aliquo modo, quantum in nobis est, venire permittemus quacumque occasione vel causa vel titulo allegato iuris vel facti, per quoscumque reges vel principes seu imperatores Romanorum, et precipue per supradictos Constantinum Carolum Henricum Othonem quartum et Fredericum secundum atque Radulphum concessa sancte Romane ecclesie et Romanis pontificibus et apostolice sedi super recognitione innovatione avoatione donatione concessione quitatione renuntiatione et libera dimissione terrarum et provinciarum sancte Romane ecclesie ubicumque positarum: precipue. marchie Anconitane cum omnibus civitatibus limitibus terminis et confinibus suis integraliter et cum omnibus iuribus et iurisdictionibus earundem, exarchatus Ravenne et Pentapolis ac Romaniole et Brittenorii comitatus cum civitate Bononie et cum omnibus civitatibus terris limitibus terminis et confinibus integraliter et cum omnibus iuribus et iurisdictionibus earundem; vallis quoque, que Spoletana dicitur sive ducatus, cum civitatibus Perusii atque Castelli, et cum omnibus civitatibus terris limitibus terminis et confinibus suis integraliter et cum omnibus iuribus et iurisdictionibus earundem; masse quoque, que Trabaria nuncupatur, cum omnibus civitatibus terris limitibus terminis et confinibus integraliter et cum omnibus iuribus et iurisdictionibus earundem; patrimonii etiam beati Petri in Tuscia cum civitatibus Tuderti Narnie Urbisveteris et Reate et cum omnibus civitatibus terris limitibus terminis et confinibus integraliter et omnibus iuribus et iurisdictionibus earundem; comitatus quoque Sabine cum civitate Interamnensi et cum arce Cesarum et terra, que dicitur Arnulphorum, cum omnibus civitatibus terris limitibus terminis et confinibus integraliter et cum omnibus iuribus et iurisdictionibus earundem; comitatus quoque Campanie atque Maritime cum omnibus civitatibus terris limitibus terminis et confinibus integraliter et cum omnibus iurisdictionibus et iuribus earundem. [6] Ex superabundanti de novo et ad maiorem cautelam supradictas omnes terras atque provincias cum omnibus iuribus iurisdictionibus terminis limitibus confinibus earundem et ius ac possessionem et proprietatem ipsarum cum omni plenitudine recognoscimus iure plenissimo ad ius et propietatem sancte Romane ecclesie spectare ac omnimode pertinere, ac ipsas omnes terras atque provincias de novo avoamus innovamus atque concedimus quitamus libere et dimittimus restituimus et renuntiamus necnon ad omnem scrupulum removendum et ut pax quies atque tranquillitas inter ecclesiam et imperium iugiter vigeat et futuris dante Domino temporibus feliciter augeatur et omnis contentionis et dissensionis cuiuslibet materia precludatur, prout melius et efficacius fieri et intelligi potest, concedimus ipsas conferimus et donamus de novo, promittentes et obligantes nos, prout plenius et efficacius possumus, quod nullo unquam tempore occupabimus vel occupari, quantum in nobis est, permittemus civitates loca castra terras et provincias supradictas vel aliquam ipsarum vel earum partem; nec in ipsis vel aliqua ipsarum vel earum parte iurisdictionem aliquam per nos vel per alium geremus vel exercebimus; vel iura aliqua possessiones vel tenutas habebimus vel possidebimus in eisdem terris vel provinciis vel aliqua ipsarum vel earum parte; nec officium aliquod geremus per nos vel per alium potestarie vel capitanie seu quocumque nomine censeatur in ipsis vel aliqua ipsarum vel earum parte; et quod tanquam princeps catholicus advocatus et defensor sancte Romane ecclesie iuvabimus ipsam sibique assistemus contra quoscumque occupantes invadentes vel turbantes provincias ipsas civitates loca castra vel terras vel