id est nouem libros auri ad palatium nostrum debeat soluere, et ut haec auctoritas nostris futurisque temporibus, deo protegente, firmiter habeatur, et per futura tempora melius. conseruetur, more nostro scribere, et de bulla nostra iussimus sigillari.

Vergottin Bart. Breue Saggio d'istoria autica e moderna della città di Parenzo nell' Istria. In Venezia 1796. pag. 14.

LVII. 817. mjeseca lipnja. U Cahenu.

Ludovik car franački dicli svoje carstvo medju svoje sinove Lotara, l'ipina i Ludovika, kojemu posliednjemu pripade slovjenska zemlja, ležeća na iztoku od Bavarske.

In nomine domini dei et saluatoris nostri Jesu Christi. Ludouicus, diuina ordinante prouidentia imperator Augustus. Cum nos in Dei nomine anno incarnationis domini octingentessimo septimo decimo, indictione decima, annoque imperii nostri quarto mense Julio. Aquisgrani palatio nostro more solito sacrum conuentum et generalitatem populi nostri propter ecclesiasticas, vel totius imperii nostrl utilitates pertractandas, congregassemus, et in his studeremus, subito diuina inspiratione actum est, ut nos fideles nostri commonerent. quatenus manente nostra incolomitate, et pace undique a Deo concessa, de statu totius regni et de filiorum nostrorum caussa, more parentum nostrorum tractaremus. Sed quamuis haec admonitio deuote ac fideliter fieret, nequaquam nobis, nec his qui sanum sapiunt, visum fuit, ut amore filiorum aut gratia, unitas imperii a Deo nobis conseruati diuisione humana scinderetur, ne forte hac occasione scandalum in sancta ecclesia oriretur, et offensam illius, in cuius potestate omnium iura regnorum consistunt incurreremus. Idcirco necessarium duximus, ut ieiuniis et orationibus et elemosinarum largitionibus, apud illum obtineremus, quod nostra infirmitas non praesumebat. Quibus rite per triduum celebratis, nutu omnipotentis Dei, ut credimus, actum est, ut et nostra et totius populi nostri in dilecti primogeniti nostri Hlutharii electione vota concurrerent. Itaque taliter diuina dispensation manifestatum, placuit et nobis et omni populo nostro, more solemni imperiali diademate coronatum, nobis et consortem et successorem imperii, si dominus ita voluerit, communi voto constitui. Ceteros vero fratres eius, Pippinum videlicet et Hludouicum, aequiuocum nostrum, communi consilio placuit regiis insigniri nominibus, et loca inferius denominata constituere, in quibus post decessum nostrum, sub seniore fratre, regali potestate potiantur iuxta inferius adnotata capitula, quibus quam inter eos constituimus, conditio continetur. Quae capitula propter utilitatem imperii, et perpetuam inter eos pacem conseruandam, et totius ecclesiae tutamen, cum omnibus fidelibus nostris considerare placuit, et considerata conscribere, et conscripta propriis manibus firmare, ut Deo opem ferente, sicut ab omnibus communi voto actum est, ita communi deuotione a cunctis inuiolabiliter conseruentur ad illorum et totius populi Christiani perpetuam pacem; salua in omnibus nostra imperiali potestate super filios et populum nostrum, cum omni subiectione quae patri a filiis, et imperatori ac regi a suis populis exhib tur. (Ostalo izostavljeno). Capitulum II.

Item Hludouicus volumus ut habeat Baioariam et Carentanos, et Beheimos et Auaros, atque Sclauos qui ab orientali parte Baioariae sunt, et insuper duas villas dominicales ad suum seruitium in pago Nortgaoe, Luttraof, et Ingoldesstat

Pertz. Monumenta Germaniae historica. Legum. Tomus I. str. 198. Mansi. Collectio Concil. T. X. str. 118.

LVIII. 824-826.

Eugenio 11. papa stavlja pod vlast laureacenskog nadbiskupa Yrulfa Hunniju, t. j. Avariju, Moravsku, Panoniju i Meziju.

