Et adveniente die veneris intitulata decima dicti mensis iulii superius per dictum reverendum patrem magistrum Amancium de Valle, Ministrum memoratum, dicto domino Iohanni Taberne prebitero, in decretis baccallario, nomine procuratorio quo supra dicte nobilis et religiose domine Iohanne Dagressolis, abbatisse predicti sacri monasterii sancte Clare Minoretarum Tho lose, assignata, circa solis occasum in carreria inter ecclesiam conventus fratrum Minorum Tholose et collegium Fuxi Tholose in presentia prenominati reverendi patris magistri Amancii de Valle, Ministri provincie Acquitanie, existens et personaliter constitutus supradictus dominus Iohannes Taberne nomine procuratorio quo supra dicte domine abbatisse sancte Clare Minoretarum Tholose cum debita instancia dictum reverendum patrem magistrum Amancium de Valle Ministrum iam dictum requisivit, quathinus dicte sue appellacioni superius tradite et intimate responsionem facere vellet. Qui quidem pater Minister manu sua propria tradidit dicto Taberne quandam cedulam in papiro scriptam responcionem dicte appellacionis (ut dixit) in se continentem, quam michi notario infrascripto tradidit pro responcione dicte appellacionis et huic presenti instrumento inserendo, cuius quidem cedule dicte responcionis tenor talis est: « Visa tali quali appellacionis cedula per dominum Iohannem Taberne, prebiterum, tanquam procuratorem [domine abbatisse sancte Clare] se asserentem (contra iuris dispositionem tamen, cum sine consensu nostro, saltim sine concenssu aliarum sororum, procuratorem constituere non potest), nobis magistro Amancio de Valle, in sacra pagina professori Ministroque in provincia Acquitanie tocius ordinis fratrum Minorum et Sorrorum Ordinis eiusdem sancti Francisci in dicta provincia stabilitorum, porrecta et tradita, citra habilitacionem dicte pretensse et frivole appellacionis duximus eidem respondendum in hunc qui sequitur modum. Et primo presupponimus estatutum fundacionis regule beati Francisci, sub cuius diccione et professione Sorrores conventuum sancte Clare ex precepto earum Regule sunt subdite et astricte Regulam et estatuta Regule servare, alias autem generales dicti Ordinis, ut prelati, superiores et ministri, qui provincias in dicto Ordine stabiliuntur, contra religiosos seu religiosas inobedientes et rebelles dicti Ordinis procedunt ad punicionem, correccionem et inquisicionem et alias secundum casus exhigenciam, prout eisdem ex indulto apostolico concessum extitit per bullas patentes sigillo plumbeo apostolico sigillatas et in capitulis dicte religionis publicatas; verum quod nos predictus de Valle ex debito officii nostri sumus et fuerimus ex privilegio apostolico exempti et a quocumque iudice seculari et spirituali religionis nostre non existenti, minusque subiiciamur correccioni seu iuridiccioni episcoporum et ar chiepiscoporum et aliorum iudicum universitatis Tholose subconservatorum, maxime in hiis que concernunt policiam et regimen conventuum nostrorum et religionis predicte, sumusque et steterimus ex debito officii nostri in possessione et saisina corrigendi et puniendi, excommunicandi et excommunicatos absolvendi omnes et quoscumque religiosos seu religiosas Ordinis predicti sancti Francisci delinquentes, in dicta provincia commorantes. Ista et notanter deduximus. Nam dicta abbatissa appellans, subdicta nostra et Soror Ordinis Minoretarum sancte Clare Tholose, in civitate Tholose in conventu suo moram trahens, interpellata et legitime vocata, instante et requirente sorore Beatrice, abbatissa de Altarippa dicti Ordinis sancte Clare, coram nobis comparitura et responsura certis peticionibus et demandis, minime comparere curavit et in contumacia perseverare non erubuit; nosque videntes dictam appellare nitentem contra votum substanciale Ordinis nostri, videlicet obediencie, ipsam ́sub pena excommunicacionis monuimus seu moneri fecimus, quathinus suam protervam contumaciam purgaret et votum obediencie servaret; sed dicta abbatissa volens evitare punicionem et correpcionem sui superioris de manifesta offenssa et inobediencia iuridiccionem nostram et privilegia Ordinis nostri in alios iudices extraneos et incompetentes transferre non formidavit, et ad officialem Tholosanum, ne contra ipsam tramite iusticie procederemus, quasdam licteras inhibicionis ne contra ipsam procederemus impetravit, occasione cuius