatis (?), quod meliore medio et fine optimo concludet Dominus, quia exsurget Deus et inimici nostri Sarraceni dissipabuntur et fugient, qui oderunt Dominum, ante faciem ejus, cum videlicet Christi milites virtute et gratia induti ex alto terram promissionis viriliter acquirent et opprobrium nostrum non tam armis quam vite bone merito longe repellent. Eis autem, qui corde contrito et humiliato spiritu itineris laborem assumpserint et in penitentia peccatorum fide recta decesserint, auctoritate pape, qua fungimur, plenam suorum criminum indulgentiam et vitam pollicemur eternam. Eos vero, qui paupertate nimia oppressi, aut infirmitate detenti, aut senes etate decrepiti, aut mulieres, aut parvuli, si hoc sanctum iter arripere nequiverint et elemosynas suas secundum posse suum transmiserunt, eidem (sic) indulgentiae, nisi voto fuerint astricti, participes esse concedimus. Preterea caritati vestre commendamus (?) nostros latores presentium, (quos) pro colligendis fidelium elemosinis ad acquirendum crucifixi patrimonium transmittimus (?) mandantes attentius et in retentione peccatorum vobis iniungentes, quatenus, cum ad vos venerint, eos in ecclesiis vestris cum reverentia admittatis, vos ipsi igne sancti spiritus accensi predicationis officium assumentes, receptis eorum brevibus, beneficia, que in eis continentur, ore proprio gregibus vestris fidelibus imponatis. Ad majoris cumulum mercedis et omnibus, qui ad predictum crucifixi patrimonium et ad ecclesiam beate Marie de Nazareth recuperandam, ad cujus tytulum ipse Jhesus Nazarenus rex Judeorum appellari voluit et sub hoc tytulo triumphali mortem expirando vicit, in qua ecclesia beata virgo Maria nata et ab angelo salutata fuit, ubi verbum caro factum est, ubi sanctus spiritus cunctavit (?), ubi discipulos elegit, ubi aquam in vinum mutavit, aqua exordium vestre redemptionis eciam vobis propitians ultra, que beneficia transmittenda statuimus pia miseratione in Christo Jhesu ecclesiis vobis subditis. . . ., tricenalia et tria annualia ex omnium bonorum, que de cetera fient in itineribus, necnon in sacris locis terre promissionis in corporum vexatione, in sanguinis effusione, in fame et siti et capitum decollatione et omnibus tormentorum generibus fraternitatem et participationem concedimus in perpetuum. Valete in Christo, ut valentes vivatis cum omniprovidente, cujus vita vivitur per infinita seculorum secula! Amen.

VI.

Universis presentes litteras conspecturis Frater Gerinus, Dei gratia sancte domus Hospitalis Jherusalem Magister humilis et pauperum Christi Custos, salutem in Domino. Universitati vestre notum facimus, quod nos de voluntate et assensu fratrum nostrorum constituimus dilectum nostrum fratrem Marguisium Sindicum actorem et procuratorem in omnibus causis, quas habemus et habituri sumus in Romana curia contra quoscunque vel quascunque quoquo modo ita, quod possit plenarie, generaliter ac specialiter in omni casu agere, defendere, excepere (sic), transigere, contradicere ac iudices impetrare pro sue arbitrio voluntatis. Preterea damus eidem fratri Marguisio . . m et plenariam potestatem constituendi alium procuratorem ad omnia supradicta vel tantum modo ad impetrandum et contradicendum promitten (tes) insuper, quicquid cum dicto fratre Marguisio actum fuerit in premissis omnibus, nos ratum et firmum habituros. In cujus rei testimonium et majorem securitatem presentem paginam fieri fecimus sigilli nostri munimine roboratum. Actum apud Accon Anno domini Mo ducentesimo XXXIo, viij die mensis octobris. Indictione iiij.

Quas litteras supradicto modo scriptas ego Galganus notarius vidi et legi signatas sigillo plumbeo pendente, in quo sigillo erat ab una parte imago cujusdam hominis flexis genibus stantis ante imaginem cujusdam crucis et circum circa erant littere scriptae † frater: gerinus custos. Et alia vero parte ejusdem sigilli erat signum cujusdem hospitalis et imago cujusdam hominis ibi iacentis et circum circa erant littere scripte: † hospitalis Jherusalem. Item ego supradictus notarius vidi alias litteras procurationis facte ab ipso fratre Marguisio fratri Simoni cuiudam (sic) sigillo cere signatas, scriptas sub hac forma: Venerabili in Christo patri et domino Rainerio, miseratione divina sancte Marie in Cosmidin diacono cardinali, frater Marchisius, rector Hospitalis sancti Sisimundi universalis procurator et sindicus hospitalis sancti Johannis Jerosolimitani in curia Romana, se ipsum cum omni genere famulatus. Vestram paternitatem harum tenore cupio non latere, me fratrem Simonem, presentium portitorem meum, coram nobis in causa, quam cum hospitalerio Osnelli Pistoriensis diocesis procuratorio nomine habeo, procuratorem et sindicum ordinasse ad terminum postulandum et recipiendum nobis, in quo me coram vobis personaliter presentabo. Presentem igitur paginam mei sigilli munimine feci tutius roborare.