Eugenius episcopus, seruus servorum dei, Rathfredo sanctae Fauianensis ecclesiae, et Methodio ecclesiae Speculi Juliensis, quae et Soriguturensis nuncupatur,, atque Alewino, sanctae Nitrauiensis ecclesiae, parique modo Annoni, sanctae Vetuarensis ecelesiae episcopis, simul etiam Tuttundo, nec non Moimaro ducibus, et optimatibus, exercitibusque plebis Hunniae, quae et Auaria dicitur, et Morauiae. Desiderio salutis animarum vestrarum, filii in Christo charissimi, cum audiuimus charissimam conuersationem vestram et sanctae fidei, bonorumque operum vestrorum processum, summo gaudio, atque laetitia fuimus exhilarat, quia diuina in vobis operante clementia, ut apostolus ait, ubi abundauit delictum, ibi superabundat gratia, utque quomodo sancta dei ecclesia nostris temporibus quotidianum in electione vestra suscipit incrementum. Cuius optabilis rumoris index fuit reuerendissimus Yrolphus, sanctae Laureacensis ecclesiae archiepiscopus, et sanctissimus frater noster, vester autem spiritualis pater, qui per suam sanctam praedicationem adoptiuos deo vos genuit filios. Is itaque ad apostolorum limina orationis caussa veniens, nouam ecclesiam nostris benedictionibus informandam subnixe commendauit, quia domino auxiliante, catholice gubernandam suscepit. In quibus etiam quondam Romanorum quoque, Gepidarumque aetate, ut lectione certum est, in septem episcoporùm parochias antecessores sui iure metropolitano obtinuerit dioecesin. Qua ex iustitia et lege praefatus deo dignissimus archiepiscopus debito obligatur, ut illi terrae prius Christiculae, atque suorum antiquitus antecessorum creditae prouidentiae, quam nunc vos dei omnipotentis occulto mediante iudicio, velut haereditariam possidetis, ipse euangelicus agricola diu negata coelestis spargat semina vitae, atque in lucrandis domino Christo animabus rediuiuam de vobis nutriat segetem. Quem nos doctissimum diuini oraculi ministrum saluti vestrae cognoscentes per omnia necessarium fide, et exemplo probatum, merito erga illum apostolicam seruantes sententiam, qua dicitur: Quomodo credent sine praedicante, aut quomodo praedicabunt,, nisi mittantur? ab sancta romana ecclesia, matre vobiscum rectorem transmissimus, atque in praefatis regionibus Hunniae quae et Auaria appelatur, sed et Morauiae, prouinciarum quoque Pannoniae siue Mesiae, apostolicam vicem nostram, et dioecesin, atque ius ecclesiasticum exercendi, et usum, ac potestatem antecessorum suorum, videlicet sanctae Lauriacensis ecclesiae archiepiscoporum, sibi successoribusque suis canonica auctoritate committimus, atque huius constitutionis nostrae decretum subscriptionis priuilegio roboramus. Pallium praeterea iuxta consuetudinem antiquam sanctitati suae dedimus; quod ita sibi concessimus, sicut praedecessores nostri suis praedecessoribus concessere, priuilegiorum suorum scilicet integritate seruata. Cuius dilectioni, quamuis hoc debito permitteremus, propter vestras autem petitiones super hac re flagitantibus, ad honorem suum nostram apostolicam vicem, atque auctoritatem insuper accumulauimus, quod nunquam suis permissum est prioribus. Quatenus et vos, confratres, et coepiscopi, deinceps ei reuerentiam ampliorem exhibere sciatis et in sana doctrina coelestis eruditionis ad aedificationem vestram, ut filii sapientes obediatis, atque vos, laici, primates, et vulgus, saluberrimis praeceptis suis, non velut homini sed tanquam deo humiliter obtemperetis, et in fide catholica, quam per dominum Jesum

