natos deferendo per civitatem in processionibus fiendis, ut solitum, de quibuscumque pecuniis et introitibus nostri Comunis. Et hoc vigore legis edite per prefatos m. d. Priores et Camerarios manu mei notarii infrascripti sub presenti millesimo et die XVII aprilis, cum sic fuerit legitime obtentum inter nos.

Ann. Dec. 1496, f 25r.

Concessio capelle s. Berardini in ecclesia

s. Laurentii Consulibus Mercatorum.

1515, 15 aprilis.

Item, [cum] fuerit humiliter supplicatum pro parte Consulum artis Mercantie et Prioris eorum hospitalis infrascripti tenoris, videlicet: Magnifice signore. Sanno le V. S. la capella de sancto Berardino essere constructa in la chiesa de sancto Lorenzo a spese de la v. m. comunità et quella essere al presente derocta et malamente tractata et denante a quella omne factione mondana se fa et mai li se celebra messa infra l'anno, ecepto el dì de s. Berardino. Si adonche per li signori Consoli de la Mercantia et per li venerabile Priore de loro hospitale, quale sonno al presente et seranno per lo advenire, in perpetuo se pigliasse spetial cura de la prefata capella in tenerla in ordine de paramenta et farla offitiare omne di almeno de una messa a le spese del prefato hospitale, per satisfare et adempire la voluntà de una donna Colia, quale per alcune se pretende havere lassate al dicto hospitale li soi bene cum carcho de tenere conducto in dicta chiesa de s. Laurentio uno capellano a offitiare una capella de dirta donna, scaricata già in refare dicta chiesa de s. Lorentio per ordine de v. m. comunità, surrogando dicta capella de s. Berardino in loco de la capella de dirta donna, come de sopra scaricata, et ad tale effecto in perpetuo de le V. M. S. quella fosse concessa et donata al prefato hospitale de li Mercatanti de Porta s. Angelo et al collegio de la magnifica arte de la Mercantia, seria utile de essa capella, honore del prefato s. Berardino et del magnifico comuno de Peroscia. Supplicano inpertanto a V. M. S. li signori Consoli de la prefata magnifica arte de la Mercantia et Priore del prefato hospitale che quelle se degnano dare et concedere la prefata capella al prefato hospitale et in perpetuo unirla a quello a dicto effecto et epsa et sempre offerischano, quella ornare et fare offitiar omne di a le spese de esso spedale et tenere necta et reguardata. El che piaccia a V. M. S. per la presente fare ad honore de Dio et del prefato s. Berardino et esse lo receveranno de gratia et dono singolare de V. M. S., quale Dio conserve in omne bono stato.

Qua supplicatione perlecta et hiis igitur consideratis per m. d. Priores et Camerarios et diligenter discussis et examinatis etc. nulla [faba] nigra in contrarium reperta etc. statuerunt et deliberaverunt ac concesserunt dictam capellam s. Berardini in dicta ecclesia s. Laurentii dictis dd. Consulibus mercatoribus et Priori eorum hospitalis, iuxta et secundum formam et tenorem dicte eorum supplicationis et cum honoribus et oneribus, de quibus in dicta supplicatione etc.

Ann. Dec. 1515, f. 131 r.

APPENDIX

Relationes inter Statuta S. Bernardini

et Statuta antiquiora communis Perusii.

