cellerarius, Heinricus de Hesseburg, Heinricus de Beierbach, Heinricus curie prothonotarius, Adelohus prepositus Goslariensis, Theodericus prepositus de Werda sancti Swiberti, Arnoldus prepositus sancti Andree in Colonia, Burkardus prepositus sancti Petri in Magontia, Conradus palatinus comes Rheni, Otto marchio Missenensis, Theodericus marchio frater eius, Heinricus comes de Witin frater eorum, Otto et Fridericus palatini comites de Witilenesbach, Bertolfus marchio de Voheburg, comes Bertolfus de Andhesse, comes Rodulfus de Fullendorph, comes Lodowicus de Lon, comes Rapodo de Abenberg et filius eius comes Fridericus, Boppo Wirzeburgensis burgravius, Marqwardus de Grombach et filii eius Albertus et Otto, Burkardus Magdeburgensis burkgravius, Oudalricus filius ducis Boemie, Albertus filius ducis Polonie, Albertus comes de Dilingen, comes Otto de Kirkberg, comes Manegoldus de Veringen, comes Bertolfus de Berga, comes Gerhardus de Bertheim et frater eius Hermannus, comes Boppo de Wertheim, Counradus burkgravius de Nouremberg, Roubertus de Kastela, Counradus de Buokkesberg, Fredericus de Bilred, Boppo et Godeboldus de Liethenberg, Heinricus et Boppo de Trimperg, comes Hermannus de Wolveswach, Waltherus et Grafto de Lobenhusen, Manegoldus de Tunkdorph, Albertus de Hilthenburg, Conradus de Scheideveld, Conradus de Nivemburg, Conradus de Phucecha, Heinricus marischalcus, Bertolfus triscamerarius, Cono camerarius de Minzenberg, Waltherus dapifer, Conradus Colbo pincerna et fratres eius Loudowicus et Berengerus, Hugo de Warda, Thiemo de Koldiz, Bodo de Wirzeburg, Iringus pincerna, Engelhardus dapifer, Billungus vicedomnus, Billungus et Heinricus schultheti, Richolfus de Rieth, Wolframmus et Counradus de Brozoldesheim, Godefridus et Engelbertus de Foro.

Signum domni Frederici Romanorum imperatoris invictissimi. Ego Heinricus cancellarius vice Cristiani Magontine sedis archiepiscopi et archicancellarii recognovi.

Datum Wirzeburg, 6 idus iulii, indictione 1, anno dominice incarnationis 1168, regnante domno Frederico Romanorum imperatore gloriosissimo, anno regni eius 16, imperii vero 14. Actum in Christo feliciter amen.

127. Privileg zu Gunsten der Territorialherrschaft des Kölner Erzbischofs. 1180 Apr. 13.

Aus Mon. Germ. hist. LL. Sect. IV. Bd. I (1893) S. 3856.

[1] In nomine sancte et individue trinitatis. Fridericus divina favente clementia Romanorum imperator augustus. [2] Quoniam humana labilis est memoria et turbe rerum non sufficit, predecessorum etatis nostre divorum imperatorum et regum decrevit auctoritas literis annotare que fluentium temporum antiquitas a notitia hominum consuevit alienare. [3] Proinde tam presentium

