Fin. II saec. que Ill init. VIII. Eamdem insequuti sunt viam, qui Hadriano successerunt imperatores usque ad Constantinum M. ita ut innù merae (1) illorum constitutiones, harumque in foro magna etiam sub Constantino auctoritas, in causa fuerint, sicut probabilius nobis videtur, nt de eis in unum colligendis duo jurisconsulti cogitarent Gregorius nempe, sive Grego. rianus, et postea Hermogenes alter, sive Hermogenianus (2), nam de harum nominibus ac (1) Sub christianis imperatoribus inquit Heineccius in par. XI, cap. II, lib. II, Hist. edict. et E. P. locum quidem pristinum in foro tuebatur Edictum perpetuum: sed ejus tamen rarò in constitutionibus mentionem faciunt principes, quòd non, uti anteriores, explicandi applicandique edicti perpetui: sed juris plane novi constituendi causâ suas ediderint constituciones. VIII. Igual conducta observaron los demas emperadores desde Adriano hasta Constantino M, de suerte, que sus innumerables constituciones, y la grande autoridad que obtuvieron estas en los tribunales, aun en tiempo de Constantino, fueron segun nos parece mas probable, las causas que tuvieron dos jurisconsultos, á saber, Gregorio ó Gregoriano, Hermógenes ó Hermogeniano (1) (pues no estan menos discordes sobre sus nombres que sobre sus personas los escritores), para for cualquier año que refiramos 753, Y resultará el de la fundacion de Roma. (2) Nos non latet à Papirio (1) Sabemos que Papirio Justo, Fin del siglo II. p. del III Saec. IV. personis inter scriptores non convenit; et, licet à privatis hae collectiones fuerint factae, in foro tamen magnam obtinuerunt actoritatem: sed et completae non exstant, ex iis que vix minima restant frus tula. IX. Ex quo Constantinus Magn. ad christianam religionem fuit conversus, pluribus praedecessorum abolitis constitutionibus paganicam superstitionem redolentibus, alias bene multas tulit, multaque innovavit, quem et sequentes ehristiani imperatores imitati sunt. Constantinum de corpore juris compilando cogitasse sunt, qui putant: at nescio quo auctore. Id certum sex sed has duas collectiones, vel non suffecisse, vel parum usi tatas fuisse, exinde patet quod non multò post alias duas Gregorianus et Hermogenianus confecerint; et Justinianus, qui horum codices sicut et Theodosianum anno DXXIX per constitutionem summa reipub. par. III de Just. cod confirm., ac sequenti per Constitutionem I, tit. XVII de vet. jure enucleando lib. I codicis Just. edictum perpetuum suppressit, nullam Papirii et Pauli collectionum mencionem fecerit. bastaron estas dos colecciones, ya por incompletas, ya porque se usase poco de ellas, se infiere claramente de que pocos años despues compusieron otras dos Gregoriano y Hermogeniano; y de que Justiniano, el cual suprimió estos dos códigos y el teodosiano en el año 529, y en el siguiente el edicto perpetuo, segun consta del par. 3 de la constitucion que empieza summa reipublicae de Just. Cod. conf., y la constitucion 1 del tít. XVII de vet. jur. enc., no hizo mencion alguna de dichas dos colecciones de Papirio y de Paulo. Sace. V. est ejus consilium irritum M. pensó reunir en un cuerpo Siglo V. fuisse. X. Quum verò praedicti Gregorianus et Hermogenianus codices gentilium tantùm imperatorum rescripta amplecterentur, Theodosius Junior in orienti imperator (in occidenti namque imperabat Valentinianus III); christiano rum à Constantino M. ad suam usque aetatem imperatorum jam longe plures consti tutiones per octo viros collegit in vastum satis corpne, quod postea anno CDXXXVIII sin gulari novella constitutione (quae inter Theodosianas prima est), confirmavit, ab eoque Codex Theodosianus ap-pellatus est. Ejus in orienti nsque ad Justinianum magna auctoritas, sed in occidenti quatenns ad causarum deci Sionem est adhibitus; non enim, sicut Theodosianae novellae, fuit à Valentiniano III confirmatus. Hic codex primùm à Jacobo Cujacio in Lugdunensi civitate anno (1) MDLXVI editus est additis