Ultima redactio Statutorum communis Perusii edita fuerat in quatuor libris die 31 martii 1400, quae, exsecutioni data die 1 apr. eiusdem anni et a Martino V an. 1416 approbata, ann. 1523-1528 totidem voluminibus cum quibusdam adiunctis publici iuris facta est (1). In Archivo Com. Perus. tantum liber III adhuc MS. adservatur, e quo Statuta S. Bern. plurima deprompserunt. Ut quisque ictu oculi, quaenam obsoleta veterum in vigorem haec Statuta revocaverint et quaenam nova tulerint, conspiciat, hic, ut iam promisi (2), comparationem inter utraque breviter instituo. Capp. I. III-VIII, de ludis tractantia, quoad substantiam inveniuntur in dicto lib. III, rubrica CLXXXVII, quam, cum longius et intricatius sit singula innumera minutatim recensere, ex integro subiungo. Cap. II: De blasfemantibus (de quibus antiqua Statuta una cum vitio sodomitico et comedentibus carnes diebus prohibitis agunt), cap. IX: De pena committentium sodomiam et cap. X: De pena euntium ad monasteria, quod in editione loco antiquae rubricae inseritur (III, f. 58vb-59ra), fere verbotenus ibi reperiuntur; dum e contra nihil vetera habent capitulorum XIV: De medicis requisitis... et XV: De officio V civium...: pauca vero cap. XI: De usuris, et fere nihil cap. XIII: De Societatibus tripudiantium.

Quod autem ad cap. XII: De prelio non fiendo, attinet, antiqua tantum prohibent ne proelia peragantur in platea Communis: sed in editione omnino vetantur nisi nive, herbis vel pomis fiant. Quoad poenas in antiquis Statutis (A) et Statutis S. Bernardini (= B iisdem rebus indictas, animadvertendum est ipsas in B generaliter leniri et raro augeri.

Non praetereo tandem die 28 ian. 1426, iussu Gubernatoris Petri archiep. Cretensis, selectos fuisse tres Priores civ. Perusii, qui cum quibusdam aliis viris revisioni, reductioni et reformationi Statutorum S. B. vacare deberent, ut e sequenti documento patet; sed utrum haec reformatio effecta sit necne, nullibi reperi.

(1) Cf. G. Degli Azzi, Statuti di Perugia dell'anno MCCCXLII, vol. I, pag. xII, Roma 1913 (Corpus Statutorum Italicorum, N. 4).

(*) Cf. supra, p. 129.

Dicto die [28 mensis ianuarii]. Congregatis collegialiter in capella palatii etc. supradictis magnificis dd. Prioribus artium civitatis Perusii predicte omnibus decem, cum eisdem commissum fuerit oraculo vive vocis per rmum. in Christo patrem d. Petrum archiep. Cretensem, Perusii Gubernatorem etc. (1), quod ipsi Priores eligerent, constituerent et deputarent tres ex numero ipsorum d. Priorum, qui adesse deberent una cum Consulibus mercatorum et cum Auditoribus cambii et Prioribus notariorum et quibusdam aliis deputatis per collegium notariorum etc. super revisione quorumdam statutorum et ordinamentorum tangentium notarios civitatis et comitatus Perusii noviter editorum ex causa predicationis religiosi viri Dey fr. Berardini de Senis, Ordinis Minorum, et ipsorum statutorum congrua reductione et reformatione, et inter dictos Priores convenerint et actum fuerit ut quicumque ipsorum Priorum plures voces habuerit ab ipsis Prioribus, ille sit et esse debeat elector et nominator dictorum trium Priorum ad predicta eligendorum, et quos ipse [e]lector elegerit et nominaverit, censeantur et habeantur pro electis et nomi. natis unanimiter et concorditer ab omnibus ipsis Prioribus et ipsorum collegio. Et facto inter eos secreto scructineo vocum predictarum, repertus fuit habuisse plures voces ad electionem huiusmodi faciendam, ab ipsis Prioribus eidem datas et traditas, Menecus Vannutii Prior pro arte sutorum, ceteris aliis Prioribus. Qui Dominicus statim post elegit, nominavit vigore sue facultatis et au[c]toritatis ad predicta infrascriptos: videlicet Nicolaum Mactey Iohannelli, Berardum Berardelli et Ranaldum Mansueti; in quos tres electos ceteri Priores unanimiter et concorditer consenserunt (2).

B capp. I, III-VIII, p. 110-11, 113-15 = A Rub. CLXXXVII: Contra ludentes et ludum tenentes seu receptantes (III, f. 45vb-46rb).