quam futurorum imperii fidelium noverit universitas, qualiter Henricus quondam dux Bawarie et Westphalie, eo quod ecclesiarum dei et nobilium imperii libertatem possessiones eorum occupando et iura ipsorum imminuendo graviter oppresserit, ex instanti principum querimonia et plurimorum nobilium (quia citatione vocatus maiestati nostre presentari contempserit et pro hac contumacia principum et sue conditionis Suevorum proscriptionis nostre inciderit sententiam, deinde quoniam in ecclesias dei et principum et nobilium iura et libertatem grassari non destiterit) tam pro illorum iniuria quam pro multiplici contemptu nobis exhibito ac precipue pro evidenti reatu maiestatis sub feodali iure legitimo trino edicto ad nostram citatus audientiam, eo quod se absentasset nec aliquem pro se misisset responsalem, contumax iudicatus est, ac proinde tam ducatus Bawarie quam Westfalie et Angarie quam etiam universa que ab imperio tenuerit beneficia per unanimem principum sententiam in sollempni curia Wirziburc celebrata ei abiudicata sunt nostroque iuri addicta et potestati. [4] Nos itaque, habita cum principibus deliberatione, communi ipsorum consilio ducatum, qui dicitur Westfalie et Angarie, in duo divisimus et consideratione meritorum, quibus dilectus princeps noster Philippus Coloniensis archiepiscopus ob honorem imperialis corone promovendum et manutenendum nec rerum dispendia nec persone formidans pericula gratie imperialis promeruit privilegium, unam partem, eam videlicet que in episcopatum Coloniensem et per totum Pathebrunnensem episcopatum extendebatur, cum omni iure et iurisdictione, videlicet cum comitatibus cum advocatiis cum conductibus cum mansis cum curtibus cum beneficiis cum ministerialibus cum mancipiis et cum omnibus ad eundem ducatum pertinentibus, ecclesie Coloniensi legitime donavimus et de imperatoria liberalitate contulimus. Et requisita a principibus sententia, an id fieri liceret, adiudicata et communi principum et totius curie assensu approbata, accedente quoque publico consensu dilecti consanguinei nostri ducis Bernhardi, cui reliquam partem ducatus concessimus, prememoratum archiepiscopum Philippum portione illa ducatus sue collata ecclesie vexillo imperiali sollempniter investivimus. [5] Hanc igitur legitimam nostre maiestatis donationem et investituram Coloniensi ecclesie et sepedicto principi nostro Philippo archiepiscopo omnibusque suis successoribus confirmantes et in omne posteritatis evum eis ratam permanere volentes, ne quis eam ausu temerario infringere vel quomodolibet violare attemptaverit, imperiali edicto inhibemus et hanc nostram constitutionem presente privilegio aurea excellentie nostre bulla insignito corroboramus auctentice, testibus annotatis qui huic facto interfuerunt. Sunt autem hii: Arnoldus Treverensis archiepiscopus, Wigmannus Magdeburgensis archiepiscopus, Cunradus Salisburgensis archiepiscopus, Sifridus Bremensis electus, Cunradus Wormatiensis episcopus, Růdulfus Leodiensis episcopus, Bertrammus Metensis episcopus, Arnoldus Osnaburgensis episcopus, Cunradus abbas Fuldensis, Adolfus abbas Hersfeldensis,

Lotarius prepositus Bunnensis, Ludewicus palatinus Saxonie et langravius Thuringie, Bernhardus dux Westfalie et Angarie, Gotefridus dux Lotaringie, Fridericus dux Suevie, Otto marchio de Brandenburc, Teodericus marchio de Lusiz, Dedo comes de Groix, Sifridus comes de Orlamunde, Rubertus comes de Nassawe, Emicho comes de Liningen, Engelbertus comes de Monte, Teodericus comes de Hostate, Gerardus comes de Nůrberc, Heinricus comes de Arnisberc, Hermannus comes de Ravinsperg, Henricus comes de Kuc, Wernherus comes de Wittinchinstein, Widdikindus de Waltecke, Fridericus de Anfurde, Hartmannus de Bůtingin, Wernherus de Bonlande, Conradus pincerna, Heinricus marscalcus de Bappinheim, Sibodo de Groix camerarius et alii quam plures.

Signum domini Friderici Romanorum imperatoris invictissimi. Ego Gotefridus imperialis aule cancellarius vice Cristiani Maguntine sedis archiepiscopi et Germanie archicancellarii recognovi.

Acta sunt hec anno dominice incarnationis 1180, indictione 13, regnante domino Friderico Romanorum imperatore invictissimo, anno regni eius 29, imperii vero 26; feliciter amen.

Datum in sollempni curia Gelenhusin in territorio Maguntino idibus aprilis.

