hoc in Glagov in Natali Domini, tempore quo baptizavit dux Wladizlavus filium Henrici ducis, anno Incarnationis dominice M.CC.IX. Quisquis igitur huius patrimonii irritator existere presumpserit, auctoritate domini Henrici Polonie archiepiscopi et omnium episcoporum anathematis vinculo merebitur vinculari.

Lubens, Lubiąż, z niemiecka Leubus. Lubogosch, z niem Laubegast. Lacus Tuchno, jezioro p. m. Sława, z niem. Schlawer See. Lacus Radechovo, z niem. Rädchen. Lubusensis, de Lubusz, z niem. Lebus. Legnich, Lignica.

Nr. 66.

Wlodizlaus dux de Calis 1210 Jul. 29, in Boricov; dat Winemaro abbati de Pforta quasdam possessiones in provincia de Przemęt sitas, pro fundatione ibidem monasterii Ordinis Cisterciensis.

Pergam. orygin., u którego na niciach jedwabn. zielon. czerwon. i białych przywieszono 7 pieczęci. 1sza podługowata, przedstawia stojącego Biskupa błogosławiącego z pastorałem w lewej; napis: Sigill. Laurencii Lubusensis Epi. 2ga podługow. przedstawia Biskupa siedzącego, w prawicy pastorał, na lewej księga; napis: S. Getconis Epi. Plocensis. 3cia okrągła przedstawia Biskupa siedzącego, na prawej księga, w lewéj pastorał; napis: ... Ladizlavensis. 4ta podługowata, przedstawia Biskupa siedzącego, w prawej pastorał, na lewej księga; napis: Sig... Arnoldi Po... niensis episcopi. 5ta podługowata przedstawia stojącego Biskupa błogosławiącego, w lewéj pastorał; napis: S. Archiepiscopi G. ezdnensis Henrici. 6ta podługowata przedstawia siedzącego * Biskupa błogosławiącego, w lewéj pastorał; napis: Sigillum Vincen...i Epi. Cracoviensis. 7ma podługowata przedstawia siedzącego Biskupa błogosławiącego, w lewej pastorat; napis: S. Laurentii Dī. Gra. Wratislaviensis Epi. Ostatnie 31, wiersze, począwszy od: Heinricus archiepiscopus, zatem świadkowie i data, napisane bledszym inkaustem i odmienną, lubo współczesną ręką.

Dresden. Königl. Sächsisch. Haupt Staats Archiv. Orig. 171.

In nomine sancte et individue Trinitatis, Wlodizlaus divina favente clementia dux de Calis. Ex divina intelligimus scriptura, consultum vel potius preceptum esse divitibus huius seculi non sperare in incerto divitiarum, sed thesaurizare sibi fundamentum bonum in futurum, ut apprehendant veram vitam. Quod nimirum tam salubre consilium cum multi potentes et multi nobiles ante nos strennue secuti fuerint et terrenis celestia larga manu conparaverint, et nos eorum ex (sic) exempla sequi proponentes, collata nobis a Deo bona temporalia in presenti dare cupimus, ut ab eo eterna in futuro recipiamus. Manifestum proinde universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris esse volumus, quod nos ad edificationem cenobii Ordinis Cisterciensis, quod in provintia Premontensi de patrimonio nostro quod ad nos hereditario iure devenit a fundamentis exstruere Deo annuente iam cepimus, has possessiones pro remedio anime nostre simul et parentum nostrorum sollempni donatione liberas in perpetuum contulimus: locum qui Polonica lingua Virchuie dicitur cum circumiacentibus lacubus et nemoribus usque ad confinia et metas Glogowie terminis contiguas, Dominiz cum Colov, Bucoviz et aliud Bucoviz cum Rozwarowo, Mochi cum Ptowo, Radomir cum Gorzko et Ozlonino, Zecowo cum Clewo, Pretsino,