coram magniffico et potenti viro domino senescallo Tholose necnon et in supprema curia Parlamenti civitatis eiusdem super observacione preheminencie iuridiccionis et privilegiorum Ordinis nostri fuit et est de presenti processus pendens indecisus. Et ideo respondeo ad illud quod dicitis, quod dicte abbatisse spectat et pertinet recipere religiosas seu filias noviter in monasterium vestrum intrare volentes et illas professas sine auctoritate et licentia nostris facere et ordinare, salva pace et dignitate sui Ordinis: nam ea que deducit i[bi]d[em] fuere facta et sunt proposita in odium processus predicti. Et volens se vindicare dicta filia nostra de nobis, qui sumus eius prelatus et iudex, superior immediatus, mala malis accumulando, statuta et Regulam dicti nostri Ordinis et iuridiccionem nostram absorbendo, quandam Mariam, dicto processu pendente, in novissiam et professam sine scitu et licencia nostris in dictum monasterium recipere non erubuit, saltim (quathinus in ea fuit) satagit; et quia fuit de eisdem et super eisdem et inter easdem partes et super observacione et preheminencie non recipiendi aliquam filiam in dictum monasterium per dictam abbatissam sine licentia et auctoritate nostris pendeat dictus processus in dicta curia Parlamenti, fuit inhibita per unum ex hostiariis eiusdem curie, Symonem Lebrun vocatum, sub certis et magnis penis domino nostro regi aplicandis, ne haberet in preiudicium processus seu cause actemptare seu innovare nec aliquam professam, illo pendente processu, facere nec creare, et alias ex dicto suppreme curie appunctamento prohibitum extiterit. Sed in odium istorum abbatissa ipsa, volens evitare viam iusticie, asserit in sua frivola appellacione, quod nos prohibemus eidem et alias ipsam impedivimus, ne haberet recipere filias eius monasterium intrare volentes et professas facere sine nostri licentia: nam de contrario per superius deducta demonstratur, quia, ut dictum est, ex auctoritate curie et illius mandato fuit inhibitum et non de nostri mandato; et bene merito, quia eidem abbatisse ius illud recipiendi et professas faciendi absque nostri auctoritate ex privilegiis predictis nostris non competit, prout satis ad longum deductum et probatum coram metuendissimis viris dictum parlamentum regium Tholose tenentibus extitit. Ideo dividere continenciam cause non iure permictitur, et sine causa dicta appellare nitens conqueritur. Igitur quia frivolis appellacionibus iura nec iusticia deffert, nec nos defferre debemus. Hanc presentem responcionem pro apostolis reffutatoriis vobis dando, salvis tamen honore et reverencia et sanctitate sanctissimi domini nostri Pape summi pontificis, ad quem seu cuius curiam appellare nitimini ». De quibus omnibus dictus dominus Iohannes Taberne nomine procuratorio quo supra peciit sibi fieri et retineri publicum instrumentum per me notarium infrascriptum. Acta fuerunt hec Tholose anno et die, loco, pontificatu, indiccione, regnante et presidente quibus supra, presentibus in premissis discretis viris magistro Petro Auriolli, notario Tholose publico, Petro Cotin, clerico soluto, Tholose habitatoribus, testibus ad premissa vocatis specialiter atque rogatis, et me Bernardo Barralis, clerico soluto, curie tholosane auctoritate apostolica publico notario, qui in premissis omnibus et singulis, dum sic ut premititur agerentur, dicerentur et fierent una cum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi, audivi, recitavi et in notam sumpsi, a qua hoc presens publicum instrumentum manu aliena, me aliis occupato negociis, fideliter scriptum extraxi et in hanc publicam formam redegi, et facta prius diligenti colacione cum dicta nota originali hic me subscripsi et si[g]no meo publico, quo in meis utor publicis actibus, precedenti signavi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum requisitus et rogatus: et ad maiorem omnium et singulorum firmitatem habendam sigillum curie archiepiscopalis et metropolitane tholosane auctenticum cere rubre impendenti fuit presenti instrumento appositum. B. Barralis. II. His vulgatis, addere placet ex documento alias edito (1) Fr. Amancii litteras ad Fr. Matthaeum Villardi, suum super reformatos Vicarium, quibus illi dat in mandatis ut conventus Albiae atque Rapistanni reformet. Bene retineatur, quod eas non scripsit proprio motu proprioque ingenio, sed cogente Carolo