aliquam ipsarum seu earum partem; et quoscumque inobedientes. seu rebelles ecclesie, precipue in provinciis civitatibus locis castris et terris eisdem, in nullo fovebimus vel manutenebimus seu per quoscumque foveri vel manuteneri, quantum in nobis est, permittemus sed contra ipsos assistemus auxiliis consiliis et favoribus opportunis sancte Romane ecclesie ac Romanis pontificibus et apostolice sedi, quousque rebelles et subditi ad plenam reverentiam et obedientiam reducantur. [7] Promittimus quoque sanctam Romanam ecclesiam et ecclesias alias ac libertatem ecclesiasticam et bona iura prelatos et ministros ipsarum manutenere conservare ac pro viribus defensare, vassallos quoque Romane ecclesie contra iustitiam non offendere; et quoslibet devotos et fideles ecclesie, etiam in imperio constitutos, benigne tractabimus et contra iustitiam non opprimemus, neque per alium, quantum in nobis est, opprimi permittemus, sed conservabimus in iuribus et iustitiis eorundem. [8] Predicta autem omnia et singula inviolabiliter observare et observari facere et nullo unquam tempore contravenire iuravimus ad sancta dei evangelia, tacto libro in manibus venerabilis patris domini Balduini archiepiscopi Treverensis et discreti viri Ioannis de Molans scholastici ecclesie Tullensis vestri capellani, nomine Romane ecclesie et sedis apostolice ac vestro et de vestro mandato specialiter recipientium, de qua etiam receptione tam per alias nostras quam per ipsorum recipientium litteras seu instrumentum publicum plene constat. [9] Et ad predictorum omnium perpetuam rei memoriam et sancte Romane ecclesie ac sedis apostolice et Romanorum pontificum securitatem atque cautelam presentes litteras regie maiestatis sigillo munitas fecimus communiri, promittentes et obligantes nos cum omni efficacia et effectu, quod post imperialis diadematis coronationem susceptam predicta omnia ratificabimus confirmabimus et recognoscemus et faciemus et servabimus atque iurabimus; et de supradictis omnibus infra octo dies nostras patentes dabimus litteras quadruplicatas harum seriem continentes ad perpetuam rei memoriam et ad securitatem et cautelam vestram et successorum vestrorum et sancte Romane ecclesie et apostolice sedis, imperialis maiestatis typario communitas. Dat. Lausane, 5 idus octobris, regni nostri anno 2, anno Domini 1310. 54 55. Sicherheits- u. Krönungseid Heinrichs VII. (1309 bzw.) 1312. 123 54. Sicherheitseid Heinrichs VII für Pabst Clemens V. Aus dem Protokoll der Verhandlungen zu Avignon, wo Heinrich den Eid 1309 Juni 2 durch seine Prokuratoren erstmals leisten liess, bei A. Theiner, Codex diplomaticus dominii temporalis sanctæ sedis Bd. I (1861) S. 417 (s. auch Mon. Germ. LL. II S. 494); Heinrich wiederholte dann denselben Eid persönlich bei seiner Kaiserkrönung 1312 Juni 29, s. Theiner l. c. S. 444 (auch Mon. Germ. LL. II S. 532 Zeile 9 ff.), selbstverständlich unter Fortlassung der beiden letzten Sätze. Nos Sifridus Curiensis episcopus, Amedeus comes Sabaudie, Ioannes dalphinus Viennensis et Albonensis comes, Guido de Flandria, Ioannes comes de Saraponte et Simon de Marvilla thesaurarius Metensis, nuncii et procuratores serenissimi principis Henrici Romanorum regis, habentes ad omnia infrascripta plenam et generalem ac liberam potestatem et speciale mandatum ab eodem, prout constat per predictas patentes litteras ipsius, vobis sanctissimo patri et domino, domino Clementi divina providente clementia pape quinto, vice et nomine dicti domini nostri regis et in animam ipsius promittimus et iuramus per Patrem et Filium et Spiritum sanctum et per hec sancta dei evangelia et per hoc lignum vivifice crucis et per has reliquias