Kneginiz in provintia Zremensi, Zirsnici iuxta Rudam; cum attinentiis suis cultis et incultis, viis et inviis, agris, aquis et silvis, pratis et paschuis, nemoribus et venationibus, lacubus et piscationibus, aucupiis et navigiis, cum omni libertate et utilitate que in presentiarum inest vel inesse poterit in futurum. Hec ergo nos in manus venerabilis Winemari abbatis de Porta, cui eundem locum exstruendum contradidimus assignantes, licentiam dedimus novi loci fratribus unam vel duas villas forenses, et alias quotquot voluerint seu potuerint villas Teutonicorum in nemore et in possessione sua Teutonicali iure et libertate ponendi; loca omnia et rusticos tam Teutonicos quam Polonos, ab omni iudicio et potestate tam nostra quam nostrorum, et omni iure et ministerio Polonico plenarie absolventes. Hec vero sunt nomina rusticorum quos eis dedimus: in Zirsnik: Pzar, Thusha, Milozt, Targossa, Zedluta, Dumoviz; in Dominiz: Radoch, Zvantos, Plefna, Nudassa, quorum quilibet tribus diebus in ebdomada XIIcim pisces ad longitudinem ulne dare debet et insuper tres urnas mellis annuatim; Novos et Radzlaws cum filiis cotitidie (sic) debent piscari; Zlavosovici, Hrapis, Pancis, Gozis, mellifices; Began figulus, Karsna, Bozstetet cum sotio, mellifices; in Dyznik: Zvan qui cotidie debet piscari; Bonik et Mirek frater eius, Piwen, Zelis, Nidomislz, camerarii; Panoh, Milozlaus agazo; Iohannes cocus. Zbramirus dedit post mortem suam villam Zscomelin. Hec omnia ego Heinricus archiepiscopus et ego Arnoldus Poznaniensis, et alii Polonie episcopi sub exconmunicatione firmiter confirmavimus. Ut ergo hec omnia rata et in perpetuum inconvulsa permaneant, presentem paginam ex inde conscriptam sigilli nostri et principum, coram quibus hec facta sunt, inpressione signavimus et ydoneos testes adhibuimus, quorum nomina hec sunt: Heinricus archiepiscopus Gnezinenzis, Arnoldus episcopus Poznaniensis in cuius diocesi situs est locus, Vincentius Cracoviensis, Getko Plocensis, Laurentius Wratizlaviensis, Oerius Qaviensis, Laurentius Lubusensis episcopi; Boguchalus de Cracovia, Symon de Lansitia, Meingotus de Schirmest prepositi; Gerhardus archidiaconus, Vitus custos, et alii quam plurimi abbates, prepositi, decani, archidiaconi, canonici, sardotes, clerici, et tota sinodus in Boricov celebrata. Lezstico dux Cracovie, Cunradus dux, frater eius Heinricus dux Zlesie, Albertus palatinus; Gowarish, Iacobus, Mizsui, Ozstash, et alii plurimi Polonie nobiliores. Datum in Boricov IIII Kalendas Augusti, anno ab Incarnatione Domini M.CC.X., Indictione XIII.

Calis, Kalisz. Premontensis, de Przemęt. Locus Virchuie, ściśle nie odgadnione. Dominiz, Domnik. Colov, Koło. Bucoviz, Bukowiec. Rozwarowo, nie odgadnione. Mochi, Mochy. Ptowo, nie odgadnione. Radomir, Radomirz. Gorzko, Gorskie. Ozlonino, Ostonino. Zecowo, Siekowo. Clewo, Kluczewo. Pretsino, Przyczyna. Kneginiz, Księginki. Zremensis, de Srem. Zirsnici, Dzietrzniki. Ruda, Ruda. Porta, Pforta. Dyznik, Dłużyn. Zscomelin, Skromlin. Qaviensis, de Kujawy. Lubusensis, de Lubusz. Lansitia, Łęczyca. Schirmest, Trzemeszno. Borikow, Borzykowa.

Nr. 67.

Innocentius Pp. III 1210 Sept. 4, Laterani; mandat archiepiscopo Gneznensi, ut in Prussia per Christianum et Philippum monachos ad fidem Christianam conversis, donec proprium episcopum obtinuerint, curam pastoralem impendat. Baluze. Epistolae Innocentii Pp. III, ep. 128. Manrique. Annales Cisterciensium III, p. 531.