128. Privileg zu Gunsten der Territorialherrschaft des Königs von Böhmen. 1212 Sept. 26.

Aus Mon. Germ. hist. LL. Sect. IV. Bd. II (1895) S. 54 f.

[1] Fredericus divina favente clementia Romanorum imperator electus et semper augustus, rex Sicilie ducatus Apulie et principatus Capue. Cum decor et potestas imperii nostrum precesserit statum, ut non solum ceterorum principum dignitates, verum etiam sceptra regalia a nostra conferantur maiestate, gloriosum reputamus ac magnificum, quod in tanto nostre largitatis beneficio et aliis crescit regie dignitatis augmentum, nec ob hoc eminentia nostra aliquod patitur detrimentum.

[2] Inde est, quod nos attendentes preclara devotionis obsequia, que universa Boemorum gens ab antiquo tempore Romano exibuit imperio tam fideliter quam devote et quod illustris rex eorum Ottacharus a primo inter alios princeps specialiter pre ceteris in imperatorem nos elegit et nostre electionis perseverantie diligenter et utiliter astiterit, sicut dilectus patruus noster pie memorie rex Philippus omnium principum habito consilio per suum privilegium instituit, ipsum regem constituimus et confirmamus et tam sanctam et dignam constitutionem approbamus regnumque Boemie liberaliter et absque omni pecunie exactione et consueta curie nostre iustitia sibi suisque successoribus in perpetuum concedimus, volentes, ut quicumque ab ipsis in regem electus fuerit, ad nos vel successores nostros accedat regalia debito modo recepturus. [3] Omnes etiam terminos, qui predicto regno attinere videntur, quocumque modo

alienati sint, ei et successoribus suis possidendos indulgemus. [4] Ius quoque et auctoritatem investiendi episcopos regni sui integraliter sibi et heredibus suis concedimus, ita tamen quod ipsi ea gaudeant libertate et securitate, quam a nostris predecessoribus habere consueverunt. [5] De nostre autem liberalitatis munificentia statuimus, quod illustris rex predictus vel heredes sui ad nullam curiam nostram venire teneantur, nisi quam nos apud Babenberc vel Nurenberc celebrandam indixerimus; vel si apud Merseburc curiam celebrare decreverimus, ipsi sic venire teneantur, quod, si dux Polonie vocatus accesserit, ipsi sibi ducatum prestare debeant, sicut antecessores sui quondam Boemie reges facere consueverunt, sic tamen ut spatium sex ebdomadarum veniendi ad predictas curias eis ante prefigatur; salvo tamen quod, si nos vel successores nostros Rome coronari contigerit, ipsius predicti regis Ottachari vel successorum suorum relinquimus arbitrio, utrum ipsi trecentos armatos nobis transmittant vel trecentas marchas persolvant. [6] Ad huius autem constitutionis et confirmationis nostre memoriam et robur perpetuo valiturum presens privilegium per manus Henrici de Parisius notarii et fidelis nostri scribi et bulla nostra aurea iussimus communiri anno mense et indictione subscriptis.

Huius rei testes sunt isti: archiepiscopus Barensis, episcopus Tridentinus, episcopus Basiliensis, episcopus Constantiensis, episcopus Curiensis, abbas Augensis, abbas Sancti Galli, abbas de Wiceburc, Bertholdus de Nifphe regalis curie prothonotarius, comes Ulricus de Chiburc, comes Rodulfus de Habechesburc et lantgravius de Alsatia, comites Lodvicus et Hermannus de Froburc, comes Warnerus de Hohenburc, Arnoldus nobilis de Wart, Rodulfus advocatus de Raprechteshiwilare, Rodulfus de Ramensberc, Albero de Tanehuse camerarius et alii quam plures magnates et nobiles et liberi, quorum testimonio hoc privilegium constat esse confirmatum.

Acta sunt hec anno dominice incarnationis 1212, mense septenbris, 15 indictionis, regni vero domni nostri Frederici illustrissimi Romanorum imperatoris electi et semper augusti [primo], regis Sicilie quintodecimo. Datum in nobili civitate Basilee per manus Ulrici viceprothonotarii, 6 kalendas octobris; feliciter amen.

