Ik noemde de drie horens jachthorens, ofschoon dit nog niet zoo geheel zeker is. De Hooge Raad van Adel heeft in 1896 de Hornsche horens officieel gekenmerkt als posthorens (1). Maar de Limburgsche sphragistici blijven volhouden, dat het jachthorens zijn (2). Het past mij niet, eene stem te voeren in dit geding. Een enkele opmerking echter. Een hoofdargument putten onze Limburgers uit het jachtmeesterschap der Heeren van Horne. Wil dit bewijs steek houden, dan dient men eerst aan te toonen, dat het wapen inderdaad ontleend is aan die waardigheid. Want ligt het niet eerder voor de hand, dat de horens van het wapen hun aanzijn danken aan den naam der heerlijkheid? Wij weten wel, dat de landschappen oorspronkelijk naar de Graven genoemd werden en niet omgekeerd (3), doch dit geldt slechts voor de graafschappen der negende eeuw, waartoe men het graafschap Horne toch wel niet rekenen kan. In elk geval is de naam Horn voorzeker ouder dan het jachtmeesterschap; want reeds komt hij voor in 938 (4), terwijl de jachtwaardigheid schijnt te dateeren uit den tijd van Keizer Hendrik IV, in het begin der 12de (5), of van Keizer Frederik II in de eerste helft der 13d eeuw (6). Een andere vraag rijst er op: Zijn de jachthorens wel gecontourneerd m. a. W.: Bevindt zich het mondstuk aan de linkerzijde? Zeker staan ze zoo op het beschreven zegel, en dat het hier un chappeau rond en pointe d'hermines, au bord de plumes de paon. Hachement: d'hermines et de gueulles." Zulke versierselen vindt men op de Hornsche wapens herhaaldelijk (o. a. op de verschillende stukken van Philips van Montmorency), maar ouder dan Graaf Jacob I schijnen zij toch wel niet te zijn, evenmin als de twee leeuwen, die het schild vasthouden. (1) Zie De Maasgouw 1896, 85. (2) Zie De Maasgouw 1897, 5; Eversen-Meulleners 207. (3) Royaards I, 19, Errata 364. (4) Wolters, Codex diplomaticus Lossensis 12, Notice 9. (5) Wolters 11; vgl. Goethals 40. (6) Historische Prüfungen 84. geen uitzondering geldt, blijkt wel uit Goethals: „Hornes, ancienne et puissante maison, porte d'or à trois cors ou trompes de gueules, virolés d'argent, l'embouchure à senestre." Toch beweerde de heer Th. Dorren onlangs (1), dat de horens andersom moeten staan en dat ze in Limburg's wapen averechts zijn geteekend. Hij steunde op een heraldiekregel, volgens welken de horens het mondstuk rechts moeten hebben, en op het feit, dat vele munten der Heeren van Horne deze richting vertoonen. Ik kan zijn gevoelen niet deelen; vooreerst omdat de regels der richting zeer vele uitzonderingen toelaten en het contourneeren zelfs van leeuwen en meer nog van inanimes zeer willekeurig geschiedde; en ten tweede omdat minstens evenveel munten de gecontourneerde richting dragen. Het werk van Goethals bevat eenige zeer nauwkeurige Notes sur quelques monnaies, frappées par les seigneurs de Horne, par un Numismate, en verreweg het grootste gedeelte (minstens 16) der aldaar afgebeelde munten verzetten zich tegen den heraldieken regel. Verder zou men nog kunnen aanhalen de twee eerste munten bij Wolters tegenover pag. 144 gereproduceerd, een tiental zegels aan charters, waarvan Goethals (tegenover p. 76) een fac-simile geeft enz. (2). Hierom meen ik, dat men de gecontourneerde richting niet als foutief mag beschouwen. Een nieuwe vraag: Zijn de gecontourneerde jachthorens versierd en waarmede, wordt genoegzaam beantwoord door het overal te vinden van zilver gebonden", „met zilveren beslag", „virolés d'argent". Zeker, de horens zijn versierd, en men kan het slechts aan de onnauwkeurigheid der gravure of der reproductie wijten, als men op de meeste munten en zegels geen spoor van zilveren