.. Gneznensi archiepiscopo. Celestis agricola Iesus Christus semet ipsum vitem veram et fertilem in vinea sua electa plantavit, ex qua multitudo palmitum prodiens, non solum illam amenam viroribus, verum etiam fructibus redderet gratiosam. Ex ista nimirum vite quotidie tot palmites pullulant, quot in ecclesiastice unitatis radice fundati, ad sancte conversationis studium extendentes se per opera pietatis, non solum interne gratie virore turgescunt, sed etiam laudabili exercitatione fructificant in profectibus proximorum. In hac siquidem laborare vinea dilecti filii Christianus, Philippus et quidam alii monachi pio desiderio cupientes, illius dudum amore succensi qui neminem vult perire, ad partes Prusie de nostra licentia in humilitate spiritus accesserunt, ut ibidem sermonem Verbi dominici seminando, in umbra infidelitatis et tenebris ignorantie positos ad semitam reducerent veritatis. Quod cum in terram bonam et fertilem cecidisset, fructum protulit opportunum eius preeunte gratia, qui vocat ea que non sunt tanquam ea que sunt et ex lapidibus suscitat filios Abrahe: quidam magnates et alii regionis illius Sacramentum baptismatis receperunt, et de die in diem proficere dignoscuntur in doctrina fidei orthodoxe, sicut iidem monachi nuper ad Sedem apostolicam venientes nostro apostolatui referarunt. Cum igitur huiusmodi novella plantatio beneficio irrigationis indigeat, fraternitati tue presentium auctoritate mandamus, quatenus eisdem monachis et fratribus suis nec non et aliis ad fidem de novo conversis, in ecclesiasticis Sacramentis et aliis que ad ampliandum Christiane religionis cultum spectare noscuntur, tandiu curam officii pastoralis impendas, donec divina faciente clementia adeo ibidem numerus fidelium augeatur, ut proprium possint episcopum obtinere. Episcopos etiam et alios ecclesiarum prelatos ac terre magnates moneas sollicitius et inducas, ut pro Deo et propter Deum eis propitii ac favorabiles existentes, ubi dignum fuerit, gratiam, solatium et humanitatem impendant. Datum Laterani pridie Nonas Septembris, anno XIII.

Nr. 68.

Duces Lestco Cracovie, Conradus Mazovie, Wladislaus de Calis et Kazimir de Opol s. a. d. et 1.; iurant Henrico Polonorum archiepiscopo, se immunitatem ecclesiae Polonicae servaturos.

Gniezno. Archiv. Capituli Metropol. Lib. privil, XV sec. fol. 1. Transsumpt potwierdzony przez: Innocentius Pp. III 1215 Dec. 29, Laterani. Fr. Piekosiński. Kod. dyplomat. katedry krakowskiej Nr. 10. (Transsumpt orygin. potwierdzony przez: Innocentius Pp. III 1215 Dec. 29, Laterani).

Quoniam sancta mater Ecclesia diligentibus eam libenter ministrat ea que Spiritus sunt, non magnum est si quispiam Christianorum in temporalibus sibi modi

cum subministret. Inde est quare nos miseracione divina duces Lestco Cracovie, Conradus Mazovie, Wladislaus de Calis et Kazimir de Opol, nostrorum pia predecessorum gesta, in eis in quibus peccatis nostris exigentibus imminuta sunt, ad statum suum reducere, vel si perperam et minus honeste aliqua statuta fuerunt, modis omnibus emendare volumus; inde est quare nos promittimus et iuramus domino Henrico Polonorum archiepiscopo et successoribus ipsius, omnibus suffraganeis eius et etiam successoribus suffraganeorum, quod ab hac hora in antea quoad vixerimus volumus custodire immunitatem Ecclesie Dei, ne ullum dispendium per nos vel per nostros patiatur, sed ville ecclesiarum et incole ipsarum omnimode gaudeant privilegio libertatis. Est itaque primum quod statuimus et custodiri volumus: ne quis hominum ecclesie inhabitans patrimonium, alias ad iudicium quam coram ipsius ecclesie prelato, vel coram suo iudice iudicandus pertrahatur. Volumus etiam, quod homines ecclesiarum immunes sint a servitute quod dicitur povoz et prevod et prevori et naraz et nastava; et non transibimus per Lowich nisi semel in anno, prout ab antiquo consuetum est; et restituimus omnes villas beato Adalberto pertinentes, similiter et silvas cum suis utilitatibus. Hec autem statuta ab omnibus nostris ita volumus inviolabiliter custodiri; quod si quis ausu temerario imminuere temptaverit, indignationem se nostram et Ecclesie principum sciat incursurum. Super quo volumus, quod ad voluntatem eorum in quos deliquerint, penam delicti reportent.

Opol, Opole, z niemiecka Oppeln. Lowich, Łowicz.

Nr. 69.

Wlodizlaus dux Polonie 1211 Apr. 16, in Gnezna; inpignorationem praediorum Slosin et Durowo, Hugoldo abbati de Lekno per comitem Zlavenicum obligatorum, ratam habet.