1 Hansiz. in vestris partibus.

consecuti estis, fortes permaneatis. Nam totius doli artifex diabolus, cuius dominio et populis in babtismate abrenunciastis, iacturam et damnum vestrae salutaris surreptionis moleste patitur, ac per varias occasiones zizaniam perfidiae seminando, velut multa iniuria bacchatur, et ut vestrum aliquis terga vertat sanctae professioni incessanter molitur. Quapropter saepe dicti archiepiscopi, videlicet pastores vestri a deo destinati institutionibus benignas aures praebete, qui vos, et versutiam Sattanae cauere, atque eius aeternos cruciatus euadere instruet, ac ipse in die iudicii de bonis operibus vestris saeculorum domino perpetua remunerandos gloria praesentabit. Ad perfectam autem, et necessariam eruditionis vestrae salutem, ut comperimus, non sufficiant pauci, qui modo constituti sunt vobis, episcopi, quia plures sunt adhuc gentilitatis errores ibidem detenti, ad quos propter inopiam prae conum diuini verbi, nondum peruenit notitia Christi. Idcirco enim ut accrescat turba fidelium, studeat solertia vestra pro mercede, ac remissione peccatorum vestrorum adminiculum atque iuuamen praebere reuerendissimo Yrolpho archiepiscopo, quatenus dudum illic constitutorum episcoporum numerus impleatur, qui congrue constituti, et vobis posterisque vestris poterunt esse proficui, si ad restaurationem ecclesiarum propter nomen domini de possessionibus vestris, quas redditus dotesque earum fama diuulgante, quondam fuisse noueritis, aeternam sufficientiam vobis comparantes, eisdem ecclesiis ipsi conferatis, idoneis viris ad hoc ministerium electis, maxime in illis locis, si opportunitas et utilitas commendauerit, ordinentur antistites, ubi indicia ecclesiarum, et aedificiorum sedes pontificales olim fuisse demonstrant; si autem illius arbitrio deliberatione, qui, vel ubi disponantur episcopi concedimus, cui vicem nostram apud vos ecclesiastici regiminis per omnia commissimus.

Bullarium diplomatum et priuilegiorum ss. rom. Pontificum. Augustae Taurinorum. 1857
Hansiz. Germaniae Sacrae Tom. I. str. 149.

T. I. str. 272.

LIX. 837. 4. ožujka. U Bijaču kod Solina.

Trpimir veliki župan hrvatski daruje nadbiskupiji spljetskoj crkvu sv. Jurja u Putalu sa samostanom, kojega je tamo sagraditi dao.

In Nomine patris et filii et spiritus sancti. Regnante in Italia piissimo Lothario Francorum rege, per indictionem XV. sub die IV nonis martii. Dum mundi ab origine cuncta per tempora facta mansisse, dellabisseque succendentibus alia alternis 2 semet oculis perspicimus, mentis et manus fidei palpamus, nihil corporeis membris videre, audire aliud valemus, nisi ea, que presentantur et scripturarum auditio obtutibus pandit. Unde ego licet peccator Tirpimirus, dux Croatorum, iuuatus munere diuino, incertus de die nouissimo, et hora, qua nesciat homo, solicitus nimis anime mee, commune consilium meis cum omnibus zuppanis construxi monasterium, ibique cateruas fratrum adhibui, quorum sedulis votis, et frequens oratio nos immunes redderet deo peccatis, in hanc adiecit mens nostra, eius dem monasterii ecclesie aliquid in utensilibus preparare. Cum autem non sufficeret in argento ipsa vasa perficiendum, accomodauit nobis Petrus salonitane ecclesie archiepiscopus, et dilectus compater XI libras argenteas; hac

1 Hansiz. inuidia.

2 Lucius i Farl. altissimi.

3

2

de re ei duximus hilari animo dare quiduis, et non denegamus charitati vestre, quibus ipse respondit: volo domine et compater ut primum, quidquid proprio emi pretio, vel quod donatum est in immobilibus et mobilibus in sancta matre ecclesia, id est in Lasani et Tugari cum servis et ancillis Stepus, Sagoleo, Chortino presentia claritatis vestre per paginulam priuilegilem sancte salonitane ecclesiae dicte mancipata in eternum permaneant, ac deinde, ut in fatam matrem ecclesiam, que est metropolis usque ripam Danubii, et pene per totum regnum Chroatorum et pro remedio anime vestre, parentum vel fidelium vestrorum, et per commodatum argentum detis ecclesie beati Georgii, in loco qui dicitur Putalio, omnia que obtinet possessionum, seruos quidem et ancillas, quae Mislauo duce ipsam ecclesie cum dedicata videtur, et ab ipso supradicto duce donis ditatam, simili modo et priuilegii censura, hec quidem donatio a vobis firmiter enixe deposcimus taliter et suggestioni placiti data ad sensum spopondimus, et iure mansuris rebus priuilegium fieri, presentem nostram deliberationem, precepimus, videlicet ita duntaxat ut empta pretio infra terminis nostris, in locis memoratis, sempiterna donatione possideat dicta iam sancta ecclesia a nemine infestante. Tandem vero prefatam ecclesiam de regali territorio ab orientali et occidentali parte, a rupe montis, usque ad mare, ab utroque latere terminos cum lapideis, et ferro signatos, infra quos terminos nullius adiacet territorium, nos diligenter condonamus, et hoc in augmento sancte salonitane ecclesie, proferentes firmamus, et ut singulis annis de omnibus nascentibus terre ex curte nostra, que Clusan dicitur, decime inferantur in memoratam ecclesiam, quas decimas antecessornoster Mislauus dare cepit; si quis vero de superscriptis, quidquid deo inspirante, amore sanctorum inflammati deuoto pectore obtulimus, concessimus, et imposterum inconuulsa firmata manere censuimus, in cenobium sanctorum martyrum Domnii et Anastasii, Cosme et Damiani; et si quis diripere, vel subtrahere, aut per vim opponere tentauerit, iram domini Saluatoris, et sanctorum omnium maledictionem, quidem CCC patrum et octodenus vinculo insolubili anathemate Maranatha denodetur, diuidetur et evellatur diuino iudicio a cognatione et patria, uxore et filiis, qui separare donationem nostram temerarie a sancta matre ecclesia iam factam presumpserit, fouetur itaque hic litigantibus cum eo vicariis sanctis religiosorum subsistentium, Principum gratia tam nefandum faciens quisquis ille defunctorum obliuioni dans, et lumen animarum eorum octinguens et in nouissimo die magni examinis, cum diabolo, et eius tetris angelis, et Juda Iscariote, Christi proditore in gehenna barathri muneretur ubi ignis nunquam extinguitur, et vermes impiorum non moriuntur.

