Als Leopold IV. nach seiner Vermählung mit Agnes, der Witwe des
Herzogs von Schwaben, Friedrich's von Hohenstaufen (1. Mai 1106)
seinen Wohnsitz von Melk nach der 1101 begonnenen Burg auf dem
Kahlenberge verlegte, fand er am Fusse des Gebirgs eine bedeu-
tende Ansiedlung mit einer dem h. Martin geweihten Pfarrkirche vor.
Ob auf derselben Stelle einst das römische Cetium gestanden, ob es
das Burgum des h. Severin gewesen und bei der Wiedererbauung
dann Novoburgum (Neuburg) genannt worden, bleibt dahingestellt 1),
jedenfalls war der Platz von den Römern bewohnt worden, dafür
sprechen die hier ausgegrabenen römischen Denkmale 2). Der

1) Calles Annales Austriae P. I. L. I. p. 41. Vindobona Romana. Wien 1766, pag. 10.
Weiskern, Topographie I. 107. - Dagegen Blumberger Archiv 1849. Bd. II. S. 353 ff.
*) So bei dem Stiftsbaue unter Propst Jakob III. Grabsteine, zwei Bruchstücke eines
Meilenzeigers, die tabulae honestae missionis (siehe Jahrbücher der Literatur, 86.
Band, Anzeigeblatt 8. 62 sqq.), so die häufigen Münzfunde, deren bedeutendster im
Jabre 1737 bei der Gelegenheit geschah, als das Gebäude der alten Camera superior
eingerissen wurde. Der damalige Chorherr Benedict Prill hat ihn beschrieben, und ich
lasse seine Aufzeichnung hier folgen.

Nummi argentei Imperatorum Augustorum Saeculi I. II. et III. reperti anno 1737 tem-
pore aedificii nostri novo-exstructi praesente D. Gregorio Kaselick, Aedili nostro, Item
D. Laurentio Pressler, Camerario, aliisque pluribus oculatis testibus in vase, quod
incuria operariorum confractum est, nummi autem excerpti repositique ad Bibliothecam.
1. Nummus Cordii Mescennii Rufi Triumviri ex argento, moduli medii, tempore
Caesaris Augusti Imp. Romani, ex antiquissima familia Cordiorum, ope nummorum
primo detecta, carus et rarus.

A. RVFVS. IIIVIR. Duo capita galeata stellisque signata Castoris et Pollucis.
R. MAN. CORDIVS. Dea moneta, interdiu Aequitas Romanis dicta, a genio in facie
velata, manu dextera bilancem, sinistra hastam una cum fascibus consularibus
gestans.

II. Nummus Appii Clodii Macri, Propraetoris Africae, ex argento, medii moduli, cusus
ad annum V. C. 822, ab aera Christi 68, post mortem Cl. D. Neronis Augusti
imperante Sergio Sulpicio Galba. Avis in terris rara.

A. Caput muliebre spicis ornatum, Numidiae captae fertilitatem exprimens.
R. P. CLODIVS. M. F. Figura muliebris collo manibusque duas inter columnas
tornatiles ligata.

Wunsch, eine religiöse Genossenschaft als Pflanzschule christlicher

III. Nummus Vespasiani, Imp. Rom. Aug., ex argento, medii moduli, Romae cusus capta urbe Hierosolyma impletaque prophetia Isaiae de interitu Judaeorum ad annum V. C. 824, ab aera Christi 71, haud adeo obvius.

A. IMP. CAESAR. VESPASIANVS. AVG. Caput laureatum.

R. IVDAEA. Figura muliebris, urbem Hierosolymam captam designans sedensque ad erectum tropaeum, pedibus manibusque ligata.

IV. Nummus Flavii Vespasiani, Patris Titi, R. Imp., ex argento, medii moduli, sortita cum filio Tribunicia potestate, translatoque in templum Veneris sede curuli, rarissimus.

A. IMP. F. CAES. VESP. AVG. Caput laureatum.

R. TRI. PO. Dea Cybele cum patera sedens in sella curuli,

V. Nummus ejusdem, titulo Augur, in nummis rarissimo, insignitus, ex arg. med. mod. Romae cusus.

A. IMP. CAES. VESP. AVG. P. M. Caput laureatum.

R. AVGVR. TRI. POT. Vasa pontificalia.

VI. Nummus Titi Vespasiani ex argento, medii moduli, signatus Seleuciae ad ostia Orontis anno V. C. 828, Christi 75, Imp. VII. Consul. IV. Trib. Pot. IV., post captam Hierosolymam IV., non adeo tritus.