129. Reichsurteil, dass Fürstentümer dem Reiche nicht entfremdet (mediatisiert) werden dürfen. 1216 Mai 15. Aus Mon. Germ. hist. LL. Sect. IV. Bd. II (1895) S. 70 f. [1] In nomine sancte et individue trinitatis. cundus dei gratia Romanorum rex et semper augustus.

Fridericus se

Cum ad summam instanciam precum dilecti principis nostri Chonradi Ratisponensis episcopi cum ipso episcopo nomine ecclesie sue quoddam concanbium fecissemus de duobus principatibus, scilicet de inferiori et superiori monasteriis in civitate Ratisponensi constitutis, pro quibusdam aliis prediis et possessioni

bus ad prenominatum episcopum et episcopatum suum pertinentibus, accedens ad presenciam regie excellencie nostre in curia solempni Erbipoli domina Tůta inferioris monasterii abbatissa personaliter necnon domina Gerdrudis superioris monasterii abbatissa per suum procuratorem cum aliqua honesta utriusque capituli parte coram principibus et baronibus atque tota curia nostra gravi querimonia proposuit se et ecclesias suas indebite a nobis fore gravatas et super hoc adiutorium et sentenciam principum postularunt, proponentes firmiter nullum principatum posse vel debere commutari vel alienari ab inperio vel ad alium principem transferri sine voluntate presidentis principis illius principatus et de plano consensu eiusdem ministerialium. [2] Super quo facta a nobis inquisitione per sentenciam principum et subsecucionem tam nobilium quam baronum atque ministerialium et omnium qui aderant iudicatum est: nullum principatum posse vel debere nomine concanbii vel cuiuscunque alienacionis ad aliam personam transferri ab inperio nisi de mera voluntate et assensu principis presidentis et ministerialium eiusdem principatus. [3] Nos igitur iusticie protectores nullo conamine iuri reniti volentes sentenciam ipsam duximus approbandam et, quod contra_memoratas ecclesias et earum principes pro episcopo et ecclesia Ratisponensi minus debite feceramus, omnino retractavimus in continenti presente episcopo prefato. [4] Et ne de cetero similia contingant, decernimus et perpetua firmitudine observandum iudicamus, quod non liceat ulli successorum nostrorum Romanorum regi seu inperatori principatum aliquem, ut superius sentenciatum est, ab inperio aliquo modo alienare, sed omnes inperii principatus in suo iure et honore illesos observare. [5] Ut itaque dilecta fidelis nostra Gerdrudis et successores eius abbatisse necnon regalis ecclesia superioris monasterii hac sentencia gaudeant inantea et glorientur in perpetuum, hoc scriptum eis indulsimus sigillo maiestatis nostre roboratum.

Huius rei sunt testes: Albertus Magdeburgensis archiepiscopus, Engelbertus electus Coloniensis archiepiscopus, Otto Wirzburgensis episcopus, Otto Frisingensis episcopus, Sifridus Augustensis episcopus, Ulricus Pattaviensis electus, Cuno Elvacensis abbas, Lodoicus dux Bawarie comes palatinus Reni, Hermannus et Fridericus fratres marchiones de Baden, Gerardus comes de Diets, Otto dux Meranie, Hermannus et Lodwicus comites de Wirtenberch, comes Ernesto de Villeseke, Bertoldus nobilis de Niffen et filii sui Henricus et Albertus, Gerardus comes de Rineck, Anselmus de Iustingen marescalcus inperii, Walterus pincerna inperii, Wernerus dapifer de Bolandia, Dieto de Ravenspurch camerarius inperii et alii quam plures.

Signum domini Friderici secundi Romanorum regis et semper augusti et regis Sicilie.

Ego Chunradus Metensis et Spirensis episcopus inperialis aule cancellarius vice domini Sifridi Maguntini archiepiscopi et tocius Germanie archicancellarii recognovi.