sanctorum, quod nunquam vitam aut membra neque ipsum honorem, quem habetis, sua voluntate aut suo consensu aut suo consilio aut sua exhortatione perdetis; et in Roma nullum placitum aut ordinationem faciet de omnibus, que ad vos pertinent aut Romanos, sine vestro consilio et consensu; et quicquid de terra ecclesie Romane pervenit ad ipsum aut perveniet, vobis reddet quam citius poterit; et quandocumque in Lombardiam et Tusciam aliquem mittet pro terris et iuribus suis gubernandis, quotiens mittet eum, iurare faciet illum, ut adiutor vester sit ad defendendum terram sancti Petri et Romanam ecclesiam secundum suum posse. Et si permittente Domino dictus dominus noster rex Romam venerit, sanctam Romanam ecclesiam et vos rectorem ipsius et successores vestros exaltabit secundum suum posse. Et cum Rome vel alibi per vos in imperatorem coronandus fuerit dominus noster rex predictus, dictum sacramentum et aliud fieri consuetum ad requisitionem vestram tempore coronationis sue personaliter renovabit. 55. Krönungseid Heinrichs VII bei der Kaiserkrönung. 1312 Juni 29. Aus Theiner 1. c. S. 444 (auch Mon. Germ. hist. LL. S. 532). Ego Henricus rex Romanorum, futurus annuente Domino imperator, promitto spondeo et polliceor coram deo et beato Petro, me de cetero protectorem et defensorem fore summi pontificis et sancte Romane ecclesie in omnibus necessitatibus et utilitatibus suis, custodiendo et conservando possessiones honores et iura eius, quantum divino fultus adiutorio fuero, secundum scire ac posse meum recta et pura fide; sic me deus adiuvet et hec sancta dei evangelia. 56. Kaiserl. Erste Bitten an eine Kirche. 1312 Okt. 17. Aus Ed. Winkelmann, Acta imperii inedita Bd. II (1885) S. 260 f. Erste Bitten (nach Regierungsantritt) bereits unter K. Rudolf, vgl. Mitteilungen a. d. vatikan. Archive Bd. II (1894) S. 17 f., 266 f. Henricus dei gracia Romanorum imperator semper augustus honorabilibus viris preposito.. decano et . . capitulo ecclesie in Rynowe Argentinensis diocesis devotis suis dilectis graciam suam et omne bonum. Inclite recordacionis divorum imperatorum Romanorum illustrium, qui de iure necnon antiqua et approbata consuetudine in singulis tam kathedralibus quam collegiatis necnon conventualibus ecclesiis sacri imperii super provisione unius persone habebant petere et cum promptitudine qualibet exaudiri, vestigiis inherentes, vobis pro discreto viro Cůnrado clerico Basiliensis diocesis filio strennui viri Cunradi dicti de Wilgothein militis primarias preces nostras duximus porrigendas, devocionem vestram rogantes requirentes et hortantes attente, quatenus eundem Cunradum, quem promoveri cupimus ex affectu, pro nostre imperialis coronacionis ac precum nostrarum primariarum et imperialium reverencia in vestrum et ecclesie vestre canonicum et confratrem recipere studeatis, de prebenda, si qua vobis vacat ad presens vel quam primum ad id se facultas obtulerit, sibi sine difficultate qualibet tam liberaliter provisuri, quod proinde vos et ecclesiam vestram propter observanciam huiusmodi iuris nostri et imperii graciosius prosequentes, omnia iura vestra ac comodum et honorem, que vobis et dicte vestre ecclesie per imperatores vel reges Romanorum predecessores nostros concessa sunt et mandata, favorabiliter augeat et conservet imperialis excellencia maiestatis, harum testimonio litterarum. Datum in castris ante Florenciam 17 kalendas novembris, anno Domini 1312, indictione 11, regni nostri anno quarto, imperii vero primo. 57. Sogen. erster Prozess des Pabstes Johann XXII gegen K. Ludwig den Baiern. 