Transsumpt orygin. potwierdzony przez: Mathias episcopus Wladislaviens. 1325 Mai. 25, in Raccens.

Kurnik. Biblioteka Diplom. Nr. 10.

In nomine Ihesu Christi amen. Nos Wlodizlaus Dei gracia dux Polonie notum esse volumus tam presentibus quam futuris, quod comes Zlavenicus antiqui Zlavnici filius venerabilem virum dominum Hugoldum abbatem de Lukna iam dudum precibus impulsavit, summam aliquarum marcarum racione nupcie sue filie pro tempore sibi accomodari postulando; ipse vero abbas frequenti peticione devictus, predicto Zlavnico XX marcas examinati argenti, ambulatorem et duos dextrarios pro XXV marcis examinati (sic), tres purpuras pro X marcis examinati (sic), a viris ydoneis et honestis probatas et taxatas, coram nobis concedendo racionabiliter assignavit. Verum, quia vix aut raro fides vera in modernis reperitur, prefatus abbas a predicto Zlavenico et suis filiis pro cautela sufficienti accepit in pignore predium nomine Slosin et Durove cum duobus lacubus adiacentibus, scilicet Belsko et Scekolin, cum omnibus attinenciis, pratis et nemoribus, quorum hec sunt vocabula: Cavciles, Cronekir et Sviniblota, cum agris et aquis, condicione tali interposita: quod si prefatus Zlavenicus memorata pignora infra triennium cum L. V. marcis examinati argenti non redemerit, extunc ipse nec sui posteri ad ipsa nullum in perpetuum obtineant ius

redimendi, aut facultatem aliquam requirendi. Ut autem hec coram nobis facta robur firmitatis obtineant, dedimus memorato abbati presentem cartam nostro sigillo et predicti Zlavenici sigillo confirmatam. Acta sunt in Gnezna anno Domini M.CC.XI, XVI Kalendas Maii. Cum hec fierent, hii testes astiterunt quorum hec nomina: Thomas, Christianus, Nicolaus, canonici Gneznenses; Drogomirus, Zantoslavus, Iacobus, et alii quam plures viri ydonei et honesti.

Lukna, Łekno. Slosin, niegdyś osada nad jeziorem Kobylec, dziś znikła. Durove, Durowo. Lacus Belsko et Scekolin, jeziora Durowskie i Kobyleckie. Cavciles, Cronekir, Sviniblota, nazwiska miejscowości, dziś zapomniane.

Nr. 70.

Innocentius Pp. III 1211 Apr. 21, Laterani; confirmat libertates, quas Lesco, Conradus et Wladislaus Odonis, duces Poloniae, ecclesiae Poloniae concesserant. Baluze. Epistol. Innocentii Pp. III, ep. 43. Piekosiński. Kod. dyplomat. Małopolski, Nr. 7. (Podług Migne, Innocentii III etc. opera omn.)

Innocentius episcopus servus servorum Dei, venerabili fratri Gneznensi archiepiscopo salutem et apostolicam benedictionem. Cum illius locum licet immeriti teneamus in terris, qui sanctam Ecclesiam sponsam suam absque macula et ruga conservat, his nos convenit ex officii nostri debito robur apostolicum impertiri, que ad statum ipsius pertinent et quietem et ad conservationem ecclesiastice libertatis. Cum igitur dilecti filii nobiles viri Lesco, Conradus et Wladislavus Oddonis, duces Polonie, tibi et suffraganeis ecclesie tue nec non et successoribus vestris privilegium super ecclesiastica libertate pia devotione ad statum debitum revocando concesserint, nos tuis precibus inclinati concessionem ipsorum, sicut pie ac provide facta est ac in authenticis continetur, auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Quia vero in eodem privilegio est expressum, ut si aurum vel argentum sive pretiosas vestes aut palafridos decedentium episcoporum supradicti duces invenerint, et episcopus decesserit intestatus, in usus suos omnia convertantur: dum tamen hoc ipsum eis a nobis fuerit vel a legato nostro concessum: dictis ducibus contulimus et mandamus, ut nequaquam in usus suos supradicta convertant, cum id in sue salutis cederet detrimentum; sed ecclesie cui defunctus episcopus prefuit, illa faciant integraliter assignari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis et iussionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani XI Kalendas Maii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

Nr. 71.

Innocentius Pp. III 1211 Apr. 30, Laterani; mandat episcopo quondam Halberstadtensi et abbati de Sichem, ducem Poloniae Wladislaum, ecclesiam Gne