Cum dicatur per maiorem partem civium perusinorum quod ludus fit in multis domibus secrete et in abscondito ad ludum taxillorum, ex quo multi et maxime iuvenes depauperantur et ipsorum bona consumunt et bona eorum vendunt et alienant, ut ludere possint et etiam pignera dant et instrumenta faciunt in ludo et in domibus ubi ludunt, quod est valde dampnosum et periculosum, et etiam subcedit et succedere potest ad malum statum comunis Perusii; ut hoc non fiat ulterius et timore pene a talibus desistatur, providerunt et ordinaverunt quod nullus audeat vel presumat retinere ludum taxillorum in domo sua vel sue habitationis vel in domo, quam haberet ad pensionem, vel ab aliquo conducta vel sibi precario concessa, de die vel de nocte. Et si quis contrafecerit in retinendo de nocte, scilicet post sonum campane, que pulsatur de sero pro discernendo diem a nocte, et ante sonum campane, que pulsatur de mane in auro[ra] sequentis diei, pena L lib. den. puniatur; si vero de die, puniatur dimidia dicte pene; et nichilominus si de tali recepta

(1) Cf. supra, p. 109, n. 2.

(2) Ann. Dec. 1426, f. 6 r.

tione puniretur seu condempnaretur dictus retinens duabus vicibus, talis domus tota de facto debeat excoperiri per Potestatem vel Capitaneum vel maiorem sindicum comunis Perusii: videlicet per illum qui secundam sententiam condempnationis tulerit et stare debeat discoperta per annum et sine tecto aliquo. Et si dominus domus conducte seu locans per retinentem ludum vel ipsius domus locator probabiliter ignoraverit in dicta domo ludum retineri, omne dampnum contingens ex dicta discoperitione et occasione ipsius ei debeat per dictum retinentem ludum integre resarcire (1).

Et quilibet ludens puniatur (f. 46ra) qualibet vice qua luxerit pena xxv (2) lib. den., si de nocte luxerit; si vero de die puniatur pena x (3) lib. den., si extra plateam comunis Perusii luxerit; si vero luxerit in platea vel prope plateam per xx paxus vel in aliqua domo · prope plateam per quatuor domos, siquidem de nocte L() lib. d. puniatur; si vero de die pena xxv (5) lib. d. debeat sustinere (®).

«

Et simili pena puniantur retinentes ludum in domo, et domus debeat discoperiri in prima condempnatione que fiet, et ponatur specialiter in sententia qua punirentur ludentes, et debeat, ut dictum est, stare discoperta per annum et habeat etiam locum hic quod dictum est supra de domo conducta et dampni emendatione fienda domino domus, si ignoraverit predicta. Et de predictis quilibet valeat esse denuntiator et accusator et teneatur sibi credentia et habeat dimidiam partem (1) eius quod venerit in Comuni, dummodo dictam accusationem vel denuntiationem probet per duos, testes fidedignos. Et teneantur Massarii comunis Perusi vel alter eorum, si solverit talis condempnatus vel de venditione suorum bonorum fuerit habita pena condempnationis, dare dictam partem dictis accusatoribus seu denuntiatoribus sine aliqua apodixa, precepto vel mandato, eo ipso quod pecunia dicte condempnationis veniet in Comuni. Et Potestas et Capitaneus et etiam maior sindicus dicte civitatis teneantur et debeant rimari facere per eorum offitialem et familiares per civitatem, burgos et suburgos Perusii, pro ludentibus (“). Et etiam possint licite et inpune domos intrare ubi scirent ludentes stare ad ludendum, et quos invenerint publice ducere teneantur et debeant ad eorum palatia et ab eis fideiussores non recipiant nisi postquam eos ad palatium duxerint et eos condemnare et punire pena supradicta; quam penam solvere teneantur in pecunia numerata sine aliqua ex-computatione apodixarum, et quod stetur et credatur relationi offitialium seu familie invenientis tales luxores ad ludendum et eorum et cuiuslibet eorum re'atio pro plena probatione habeatur. Et habere debeant dicti offitiales de omni eo quod venire fecerint in Comuni, scilicet de inventionibus per eos factis, a Massariis comunis Perusii sine aliquo precepto vel mandato, quatuor sol. den. pro qualibet libra; et contra predictos inquirere et per inquisitionem procedere et predictos et quemlibet pre

(1) Cf. B cap. I.
(6) Cf. B cap. III.