1323 Okt. 8. Aus Martène und Durand, Thesaurus novus anecdotorum Tom. II (1717) Sp. 644-647. [1] Iohannes episcopus servus servorum dei ad futuram rei memoriam. Attendentes, quod, dum errori non resistitur, is, ad quem resistere pertinet, illi utcumque præsumitur consentire quodque plerumque iustitiæ opprimitur veritas, si defensionis opportunæ illi beneficium subtrahitur, profecto nec errori damnabili consentire per resistentiæ negligentiam volumus neque pati ob defectum opportunæ defensionis præsidii iustitiam opprimi sponsæ Christi. [2] Dudum siquidem per obitum claræ memoriæ Henrici Romanorum imperatoris imperio Romano vacante principes ecclesiastici ac sæculares, ad quos translato ab olim per sedem apostolicam prædicto imperio de Græcis in personam magni fici Caroli in Germanos futuri Romani regis in imperatorem postmodum promovendi electio pertinebat, votis eorum in diversa divisis, duos (sicut dicitur) in discordia elegerunt, quibusdam eorum in dilectum filium magnificum virum Ludovicum Bavariæ, quibusdam vero in dilectum filium Fredericum Austriæ duces, nominando et eligendo ipsos in Romanos reges, dirigentibus discorditer vota sua. [3] Verum præfatus Ludovicus a nobis, ad quem suæ electionis huiusmodi sicut præmittitur in discordia celebratæ ac personæ ipsius examinatio approbatio et admissio, repulsio quoque et reprobatio noscitur pertinere, electione prædicta nequaquam admissa nec eius approbata persona, sicut notoria fama notoriat et publica facti evidentia manifestat, non quærens, ut deberet, per ostium ad huiusmodi regni vel imperii conscendere dignitatis fastigium, sed potius aliunde, nescimus quo ductus spiritu vel verius seductus consilio, præfati Romani regni nomen sibi et titulum regium usurpavit; quamvis, priusquam alterutrius eorum per sedem apostolicam fuisset approbata vel reprobata persona, neutri electorum ipsorum assumere licuit nomen et titulum prælibatum, cum nec interim Romani reges existant, sed in reges electi, nec sint habendi pro regibus nec reges etiam nominandi. [4] Idem etiam Ludovicus eodem præsumto titulo non contentus ad administrationem iurium regni et imperii prædictorum in gravem dei offensam et contemtum ac manifestam iniuriam Romanæ ecclesiæ matris suæ (ad quam eiusdem vacationis imperii regimen, sicut et impræsentiarum vacat, pertinere dignoscitur) necnon et plurimorum scandalum et rei turbationem et læsionem publicæ ac suæ animæ detrimentum prosilire seque illi immiscere irreverenter ac indebite præsumsit hactenus et præsumit, exigendo et recipiendo sub præfato titulo regio fidelitatis in Alamanniæ et nonnullis Italiæ partibus tam a personis ecclesiasticis quam sæcularibus vassallis imperii per se et alios iuramenta ac de dignitatibus honoribus et officiis ad eiusdem Romani regni seu imperii dispositionem spectantibus pro suo libito disponendo, sicut his proximis diebus præteritis de marchionatu Brandeburgensi, quem primogenito suo de facto publice contulit, ordinavit; necnon alia plurima exercendo, quæ ad eiusdem Romani regni et imperii regimen non est dubium pertinere. Eiusdem insuper ecclesiæ Romanæ, sicut Galeatio de Vicecomitibus et eius fratribus, quamvis sint de crimine hæresis a suis competentibus iudicibus exigente iustitia per diffinitivam sententiam condemnati, et nonnullis aliis præfatæ ecclesiæ rebellibus se exhibere fautorem et defensorem contra dictam ecclesiam, prosequentem adversus eosdem rebelles iura imperii et negotium fidei ipsius, in gravem divinæ maiestatis iniuriam contemtum eiusdem ecclesiæ et animæ suæ perniciem non est veritus nec veretur. [5] Nos itaque tam temerariis ausibus, ne mos tam perniciosus invalescat in posterum, obviare ac, prout apostolatus nostri spectat officium, iustitiam sponsæ Christi in hac parte defendere dictumque |