VIIII. Item alia.

X. De obseruatione IIII temporum.
XI. De obseruatione sexte ferie.

XII. De his qui sine confessione moriuntur.
XIII. De obseruanda Christianitate.

XIIII. De homicidiis.

XV. De his qui suas uxores occidunt.

XVI. De euaginatione gladii.

XVII. De perjuris.

XVIII. De libertis.

XVIIII. De conuentu ad ecclesiam, et de his qui murmurant vel locuntur in ecclesia hora misse.

XX. De non recipiendis seruis vel ancillis in accusatione et testimonio super dominos suos vel dominas.

XXI. De his qui alienis seruis libertatem querunt.
XXII. De his qui liberos in seruitutem redigunt.
XXIII. De his qui alterius milites sibi tollunt.
XXIIII. De his qui alterius sibi hospites tollunt.
XXV. De (his) qui flagellantur sua quaerentes.
XXVI. De uiduis et orphanis.

XXVII. De raptu puellarum.

XXVIII. De fornicantibus cum ancillis alterius.

XXVIIII. De his qui petunt sibi ancillas in uxores.

XXX. De his qui extra Regnum suas fugiunt uxores.

XXXI. De furto mulierum.

XXXII. De incendiis mansionum.

XXXIII. De strigis.

XXXIIII. De maleficis.

XXXV. De inuasione domorum.

I. De statu rerum ecclesiasticarum. QUISQUIS fastu superbie elatus domum Dei ducit contemptibilem, et possessiones Deo consecratas, atque ad honorem Dei sub Regia inmunitatis defensione constitutas inhoneste tractauerit vel infringere presumpserit, quasi inuasor et uiolator domus dei excommunicetur. Decet etenim ut indignationem ipsius domini Regis sentiat, cuius benivolentie contemptor et constitutionis preuaricator extitit. Nichilominus tamen Rex sue concessionis inmunitatem ab omnibus ditionis sue illesam conservari precipiat. Assensum uero non prebeat inprouide

affirmantibus, non debere esse res dominicas, id est domino dominantium traditas. Ita sunt sub defensione Regis, sicuti proprie sue hereditatis. Magisque advertat, quia quanto Deus excellentior est homine, tanto prestantior est Diuina causa mortalium possessione. Quarum Divinarum rerum defensor et custos Diuinitate statutus, diligenti cura non solum eas seruare, sed etiam multiplicare debet, magisque illa prestantiora, quam sua defendere oportet et augmentare. Si quis igitur insanus inoportunitate inprobitatis sue Regem a recto proposito peruertere temptaverit, nullisque remediis mitigari posse uisus fuerit, obsequiis aliquibus transitoriis sit necessarius, abscidendus ab eo proiciendusque est, iuxta illud cuangelicum: Si pes, manus vel oculus tuus scandalizat te, amputa vel erue eum, et proice abs te.

II. De potestate Episcoporum super res ecclesiasticas, eorumque convenientia cum laicis. VOLVMVS ut Episcopi habeant potestatem res ecclesiasticas prouidere, regere et gubernare, atque dispensare secundum canonicam auctoritatem. Volumus ut et laici in eorum ministerio obediant Episcopis ad regendas ecclesias, aiduas et orphanos defensandos, et ut obedientes sint ad eorum Christianitatem servandam. Consentientesque sint comites et iudices presulibus suis ad iustitias faciendas, iuxta precepta legis Divine. Et nullatenus per aliquorum mendacium vel falsum testimonium, neque periurium, aut per premium lex iusta in aliquo deprauetur.

III. Quales debeant esse testes et accusatores clericorum. TESTES autem et accusatores clericorum sine aliqua sint infamia, uxores et filios habentes, et omnino Christum predicantes.

IIII. Item de eodem. TESTIMONIVM laici adversus clericum nemo recipiat. Nemo enim clericum quemlibet in publico examinare presumat, nisi in ecclesia.

V. De labore sacerdotum. SCITOTE fratres cuncti, quod super omnes uos laborat sacerdos. Unusquisque enim uestrum suum fert laborem proprium, ille uero et suum et singulorum. Et ideo sicut ille pro omnibus uobis, ita et uos omnes pro eo suorum operum laborare debetis, in tantum ut si necessitas fuerit, animas uestras pro eo ponatis.

VI. De concessione Regali propriarum rerum. DECREVIMUS nostra Regali potentia, ut unusquisque habeat facultatem sua diuidendi, tribuendi uxori, filiis filiabusque, atque parentibus siue ecclesie; nec post eius obitum quis hoc destruere audeat.

VII. De retentu Regalium rerum. VOLVMUS quidem, ut sicuti ceteris facultatem dedimus dominandi suarum rerum, ita etiam res, milites, servos et quidquid ad nostram Regalem dignitatem pertinet, permanere immobile; et a nemine quid inde rapiatur aut substrahatur. Nec quisquam in his predictis sibi favorem acquirere audeat.

VIII. De obseruatione dominici diei. SI QUIS igitur presbyter vel comes, siue aliqua alia persona fidelis, die dominica invenerit quemlibet laborantem, siue cum bubus, tollatur sibi bos, et civibus ad manducandum detur. Si autem cum equis, tollatur equus, quem dominus bove redimat, si velit. Et idem bos, manducetur ut dictum est. Si quis aliis instrumentis, tollantur instrumenta et vestimenta, que, si velit, cum cute redimat.

