[6] Si quis predium vel hereditatem suam infra familiam vendiderit et aliquis heredum suorum presens fuerit et nichil contradixerit, vel si absens aliquis heredum est, postea resciverit et, si infra spatium illius anni hoc reticuerit, postea iure carebit.

[7] Lex erit familie: si quis ex aliquo commisso in manus episcopi cum iuditio sotiorum suorum pervenerit, ipse cum omnibus suis possessionibus eo diiudicetur.

[8] Si quis cum aliis, quos secum adduxerit, alicui ex societate sua aliquid iniusticie fecerit, ius erit familie: ut se tantum et suos viros una satisfactione reconciliet et unusquisque aliorum semetipsum propria satisfactione reconciliet.

[9] Ius erit familie: ut de weregeldo fisgilini hominis quinque libre ad cameram reddantur et due libre et dimidia amicis eius contingant.

[10] Ius erit: si ex familia vir aliquis et uxor eius obierint et filium cum filia reliquerint, filius hereditatem servilis terre accipiat, filia autem vestimenta matris et operatam pecuniam accipiat; reliqua que remanserint in omnibus equaliter inter se parciantur.

[11] Hec etiam lex erit familie: si quis predium vel mancipia in hereditatem acceperit et in lectum egritudinis ita inciderit, ut equitare aut per se ambulare non possit, predium suum vel mancipia heredibus suis alienare non possit, nisi pro anima sua aliquid inde dare libuerit; alium suum questum det cuicumque libeat.

[12] Ut in omnibus locis, ubicunque fieri possit, declinentur periuria, qualiscumque sit ex familia, qui cum sotio suo sive in agro sive in vineis sive in illis levioribus rebus aliquid iniuste fecerit, et se ad magistrum loci proclamaverit, volumus, ut illius loci minister cum subiectis concivibus suis sine iuramento hoc determinet.

[13] Et hoc est constitutum: ut, si quis fisgilinus homo ex familia rem aliquam magnam vel parvam ad iniusticiam patraverit, ad bannum episcopi quinque solidos ut dagewardus vadietur et quinque solidos componat ei, cui iniquitas facta est, si de eadem societate est; et si extra suam sotietatem est, una uncia vadietur, et nichil iuret.

[14] Et si quis nupserit ex dominicata episcopi in beneficium alicuius suorum, iuris sui respondeat ad dominicatam episcopi; si autem ex beneficio in dominicatam episcopi nupserit, iuris sui respondeat domino beneficii.

[15] Si quis ex familia alienam uxorem acceperit, iustum est, ut, quando obierit, due partes bonorum suorum assumantur ad manum episcopi.

[16] Ius erit: si fisgilinus homo dagewardam acceperit, ut filii qui inde nascantur secundum peiorem manum vivant; similiter si dagowardus fisgilinam mulierem acceperit.

[17] Ius erit familie: si quis in placito iniustum clamorem

fecerit aut iratus de sua sede recesserit vel in tempore ad placitum non venerit et in hoc a consedentibus superatus non fuerit, nichil iuret, sed in testimonio scabinorum sit.

[18] Lex erit familie: ut unusquisque cum sotio suo iuret cum una manu; si propter faidam erit, cum 7, et episcopo similiter.

[19] Habuerunt et hoc in consuetudine: si quis alteri pecuniam suam prestiterat, redderet quantum voluisset, et quod noluisset, cum iuramento negaret. Sed ut declinentur periuria, constituimus: si ille, qui pecuniam suam prestiterat, iuramentum eius pati noluerit, ipse contra eum duello pugnaturus negatam pecuniam acquirat, si voluerit; si autem tam digna persona est, que pugnare cum eo pro tanta re dedignetur, vicarium suum ponat.