(2) B X.
(3) B V.
() B tertiam partem.

(1) B XV.
(8) Cf. B cap. I.

(3) B XII.

dictorum punire et condempnare secundum formam presentis ordinamenti (1).

« Et quicumque miserit vel acomodaverit taxillos mispinctos, implumbatos, stuccos et generaliter quocumque modo non rectos taxillos, vel falsos vel luxerit cum taxillis supradictis vel cum aliquo genere dictorum taxillorum scienter, condampnetur pro qualibet vice in cc lib. d. (2). << Et simili pena (3) puniatur quicumque tales taxillos fabricaverit vel fabricari fecerit. Et pro predictis possit et debeat procedi per Potestatem et Capitaneum et maiorem sindicum comunis Perusii et quemlibet eorum per inquisitionem ex offitio curie et quilibet valeat esse accusator et habeat quartam partem pene (*).

Ille vero qui acomodaverit ludere volentibus ad taxillos aliquod tabulerium vel bancum ut super ipso tabulerio vel banco ludus fiat publice vel occulte, condampnetur et puniatur contrafaciens pena XXV (5) lib. d. pro vice qualibet. Et possit talis contrafaciens a quolibet accusari et teneatur sibi credentia et [f. 46rb] in secreto, et habeat et habere debeat dimidiam partem pene que soluta fuerit. Et possit quilibet licite et inpune accipere et frangere huiusmodi tabulerium et bancum aliquo non obstante. Et dicta tabuleria et banca faciant in platea comunis Perusii comburi (6). Statuimus insuper et ordinamus quod quicumque cuiuscumque condictionis et status existat mutuaverit vel mutuari fecerit alicui ludenti ad quemcumque ludum taxillorum vel stanti ad videndum ludum taxillorum tempore, loco quoque ubi luditur, vel pro dicto ludente vel stante ad videndum ludum et in loco ubi ludus fit, aliquam promissionem vel obligationem fecerit vel aliquam fideiussionem vel pignus dederit vel promiserit seu dari vel promicti fecerit, tali mutuanti vel mutuari facienti nullum ius vel actio oriatur contra illum cui mutuat seu mutuari fecerit, sed dictum mutuum habeatur penitus pro non facto et omnis promissio seu obligatio et pigneris datio seu promissio supradicta sit nulla ipso iure, et nullum ius vel actio oriatur recipienti talem promissionem vel obligationem vel pigneris traditionem contra dictum promictentem vel se obligantem vel pignus tradentem seu promictentem seu dari vel promicti facientem. Et si contigerit dictum obligantem vel promictentem aliquid solvere vel tradere recipienti talem promissionem seu obligationem pigneris, nullus detur ei regressus vel recursus contra eum pro quo promisit seu obligationem fecerit vel pigneris traditionem seu obligationem, sed proinde sit ac si dicta promissio seu obligatio seu pigneris traditio et alia supradicta essent penitus non facta. Et quod per recipientem pignus debeat fieri pigneris restitutio ipsi pignus tradenti ad eius requisitionem pena xxv lib. d. pro qualibet vice, qua neglesserit restituere cum requisitus fuerit et per eius pene solutionem a pigneris restitutione non valeat liberari (7).

(1) Cf. B cap. I.

(2) Cf. B cap. III, ubi expresse remittitur ad hanc Rub.

p. 114, l. 1-2. (3) B XXV. (4) Cf. B cap. IV. (5) B V. (6) Cf. B cap. V.

(7) Cf. B cap. VIII.