A. IM. TITVS. CAES. VESPASIAN. AVG. P. M. Caput laureatum.

R. TR. P. IV. IMPER. VII. COS. IV. P. P. Templum Jovis Capitolini fulmine superposito.

VII. Nummus duplex pelliculatus Nervae Trajani Ulpii Imp. Rom., ex. arg. medii moduli, cusus Romae a Senatu P. Q. R. anno V. C. 856 consulatu IV., Tribunatu VI. devictis Germanis ac Dacis factaque expeditione in Parthos, unde et nomen Germ. Dac. Parth. Optimi obtinuit. Communis quidem, sed ob vitium pelliculae aestimandus.

A. IMP. CAES. NER. TRAIANO. OPTIMO. AVG. GERM. DAC. Caput laureatum.
R. P. M. TR. P. COS. VI. P. P. S. P. Q. R. Symbolum pacis, figura muliebri expressum,
cujus laeva cornu copiae tenet.

VIII. Nummus Hadriani Imp. Aug. ex argento, medii moduli, in Africa cusus, tempore navigii Africani post secund. advent. in U. Romam, rarissimus.

A. HADRIANVS. AVG. COS. III. P. P. Caput laureatum.

R. AFRICA. Africa muliebri vestitu exhibita, super caput ejus proboscides Elephantis, in manu sinistra cete, dextera cancer, ad pedes ejus piscina piscibus repleta. IX. Nummus I. Faustinae. Sen., uxoris Antonini Pii Imp. Aug., ex argento, medii moduli, aedificato illi templo in via sacra region. IV. delatisque Circensibus, post mortem suamanno imperii Antonini Pii I. Romae cusus et rarus. Nummus II. ejusdem Augustae ex argento, medii moduli, facta ejus consecratione, Romae cusus et frequens.

A. DIVA. FAVSTINA. PIA. Caput Faustinae Senioris tricatum.

R. CONSECRATIO. Templum Faustinae honoribus post mortem aedificatum in via sacra Regionis quartae Romae.

A. DIVA. FAVSTINA. Caput Faustinae turritum.

R. AETERNITAS. Aeternitas globo et velo insignita.

X. Nummus vitiosus L. Aurelii Veri Imp. Aug. ex argento, med. moduli, monetariorum veterum culpa combinatus, in aversa parte quidem L. Veri genuinus, in adversa tamen cum titulo M. Aurelii sui in Imperio collegae ejusque nummo afferruminatus

Gesittung, wie zu Melk, in der Nähe zu haben, vor Allem aber der

atque a Maffeio et Mediobarbo observatus in titulo P. M., quem L. Verus nunquam,

sed suus Collega M. Aurelius gessit, rarus et valde pretiosus.

A. LV. AVREL. VERVS. AVG. IMP. V. Caput laureatum.

R. P. M. TR. P. XVII. COS. III. Pallas galeata, dextera hastam, sinistra clypeum gestans.

XI. Nummus duplex Faustinae Senioris, Uxoris Antonini Pii, tempore consecrationis factae post mortem ejus, ad annum Christi nati 141. Imp. Antonini Pi¡ III., omni posterorum memoria dignus, ex argento, moduli minoris, Romae cusus.

A. DIVA. FAVSTINA. Caput Faustinae Augustae turritum.

R. CONSECRATIO. Pavo, Junonis symbolum, Faustinae insigne.

XII. Nummus Faustinae Junioris, uxoris M. V. Aurelii Anton., ex argento, medii moduli, Romae cusus, culto Fortunae templo atque Circensibus, ad designandam ejus fecunditatem, rarissimus.

A. FAVSTINA. AVG. Caput Faustinae lunatum.

R. SAECVLI. FELICITAS. Templum Fortunae duobus cum figuris colludentibus. XIII. Nummus II. ejusdem, natis puerulis Augustis, ex argento, medii moduli, Romae cusus. Obvius.

A. FAVSTINA. AVG. Caput Faustinae Junioris comatum.

R. HILARITAS. Fecunditas, sinistra cornu copiae, dextra ramum oleastri tenens. XIV. Nummus Septimii Severi Imp., ex argento, medii moduli, cusus Romae tempore expeditionis Britannicae Tribunatu XVI. Cons. III. anno U. C. 961, ab aera Christi 208, Imperii XI. Moneta rarissima.

A. SEVERVS. PIVS. AVG. Caput laureatum.

R. TR. P. XVI. COS. III. P. P. Mars gradivus.

XV. Nummus ejusdem, ex argento, moduli medii, Romae cusus obtento nomine Parthici Maximi post devictum Barsemium Atrenorum regem et Adiabenem captam una cum Ctesiphonte, Parthorum regia, occupata. Rarissimus.

A. SEVERVS. PIVS. AUG. Caput laureatum.

R. VICT. PART. ——— X. Victoria gradiens, dextra coronam, sinistra palmaruin ramum adferens.

XVI. Nummus Juliae Domnae Aug., uxoris Sept. Severi Imp. Rom., ex argento, medii moduli, cusus Romae, tempore communis laetitiae ob procreatos duos pueros Augustos Caracallam et Getam, non adeo communis.