[20] Si quis in civitate Wormatia duello convictus ceciderit, sexaginta solidos vadietur, extra civitatem vero infra familiam, si in duello occubuerit, illi, quem impugnaverit, pro pugna iniuste illata suam iustitiam tripliciter componat, bannum episcopo persolvat, advocato 20 solidos tribuat, aut cutem et capillos amittat.

[21] Si quis ex familia sancti Petri predium vel mancipia a libero homine comparaverit vel aliquo modo acquisiverit, extra familiam neque cum advocato neque sine advocato, nisi commutet, dare non liceat.

[22] Si quis fiscali viro iustitiam suam infringere voluerit, id est ad dagowardum vel ad censum iniustum, fiscalis vir cum septem proximis suis non mercede conductis iusticiam sibi innatam obtineat; et si ex patris parte vituperetur, ex eadem parte due cognatorum suorum et tercia ex matre assumatur; similiter erit ex parte matris, nisi cum iuditio scabinorum aut proximorum testimoniis superari possit.

[23] Lex erit familie: si quis eorum domum alterius cum armata manu introierit et filiam eius vi rapuerit, cuncta vestimenta, quibus tunc induta fuerat, quando rapta est, singulariter in triplum patri eius vel mundiburdo restituat et per singulas vestimentorum partes bannum episcopo componat; postremum ipsam triplici sua satisfactione cum banno episcopi patri representet, et quia legitime eam secundum canonica precepta habere nequiverit, amicis illius 12 scuta et totidem lanceas et unam libram denariorum pro reconciliatione persolvat.

[24] Et hoc constituimus: si quis debitum alicuius rei coram ministro confitetur et minister in illa die locum non habet diffinire, et hic, qui debitum in priori die confessus est, alia die negare voluerit, minister, si testimonium pristine confessionis habet, ut equum est, de se faciat, sicut antea debuisset.

[25] Et hoc lex erit: si quis de aliqua re ministeriali confitetur et hoc ad placitum differtur, sicut tunc in placito confessus fuerit, iudicetur, si minister eum cum testimonio de priori confessione ibi convincere non potuerit.

[26] Lex erit concivibus: ut, si quis in civitate hereditalem aream habuerit, ad manus episcopi diiudicari non poterit, nisi tres

annos censum et aliam suam iusticiam inde supersederit; et post hos tres annos ad tria legitima placita invitetur, et si supersessum ius pleniter emendare voluerit, ipse eam sicut antea possideat; et si domum in civitate vendiderit, aream perdat.

[27] Et lex erit: ut, si quis in civitate aliquem ita percusserit, ut ad terram decidat, ad bannum episcopi 60 solidos componat; si autem cum pugno aut aliquo levi flagello, quod bluathram vocant, aliquem percusserit et non deciderit, 5 solidos tantum componat.

[28] Lex erit: si quis in civitate ad aliquem occidendum gladium suum evaginaverit vel arcum tetenderit et sagittam nervo imposuerit vel lanceam suam ad feriendum protenderit, 60 solidos componat.

[29] Lex erit: si episcopus fiscalem hominem ad servitium suum assumere voluerit, ut ad aliud servitium eum ponere non debeat, nisi ad camerarium aut ad pincernam vel ad infertorem vel ad agasonem vel ad ministerialem, et si eum ad tale servitium facere noluerit, quatuor denarios persolvat ad regale servitium et 6 ad expeditionem et tria iniussa placita querat in anno et serviat cuicumque voluerit.