7

Actum in loco qui dicitur Byaci, tempore nuper fato, et testium notitia, presentia, communi voto, et voluntate corroboratum.

Signum manu, meque ipso Tirpimiro Duce, huius rei concessore et auctore.
Signum manu Comicino Zuppano testis.

Ego Martinus presbyter capellanus preceptione domini mei Ducis memorati, rogatus scripsi, et manu propria opus compleui, signum manu feci.

Hec sunt nomina seruorum de Masaro, pertinentes eos, in sancta matre ecclesia beati Domnii, scitote numerum eorum, sunt in primis: Carento, Postellio, Nassezai, Domaciai, Ylena, Trubula istis cum suis feminis.

1

Ceteri vero septem, quorum nomina sunt: Liutamiro, Strehemilo, Nedamuslo, Tesina, Luteciai. Ceustilo.

Iz rukopisa

Donationes Principum Ecclesiae Spalatensis" koj se nalazi u pismohrani nadbiskupije spljetske izvadjena iz prepisa potvrdjena po javnih bilježnicih 1333. Lucius de Regno Daltm. et Croat. Historia. Francofurti 1666. p. 61. Vind. 1758 p. 60. Farlati: Illyricum Sacrum T. III p. 51.

LX. 840. 22. veljače. U Paviji.

Lotar car čini ugovor mira na vrieme od pet godinah medju Mletčani i talijanskimi susjednimi gradovi, koji se obvezaše, da će pomagati Mletčane na moru proti njihovim slovjenskim (hrvatskim) neprijateljem.

In nomine domini nostri Jesu Christi dei aeterni. Anno incarnationis domini octogentessimo quatragesimo.

Lotharius diuina ordinante prouidentia Imperator augustus, anno imperii eius vigesimo sexto, octauo kal. Marcii, Papiae ciuitatis palatio, hoc pactum suggerente ac supplicante Pro gloriosissimo Duce Veneticorum, inter Veneticos et vicinos eorum constituit. ac describere iussit, ut ex utraque parte de obseruandis his constitutionibus sacramenta dentur. Et postea per obseruationem harum constitutionum pax firma inter illos perseueret. Vicini vero Veneticorum sunt ad quos huius pacti ratio pertinet: Histrienses, Foroiulienses, Cenetenses, Taruisanenses, Vicentenses, Montessilicenses, Gaualenses, Comaclenses, Raunenses, Cesentenses, Ariminenses, Pisaurenses, Fanenses, Senogalienses, Anchonenses, Humanenses, Firmenses, et Puienses, (Pisenses)quibus locis vel presenti tem. pore constituti sunt, vel in futuro constituti fuerint, maiores, atque minores, quos constituit ipse Imperator, et cum Petro duce Veneticorum, et cum ipso populo Veneticorum ete. et cunctae generalitati ad ducatum Venetiae pertinentibus, hoc pactum obseruare deberent

1 Luc. i Farlati. Trubasa.