banden ontdekt (3). Maar hoe moeten zij geplaatst worden? (1) Limburg's Jaarboek 1902, 117. (2) Een paar duidelijke voorbeelden vindt men nog in de Archieven van Thorn I, n. 275 en n. 182 der zegelphotographieën. Bewijzen van minder authentieke waarde, ofschoon in menigte voorhanden, zal ik niet bijbrengen. Op het zegel van Gerard van Horne (bij Slanghen 141) hebben de horens op het paard het mondstuk rechts, maar die op het schild links. (3) Daarom is ook in het boven beschreven zegel maar niet van banden gesproken; toch heeft het er iets van weg alsof zich een tweetal banden bij het mondstuk bevinden. Een bij het mondstuk en één bij den beker. Zóó is de teekening in Limburg's Jaarboek VIII, bij blz. 114, en het schijnt dat dit ook de munten 4 en 5 bij Wolters (144) bedoeld is. op Twee bij het mondstuk en twee bij den beker. Zóó is het wapen der gemeente Horn (1), en deze vorm, die ook in het wapen van Limburg voorkomt, lijkt ons wel de beste en oudste brieven te bezitten. Zóó teekent Goethals al zijne wapens, ook op de kabinetten der Heeren van Horne-Gaesbeek, en zoo zijn ook de horens op het vijftiende-eeuwsche kasuifel, waarvan wij boven spraken (2). Eén bij het mondstuk, één bij den beker en één in het midden. Ook dit is een vorm die verdedigers telt, maar ik weet niet, of zij zeer veel gezag bezitten. Het zijn: een latere grafzerk van Graaf Jacob II in de Minderbroederskerk te Weert (3), en een „Extrait de la Généalogie des Seigneurs et Comtes de Hornes, reposant aux archives du Ministère des affaires Etrangères, Registre no 12, tome 111, page 89", dat de wapens van Jacob I en Johanna van Meurs bevat (+). Altemaal bewijzen, hoe zwevend de vorm is der oude wapenfiguren. (1) Eversen-Meulleners 206. () Zie boven blz. 171. (8) Zie boven blz. 168, noot 5. () Het wapen van Meurs vertoont niets buitengewoons: van goud met een balk van sabel. Het wapen van Jacob I: van goud met 3 gecontourneerde horens van keel gebonden met drie zilveren banden, geplaatst als boven; het wapen gedekt door een gouden diadeem met 7 zichtbare parels. (Dit is dus een baronnenkroon: de gravenkroon heeft 9 parels zichtbaar; daarenboven: eigenlijk mogen slechts prinsen van den bloede gouden kronen dragen; vgl. Th. de Ronk, Nederlandtsche Herault[Amsterd. 1672] 211). Men kan nog wel een vierden vorm van versiering aan geven, want een origineel, gedrukt plakkaat der burgemeesters van Weert, gegeven den 27sten September 1563 (Zie Flament, Chroniek 166), ten rijksarchieve in Limburg aanwezig, vertoont het wapen van Horne naast dat van Montmorency aldus: drie gecontourneerde horens met één band bij den beker alleen. Jacob III † 5 Januari 1502. Margaretha X 1492 Х Jan geb. 3 Mei 1458 Philippotte van Melun. Amelia (Aurelia) Amelia Walburgis Marie Juni 1558 Jan 1o (1501) Margar. v. Croy 2° (1514) Claudine van 3o Anna v. Bourgondië (later X Jan v. Hennin X 1531 Anna van Egmond (1) Floris Helena van Melun (1) Anna was weduwe van Joseph van Montmorency, heer van Nevele † 1530. Philips 1568. Eleonora Joseph van Montmorency 1° Ponthus van Lalaing. (1) Hier is Kessel in Noord-Brabant bedoeld (gemeente Alem, aan Heer Jan van Horne gekomen door zijn huwelijk met Adriana van Ranst, erfgename van Boxtel en Kessel. Goethals geeft tegenover p. 353 eene afbeelding van het kasteel van Kessel, doch zij vertoont eene wantrouwenwekkende overeenkomst met het kasteel van Kessel in Limburg, zooals het in Poell (tegenover blz. 272 en Publications XVI, 91 afgeteekend staat. Het Brabantsch-Kesselsche kasteel is sinds lange jaren verdwenen, spoorloos; slechts de naam van een rustigen boomgaard "het Hof", heeft de herinnering bewaard. |