[30] Propter homicidia autem, que quasi cottidie fiebant infra familiam sancti Petri more beluino. quia sepe pro nichilo aut per ebrietatem aut per superbiam alter in alterum insana mente ita inseviebat, ut in curriculo unius anni 35 servi sancti Petri sine culpa ex servis eiusdem ecclesie sint interempti, et ipsi interfectores magis inde gloriati sunt et elati, quam aliquid penitudinis prebuissent, proinde ob illud maximum detrimentum nostre ecclesie cum consilio nostrorum fidelium hanc correctionem fieri decrevimus, ut, si quis ex familia consotium suum sine necessitate, id est sine tali necessitate, si se ipsum interficere voluerit aut si latro erat, se et sua defendendo, sed sine istis supradictis rebus interfecerit, constituimus, ut ei tollantur corium et capilli et in utraque maxilla ferro ad hoc facto comburatur et weregeldum reddat et cum proximis occisi more solito pacem faciat; et ad hoc constringantur proximi, ut accipiant. Proximi autem occisi, si persequi voluerint proximos occisoris, si quis illorum proximorum consilii et facti iuramento sese expurgare potuerit, a proximis interfecti firmam et perpetuam pacem habeat; si autem proximi occisi istud constitutum contempnere volunt et supradictis insidias parant, tamen nichil nocent, nisi quod insidiantur, corium et capillos amittant sine combustione; si autem aliquem illorum interfecerint sive vulneraverint per contemptum, corium et capillos amittant et supradictam combustionem patiantur. Si autem occisor aufugerit et capi non potest, quicquid habet ad fiscum redigatur, et proximi eius, si inculpabiles sunt, firmam pacem habeant. Si autem homicida non aufugerit, sed cum proximo occisi suam innocentiam per duellum defendere voluerit et vicerit, weregeldum reddat et cum proximis pacem faciat. Si autem nullus occisi proximorum cum occisore pugnare voluerit, ipse se bullienti aqua adversus episcopum ex

purget et weregeldum reddat et pacem cum proximis faciat, et ipsi cogantur ut accipiant. Si autem propter timorem istius constitutionis vadunt ad alienam familiam et incendunt eam contra proprios consotios, et si non est aliquis, qui contra aliquem illorum duello pugnare audeat, singuli bullienti aqua adversus episcopum se expurgent, et si quis victus fuerit, ea patiatur que superscripta sunt. Si quis autem ex familia in civitate sine supradictis necessitatibus aliquem ex familia interfecerit, corium et capillos perdat et combustionem suprascripto more patiatur et bannum persolvat et weregeldum reddat et pacem cum proximis faciat, et illi constringantur ut accipiant. Si autem aliquis de aliena familia terram sancti Petri colet et tale presumptum fecerit, id est, si aliquem ex nostra familia sine necessitate iam suprascripta interfecerit, aut ista supramemorata patiatur aut nostram terram perdat et familie et advocati insidias habeat. Si autem noster servitor, qui in nostra curte est, aut noster ministerialis talia audet presumere, volumus, ut hoc sit in nostra potestate et consilio nostrorum fidelium, qualiter talis presumptio vindicetur.

[31] Si quis ex familia contenderit cum sotio suo de una qualibet re sive de agris sive de vineis sive de mancipiis sive de pecunia, si potest ex utraque parte cum testimoniis utrorumque sine iuramento discerni, laudamus; sin autem, ut devitentur periuria, volumus, ut ex utraque parte ostendantur illorum testimonia, et ita collaudent testes, quasi gratum habeant; et ex supradictis duobus testimoniis duo eligantur ad pugnam et cum duello litem decernant; et cuius campio ceciderit, perdat, et eius testimonium talia patiatur propter falsum testimonium, quasi iuratum haberet.

[32.] Si quis ex familia furtum fecerit, et hoc non pro necessitate famis sed propter avaritiam et cupiditatem et propter consuetudinem fecit, et quod furatus est, si 5 solidis appreciari potest, et superari potest, quod aut in macello publico aut in conventu concivium debitori vadiatus sit supra dictum furtum, ad correptionem malorum constituimus, ut legem sibi innatam propter furtum perditam habeat, et si ab aliquo de aliqua re inculpatus fuerit, non se expurget iuramento, sed aut duello aut bullienti aqua aut ferventi ferro. Similiter faciat ille, qui in periurio publico captus est; similiter et ille, qui in falso testimonio captus est; similiter et ille, qui propter infamiam furti in duello ceciderit; similiter et ille, qui contra seniorem suum, episcopum videlicet, cum suis inimicis consiliatus est sive contra eius honorem sive contra eius salutem.