re liquis Alariciani Breviarii, de (1) Non igitur Petrus Pitho todas las leyes, pero ignoramos en que autor fidedigno lo apoyan. Lo cierto es, que si lo intentó no llegó á tener efecto. X. una Pero no comprendiendo dichos dos códigos Gregoriano y Hermogeniano, sino rescriptos de emperadores gentiles, Teodosio el Joven, emperador del Oriente (pues en el Occidente imperaba Valentiniano III), hizo formar por medio de ocho jurisconsultos, que nombró al efecto, grande coleccion que contuviese las muchas constituciones dadas por los emperadores cristianos que imperaron desde Constantino M. hasta su tiempo. Confirmó despues este código Teodosio, por lo que se llamó Teodosiano, en 3 de febrero del año 438, por medio de otra nueva constitucion, que es la primera de entre sus novelas. No puede dudarse de la autoridad de este código en el Oriente hasta el tiempo de Justiniano; pero en el Occidente no tuvo mayor autoridad que la que le dió el uso, á causa de no haber sido confirmado por Valentiniano III, como lo fueron despues las novelas del mismo Teodosio. El primero que le publicó, fue Jacobo Cujacio en Lion Sacc. V. quo postea, fontibus veluti ipsius Theodosii (1), Valenti niani III, Martiani; Majoriani, et Severi novellis, sive super novos emergentes casus novis legibus, Caii institutionibus, Pauli sententiis; Papiani responsorum libro nec 1 (1) añadiendo las demas fuentes Siglo non Gregoriani atque Her-las de Severo; las Instituciones de eus primus novellas vulgavit, (2) Ex Theodosii novellis (1) No fue pues Pedro Pitheo el primero que publicó estas novelas, como sienta Heinecio en el par. 379, cap. V de su Hist. del Der civil romano. Léanse sus palabras. Si verò &c. Sacc.IV. dunensi MDXCIII novis adhuc aliquot constitutionibus, jurisconsultorum opusculis adjectis repetita sunt; donec tandem anno MDCLXVIII, quum codex Theodosianus à Jac. Gothofredo luculentis luculentis commentariis illustratus fuerit, post ejus mortem illum edidit Antonius Marvillius jurisconsultus Valentinus in ipsa Lugduni civitate, omnibus caeteris praeter imperatorum novellas operibus prae termissis. XI. Immensa legum, sive constitutionum, quas in supradietis tribus codicibus extabant, moles, et jurisconsultorum in iis interpretandis nimia verbositas in causa fuere, ut jurisprudentia quàm maximâ laboraret confusione, quam videns Justinianus, ex quo ad summam imperii dignitatem fuit evec tus, tollere sédulo cogitavit. Primum ergo anno DXXVIII. Triboniano aliisque novem viris id dedit, negotii ut ex praedictis tribus codicibus constituciones utiliores seligerent, easque resectis praefationibus et mutatis, quae foro minus concinna videren tur, unà cum iis, quas ipse adhuc edidisset, in duodecim libros et sub certis titulis di todo lo cual se volvió á publicar Sig. IV. en Paris y en Génova añode 1586,, y despues en Leon en 1593, enriquecido con algunas nuevas constituciones y opúsculos de jurisconsultos antiguos; hasta que finalmen te, habiendo sido ilustrado con escelentes comentarios el código Teodosiano por Jacobo Gotofredo, y muerto este antes de publicarle, Antonio Marvilio, jurisconsulto Valentino, le dió á luz en dicha ciudad de Lion, año de 1668 con solas las novelas de los emperadores. XI. El no haber suprimido Teodosio el Jóven los otros dos códigos Gregoriano y Hermogeniano cuando promulgó el suyo; el haber ido siempre en aumento las nuevas constituciones; y últimamente, la escesiva verbosidad de los jurisconsultos en interpretarlas reprodujeron en la jurisprudencia una grandísima confusion; la cual deseando quitar enteramente el emperador Justiniano, mandó ante todas cosas á Triboniano y á otros nueve varones en el año 528 entresacar de dichos tres códigos las constituciones mas útiles, y que quitándolas los prefacios y mudándolas en aquello que pareciesen menos conformes á la práctica forense,, las distribuyesen en doce libros y bajo de ciertos títulos, añadiendo tambien |