A. IVLIA. AVGVSTA. Caput Juliae crispatum.

R. HILARITAS. Fecunditas, sinistra cornu copiae, dextera ramum palmarum oblongum tenens; ex utraque pedum parte duo pueruli Augusti, Carracalla et Geta, adstantes.

XVII. Nummus Septimii Severi Imp. Rom., ex argento, medium modulum excedens, fabricatusa Laodicea Septimia, Colonia Romana in Coelesyria, devicto Pescennio Nigro Anno V. C. 947, post Christum natum 194, Imperii ., valde rarus et pretiosus.

A. S. C. Caput laureatum.

R. L. I. ROM. Figura militaris hasta clypeoque armata serpentem persequens, Martemque Syrum exprimens, aut victoriam potius Septimii Severi contra Pescenninum in Coelesyria partam.

XVIII. Nummus Septimii Severi Imp. Aug., ex argento, medii moduli, cusus Romae facta

remissione tributi Carthaginiensis. Obvius et tritus.

Eifer für die Ehre Gottes, der ihn bei allen seinen Handlungen

A. SEVERVS. PIVS. AVG. Caput laureatum.

R. INDVLGENTIA. AVGG. IN CARTH. Cybele leoni currenti insidens, sinistra sceptrum, dextra fulmen Jovis exhibens.

XIX. Nummus Juliae Domnae Piae Augustae, uxoris II. Septimii Sev. Imp., ex argento, medii moduli, cusus Romae, tempore reaedificati templi Vestae, quod sub Commodo Imperatore exustum est. Raritate et elegantia insignis.

A. IVLIA. AVGVSTA. Caput Juliae crispatum.

R. PIETAS. PVBLICA. Virgo vestalis sinistra lumen tenens, ad dexteram ignis super altare ardens cernitur.

XX. Nummus P. Septimii Getae Caesar., moduli tertii, ex argento cusus, initio belli britannici ad annum V. C. 962 anno Consulatus sui II. Tribunatus et Pontif. I., non ita obvius.

A. P. SEPTIMIVS. GETA. CAES. Caput Getae iuvenile.

R. PO. M. T. —— COS. II. Minerva galeata, dextera clypeum, sinistra hastam ad pedes usque protensam tenens.

XXI. Nummus Caracallae Imp. Aug., cusus Romae ex argento, medii moduli, tempore expeditionis parthicae ad annum V. C. 970, ab aera Christi 217., Tribunatu XX. Consulatu IV., anno imper. Vil., quo fuit occisus a centurione Martiali prope Carras die 8. Aprilis. Inter rariores numerandus.

A. ANTONINVS. PIVS AVG. Caput laureatum.

R. VICT. PART. MAX. Victoria laureata currens, sinistra ramum palmarum, dextera literas una cum sagitta porrigens.

XXII. Nummus Septimii Getae Caesaris, moduli minoris, ex argento, cusus post Parthicum bellum, vivente adhuc parente Severo, divisis a fratre Caracalla Prov. Orient., ante obtentum tit. Imp. Rom., rarissimus.

A. P. SEPT. GE — — CAES. PON. Caput Getae juvenis.

R. PRINC. IVVENTVTIS. Statua equestris Getae juvenis, dextra sceptrum, sinistra hastam pugilem gestans, a trophaeo progreditur, quod alia inter signa militaria ornat Terminus Orientis clypeatus, pedibus manibusque truncatus. XXIII. Nummus Valerii M. Annii Acilii Triumviri (ex XXX Tyrannis tempore Gallieni Imperatoris) contra Claudium in Dacia insurgentis ab eodemque occisi, anno Imperii sui 1. Rarissimus.

A. SALV. Caput Hygiaeae in Dacia cultae redimitum

R. HIIVIR. VALE. M. ACILIVS. Dea Hygiaea pileo tecta manu dextera pixidem una cum serpente tenens, sinistra columnae innixa.

XXIV. Nummus Gordiani Pii Felicis Imp. Aug., ex argento, moduli najoris, Romae cusus, in memoriam publicae laetitiae ob victoriam contra Sabinianum, Carthagine ab Africanis Imperatorem appellatum, per Mauritaniae praefectum relatam, ad annum V. C. 993, ab aera Christi 240, anno Imperii sui II. Non multum obvius.

A. IM. D. GORDIANVS. PIVS. FEL. AVG. Caput Gordiani radiatum.

R. LAETITIA. AVG. N. Jupiter veste togata indutus, dextera pateram, sinistra hastam tenens, in signum nominis Augusti conservati.

XXV. Nummus idem minoris moduli.

XXVI. Nummus Marci Antonii Gordiani Imp. Rom., ex argento, moduli majoris, cusus tempore acclamationis Imperatoriae ad annum V. C. 991, ab aera Christi 238, anno sui imperii primo. Non ita vulgaris.

A. IMP. CAES. M. ANT GORDIANVS. AVG. Caput Gordiani radiatum.