VIII, Franciae rege. Nihilominus haud parvi sunt momenti pro historia reformationis in Aquitaniae provincia: conventus enim adhuc paucissimi vivebant sub Ministris reformati; et illis litteris autem videtur Amancius efficacem demonstrasse benevolentiam erga dictam sui gregis electam portionem, sicut infra patebit verbis ipsiusmet Fr. Matthaei. Epocham igitur signant, non qualemcumque, sed quae magnam et arduam aperiat viam ad alios conatus in opere difficiliori. In Christo sibi carissimo patri fratri Matteo Villardi conventus Castrarum, vicario meo provinciali cum plenitudine potestatis super Fratres de Observancia regulari huius provincie Acquitanie, frater Amancius de Valle, sacre theologie professor ac Minister provincialis huius provincie Acquitanie [necnon] cum plenitudine potestatis vicarius reverendissimi patris Generalis, salutem et pacem in Domino sempiternam. Cum iusta petentibus non debeat denegari assensus, specialiter principibus et regibus, quibus multum est defferendum, teste Petro (2): Regem honorifficate, et: Subiecti estote regi tanquam precellenti: hinc est quod ego requisitus a domino nostro Karolo christianissimo per eius litteras missivas zelo religionis flagrante[s] vobis committere cum plenitudine potestatis reformacionem conventuum Albie et Rabistanni indilate, actendens non posse contravenire tam iuste peticioni, dictam refformacionem cum omnibus annexis, appendenciis et deppendenciis vobis cum plenitudine potestatis comicto et concedo, eciam cum facultate invocandi brachium seculare, si opus sit, et transferendi nolentes reformari ad conventus alios non reformatos, et omnia agere et facere, que ego ex officio meo supradicto possum ; mandando omnibus et quibuscumque subditis meis, cuiuscumque gradus et condicionis existant, ne in premissis vos impediant, dicant contra, veniant faciantve quovis quesito colore, aperte vel coperte, per se vel per alios, directe vel indirecte, sub pena excommunicacionis late sentencie in scriptis ac sub pena carceris, omni appellacione postposita (cum in correctione (1) Albia christiana, IX, 318; La France franciscaine, II, 161 sq. (3) I Petr. 11, 17, 13. non cadat appellacio), dando dicto vicario meo auctoritatem illos incarcerandi, qui ut premictitur contravenerint, sed vobis tanquam mihi in omnibus pareant. Vallete in Christo Ihesu et orate pro me. Datum in nostro conventu Montisalbani Xma apprilis anno Domini MIIII LXXXXIo. Frater A[mancius] de Valle Minister commictit, precipit et mandat III. Ineditam epistolam hic iam proponendam, qua Fr. Amancius pulchre depingitur et laudatur, longe maioris pretii esse documentum facile credes, tum rerum ibi in statu magis evoluto narratarum, tum auctoris ratione, Vicarii scilicet antedicti. Cuius quidem epistolae clarius illustrabitur alta significatio, si profundius inquirimus ad quem dirigatur et quo tempore scripta sit. Sed suo prius legatur stylo mystico nonnihil obscuro. Religiose pater mi, reverende pater vicarie, cultor devote divino illapsu observancie seraphice in omni loco, conventu et provincia, salutem plurimam in foraminibus lapidis angularis ab electis assumpti inter ubera, a reprobis despecti tamquam vas perditum (1), pro humili commendatione cum omni reverentia et debiti honoris cultu premissis. Cum olim spiritu afflatus divino reverendus pater noster Minister magister Amancius de Valle, profundissimus sacre theologie professor, et durissimis sentenciis comminationibusque in basi sacre scripture contentis hiis qui presunt, ut de sibi commissis subditis sollicitudinem gereret intensam, ne quidem de manibus suis sanguis pereuntium requireretur (*) eorum, fuerit multipliciter exterritus; et ideo conventus Albie, ubi receperat habitum, Rapist anni et alios, ut poteritis visere in commissione et concessione exigue sollicitudini mee directa, lapsos procul a sanctissimi patris nostri Francisci institutione apostolica in vallem tenebrosam (3) transgressionis una secum cuperet instanter in montem luminosum observancie seraphice educere et per Fratres sub Observancia regulari degentes simpliciter reformari in veritate et puritate quamcitius; deinde, divina gratia dirigente et disponente omnia et singula per reverendissimum dominum cardinalem (1) Cant. 11, 14; Eph. 11, 20; Cant. 1, 12; Ps. xxx, 13. (2) Cf. Ps. Ix, 13. (3) Cf. Iob x, 21. Alluditur ad patriam Fr. Amancii. |