IX. Item aliud. A SACERDOTIBUS uero et comitibus commendetur omnibus uillicis, ita ut illorum iussu omnes concurrant die dominica ad ecclesiam, maiores ac minores, uiri ac mulieres, exceptis qui ignes custodiunt. Si quis uero non obseruationis remanebit per illorum negligentiam, uapulent ac depilentur.

X. De observatione IIII-or temporum. SI QVIS quatuor temporum ieiunia, cunctis cognita, carnem manducans uiolauerit, per spatium unius ebdomade inclusus ieiunet.

XI. De observatione VI-te ferie. SI QVIS in sexta feria ab omni christianitate obseruata carnem manducauerit, per unam ebdomadam luce inclusus ieiunet.

XII. De his qui sine confessione moriuntur. SI QVIS tam perdurato corde est, quod absit ab omni christiano, ut nolit confiteri sna facinora, secundum suasum presbyteri, hic sine omni Diuino officio et elemosynis iaceat, quemadmodum infidelis. Si autem parentes et proximi neglexerint uocare presbyteros, et ita subiacet absque confessione morti, ditetur orationibus et consoletur ele mosynis

sed parentes lavent negligentiam ieiuniis, secundum arbitrium presbyterorum. Qui vero subitanea periclitantur morte, cum omni ecclesiastico sepeliantur honore. Nam Divina iudicia occulta nobis sunt et incognita.

XIII. De observanda Christianitate. SI QVIS obseruatione Christianitatis neglecta et negligentie stoliditate elatus quod in eam commiserit, iuxta qualitatem offensionis ab Episcopo per disciplinas canonum iudicetur. Si uero rebellitate instructus renuerit sibi impositum eque sufferre, iterum eodem iudicio restringatur, et etiam usque septies. Tandem super omnia si resistens et abnuens invenitur, Regali iudicio, scilicet defensori Christianitatis, tradatur.

XIV. De homicidis. SI QVIS ira accensus aut superbia elatus spontaneum commiserit homicidium, sciat se secundum nostri Senatus decretum centum et X daturum pensas auri, ex quibus quinquaginta ad fiscum Regis deferantur, aliae vero L parentibus dentur, X autem arbitris et mediatoribus condonentur. Ipse quidem homicida secundum institutionem canonum ieiunet.

Item aliud. SI QVIS autem casu occiderit quemlibet, XII auri pensas persoluat, et sicut canones mandant, ieiunet.

Item de homicidiis servorum. Si alicuius seruus seruum alterius occiderit, reddatur seruus pro seruo, aut redimatur et penitentiam, quod dictum est, agat.

Item aliud. Si uero liber alicuius occiderit seruum, reddat alium seruum, vel pretium componat, et secundum canones ieiunet.

XV. De his qui suas uxores occidunt. SI QVIS comitum obduratus corde, neglectusque anima, quod procul sit a cordibus fidelitatem observantium, uxoris homicidio polluetur, secundum decretum Regalis Senatus cum quinquaginta iuvencis parentibus mulieris concilietur, el ieiunet secundum mandata canonum. Si autem miles vel alicuius uir ubertatis eandem culpam inciderit, iuxta eundem Senatum. soluat parentibus X iuvencos, ieiunetque ut dictum est. Si wlgaris in eodem crimine inuenietur, cum quinque iuuencis cognatis reconcilietur, et subdatur praedictis ieiuniis.

XVI. De euaginatione gladii. Ut pax firma

et incontaminata per omnia maneat, tam inter maiores natu quam inter minores, cuiuscunque conditionis sunt, interdiximus omnino, ut nullus ad ledendum aliquem euaginet gladium. Quod si quis posthac stimulis sue audacie tactus temptaverit, eodem iuguletur gladio.

XVII. De periuris. Si quis ualentium fide commaculatus, corde pollutus, iuramento confracto periurio addictus invenietur, perditus manu periurium luat, aut cum quinquaginta iuvencis manum redimat. Si vero wlgaris periurus extiterit, manu amputata punietur, aut XII iuvencis redimetur, et ieiunet ut canones mandant.

XVIII. De libertis. SI QVIS misericordia ductus proprios seruos et ancillas libertate feriauerit cum testimonio, decreuimus, ut post obitum eius nemo inuidia tactus in seruitutem eos audeat reducere. Si autem libertatem promiserit, et morte inpediente non testificatus fuerit, habeat mulier illius uidua et filii potestatem hanc eandem libertatem testificari, et agapen facere pro redemptione animae sui mariti, qualitercunque uelit.

XIX. De conuentu ad ecclesiam, et de his qui murmurant vel locuntur hora misse. SI QVI ad ecclesiam uenientes ad audiendum Divinum officium, et ibidem hora solemnitatis missarum inter se murmurant, et caeteros inquietant, exponentes fabulas otiosas, et non intendentes Diuinas lectiones cum ecclesiastico nutrimento; si maiores sunt, increpati cum dedecore expellantur de ecclesia, si uero minores vel wlgares, in atrio ecclesie pro tanta temeritate coram omnibus ligentur, e: corripiantur flagellis ac cesura capillorum.

XX. De non recipiendis seruis vel ancil lis in accusationem vel testimonium super dominos vel dominas. VT GENS huius monarchie ab omni incursu et accusatione seruorum et ancillarum rcmota et quieta maneat, secundum decretum Regalis Concilii penitus interdictum est, ut nullius causa culpe aliqua seruilis persona contra dominos vel dominas in accusationem vel in testimonium recipiant (így).

XXI. De his qui alienis seruis libertatem acquirunt. SI QVIS improuidus alienum servum