Supradictas vero litteras supradicto modo scriptas et signatas, ut supra dictum est, de quibus hoc exemplum sumptum est, ego supradictus notarius vidi et legi et prout in eis inveni de verbo ad verbum hic transscripsi et fideliter exemplavi mandato suprascripti domini Rainerii, miseratione divina sancte Marie in Cosmidin diaconi cardinalis, infrascripta in domo abbatie Sancti Petri de Perusio, in qua dictus cardinalis residebat, presentibus testibus Petro de Fena et Salvio, servientibus predicti cardinalis et aliis. Anno dominice nativitatis Millesimo ducentesimo, trigesimo quinto. Indictione VIII, quinto Kal. Januarias, eodem vero die et loco et coram predictis testibus idem dominus Rainerius cardinalis dixit et mihi scribere mandavit, quod ipse cardinalis assignaverat die sabati proxime preterito supradicto fratri Simoni recipienti pro supradicto

fratre Marguisio terminum perentorium in octava ephiphanorum (sic) proxime ventura, in quo compareat coram dicto Cardinali consorte sindico hospitalis Osnelli responsurus. T. S. Ego Galganus, sacri imperii notarius, supradicta esemplavi et de mandato predicti domini Cardinalis scripsi et in hanc publicam formam redegi.

VII.

In nomine Sancte et Individue Trinitatis, Patris, Filii et Spiritus Sancti. Amen. Nos Riccardus Filangerius, Imperialis Marescalcus, Sacri Imperii Legatus in partibus cismarinis et regni Hierusalem Balius, Praesenti scripto notum facimus universis, quod nos attendentes plurima et grata servitia, quae vos, Domine Petre Pennapedis, Castellane Hierusalem, Domino Nostro Imperatori fideliter et laudabiliter fecistis, de concessa nobis auctoritate et potestate a Domino nostro Imperatore bene et dignis meritis beneficia largiendi damus et concedimus vobis praefato Domino Petro, Castellano Hierusalem, et vestris legitimis heredibus ex uxore legitima procreatis quadringentos Bisantios sarracenatos percipiendos annuatim super redditibus Hierusalem intus et extra melius apparentibus per quattuor anni terminos, scilicet de tribus in tres menses Bisantios centum. Constituimus etiam vobis restitutionem unius equi et mulae juxta Regni consuetudinem et assisiam. Vos vero et heredes vestri legitimi proinde Domino Imperatori et Illustri Regi Conrado, ejusdem Regni heredi, servitium facere tenemini de persona. Ad cujus rei memoriam et perpetuam firmitatem presens scriptum vobis inde fieri fecimus sigilli nostri munimine roboratum. Hujus autem rei testes sunt: Lutardus Filangerius, Regni Hierusalem Marescalcus, Petrus, Dominus Scandalionis, Guarnerius Alemannus, Paulus Alemannus et alii quamplures. Actum Tyri Anno Dominice Incarnationis Millesimo Ducentesimo quadragesimo secundo Indictione quintadecima Septimo decimo mensis Maji..... Vobis Domino Petro, dignissimo Abbati Sancte Mariae de Josaphat in Accone, et ejus Capitulo notum facio ego Oddo Pisanus civis de domo Orlandorum, quod vobis recommendo quoddam Privilegium Riccardini et Henrici et Aylentini, filiorum quondam Domini Petri Pinnapedum, olim Castellani Hierusalem, de eorum assecuratione, ut in ipso Privilegio continetur, taliter quod mihi Oddoni vel uni ex dictis filiis quondam dicti Petri seu Domine Agneti matri dictorum puerorum, aut Domino Vitino de Tyro quondam Stagii avunculo dictorum puerorum, teneamini reddere atque dare, si placet, quandocunque ab aliquo inde fueritis requisiti.

Vier Post-Stundenpässe aus den Jahren 1496

bis 1500.

Von

Oswald Redlich.

In dem 1889 erschienenen Buche über Johann Baptista von Taxis (1530-1610) hat J. Rübsam im ersten Capitel und in einem eigenen Anhang die kärglichen bisher bekannten Nachrichten über die Anfänge regelmässiger Posteinrichtungen, die mit dem Namen Taxis untrennbar verbunden sind, gesammelt, in etwas gesichtet und durch zwei sehr werthvolle Documente aus den Jahren 1594 1) und 1516 vermehrt. Auf S. 5 theilt Rübsam eine von Ulmann K. Maximilian I. 1, 454 gebrachte Nachricht über Jan von Taxis und über die Feldpost Maxi-. milians im Jahre 1496 mit und fügt hinzu:,,Dieses leider nicht bestimmtere und ausführlichere Excerpt stammt aus dem Innsbrucker Archiv, welches höchst wahrscheinlich noch mehrere andere Dokumente über die älteste Taxis'sche Post enthält". Eine Anfrage an das Statthaltereiarchiv in Innsbruck hätte dem H, Verfasser den vollen Wortlaut der Schriftstücke verschaffen können, deren wesentlichen Inhalt übrigens schon Ulmanns Auszug wiedergibt. Und allerdings ist auch ausserdem noch manches über die ältesten Posten im Statthaltereiarchive zu finden. H. Franz Graf Taxis hier hat dieses Material im letzten Jahre zu sammeln begonnen 2). Ich selbst aber war schon

1) Datirt vom 18. Januar 1504; Rübsam glaubt S. 235 und Einleitung XV, dies entspreche dem 18. Januar 1505 unserer Rechnung, da man in Brabant das Jahr mit dem Charfreitag begann. Aber soweit ich gerade sehe, hat dieser Landesbrauch auf die fürstliche Kanzlei dieser Zeit keinen Einfluss geübt. 2) Derselbe hatte die Güte, mir eine Reihe von Stundenpässen des 18. Jahrhunderts, die im gräfl. Taxis'schen Familienarchiv zu Innsbruck aufbewahrt sind, zu zeigen. Es sind Blätter in Folio, an der Spitze steht ein gedrucktes Formular,