63. Das Recht der Limburger Klosterleute. 1035 Jan. 17. Aus Mon. Germ. hist. LL. Sect. IV. Bd. I (1893) S. 87 f.

In nomine sancte et individue trinitatis. Chuonradus divina favente clementia Romanorum imperator augustus. Notum sit omnibus Christi nostrisque fidelibus tam presentibus quam futuris,

qualiter ego Chuonradus una cum Gisela imperatrice coniuge nostra pro remedio anime nostre ad hoc templum, quod ad gloriam et laudem dei construximus, nostri iuris predium Durincheim Wachinheim Sciferstat Greudentheim et in pago Wetereibie in comitatu Ottonis comitis situm Eichine Sundelingen Fuirbach Sulzbach in proprium tradidimus cum omnibus appendiciis suis, hoc est mancipiis areis edificiis terris cultis et incultis agris pratis pascuis aquis aquarumve decursibus molendinis piscacionibus campis silvis venacionibus exitibus et reditibus viis et inviis quesitis et inquirendis necnon cum omni utilitate, que scribi aut nominari potest, ea videlicet ratione, quatenus abbas huius loci eadem, potestate et utilitate qua nos habuimus, deinceps libere habeat et quicquid inde provenerit in usum ecclesie et fratrum disponat. Et ut hec nostre tradicionis auctoritas stabilis et inconvulsa permaneat in seculum, hanc cartam inde conscriptam manu propria confirmantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Sed ne quis superventurorum abbatum plus quam debeat ab ecclesie familia extorqueat, neve familia vetustate temporum sui iuris oblita contra abbatem superbiendo ecclesie debita exolvere negligat, visum est nobis signare, quid abbas si opus fuerit exquirat, quidve familia exolvere debeat. [1] Singuli virorum singulos solidos, mulieres vero sex denarios omni anno persolvant aut unum diem septimane ad curtem abbatis tam viri quam mulieres serviant. [2] Habet eciam potestatem abbas super filios illorum nondum uxoratos, ut quem voluerit in coquina, quem voluerit in pistrina ponat, quem voluerit mutatoria abluat, quem voluerit equaricia custodiat, et ad quelibet ministeria quoscunque voluerit deputet. [3] De uxoratis autem quoscunque et ubicunque iusserit abbas sint cellarii frumentarii thelonearii forestarii. [4] Si vero abbas quenpiam prescriptorum in suo obsequio habere voluerit faciens eum dapiferum aut pincernam sive militem suum et aliquod beneficium illi prestiterit, quamdiu erga abbatem bene egerit, cum eo sit, cum non, ius quod ante habuit habeat. [5] Post obitum viri preciosius animal, quod illic fuerit, ad curtem abbatis pertinebit; post obitum mulieris preciosior vestis. [6] Si quis conservum suum interfecerit, septem libras et dimidiam addito eciam obulo pro eo exolvet. [7] Mulier si extra villam nupserit, censum suum scilicet sex denarios dabit.

[8] Tale ius habent Durencheimarii, Eichenarii, Sundelingarii, Fuirbacharii. [9] Ipsum ius habent Sciferstatarii, nisi quod post obitum suum nullum ius dabunt. [10] Sulzbacharii ipsum ius habent, exceptis illis qui dicuntur lazi; qui, si beneficium habuerint, quocunque iusserit abbas cotidie equitare debent; qui autem beneficium non habuerint, vinum et annonam abbatis transducere debent a littore Sundelingen usque Wormaciam ad portam que dicitur porta pavonis. [11] Greudentheimarii ipsum ius habent quod et Durincheimarii, nisi quod propter cotidianam servitutem nec in vita sua nec post obitum suum dabunt aliquem censum.