I. Zwei Legenden vom h. Venceslaus.

(Zur S. 250. u. 295. ff. d. W.)

Die besten und vollständigsten Arbeiten über die Legenden vom h. Wenzel lieferte Jos. Dobrovský in der Abhandlung der königl. böhmischen Gesellschaft der Wissenschaften unter dem Titel: Kritische Versuche, die ältere böhmische Geschichte von späteren Erdichtungen zu reinigen". Es sind von diesen Versuchen drei Nummern erschienen; die erste 1803 "Bořiwoy's Taufe", die zweite 1807 „Ludmilla und Drahomira“ und die dritte 1819 "Wenzel und Boleslaw". Die erste und dritte Nummer sind für uns die wichtigsten, weil darin I. S. 6. §. 2. und III. S. 17. ff. eine Anzeige und Würdigung der alten Legenden vom h. Wenzel vorkommen. Unsere beiden hier vorliegenden, bis jetzt nur bruchstückweise bekannten Legenden, Monte Casino und bibl. Reg. sind daselbst angezeigt III. S. 22. sub 5. u. 6. und I. S. 11. Dobrovský gelangte zu ihrer Kenntniss durch die Bollandisten ad 28. Septemb. p. 772 und 773. Alles, was über diese beiden Legenden gesagt werden kann, findet sich daselbst verzeichnet, und wird ergänzt durch Pertz's Archiv V. wo S. 135. ff. die von Mont. Casin. im Auszuge mitgetheilt, und durch dessen Monum. VI. p. 212. sqq. wo nachgewiesen wird, dass die Legende bibl. Reg. dieselbe ist, wie sie im Cod. reg. Monacen. inter Benedictoburanos Nr. 105. sec. X. vorkomme. Die wenigen lectiones variantes ergeben sich aus dem Texte selbst, der also lautet:

A. Passio s. Venzeslai Regis.

Edita a Domno Laurentio monacho sti Benedicti. (Cod. Mont. Casin. Ms. Memb. 4. sec. XII. Sig. Nr. 413.)

Dominus ac redemptor noster humanis visibus corporali praesentia divina exibens signa, intonuisse legitur inquiens, Pater meus, usque modo operatur, et ego operor. vbi notandum quod nec patrem operatum fuisse tanquam de preterito, nec se operaturum fore quasi de futuro innotuit sed tantum operari. Omnipotenti quippe Deo vt sedulis patrum erudimur dogmatibus nec preteritum, nec futurum proprie tempus aptatur, sed tantum modo presens: quatinus cunctitenens eius maiestas intimetur vno momenti ictu eadem tria tempora ineffabiliter circumplecti. Vnde et per quendam non infimum vatem de illo dicitur. qui fecit quae futura sunt. hinc est quod legifero divinitus dicitur Moysi. Ego sum qui sum. et haec dices filiis Israhel, qui est misit me ad uos. Cunctisatori siquidem deo inest proprium esse. quia cunctis mutabilitatibus carens nullo temporum termino angustatur. Hinc praecipuus praedicator apud quem, inquit, non est trasmutatio nec vicissitudinis obumbratio. Hanc igitur coelicam pollicitationem videlicet, et ego operor, licet cotidianis cernamus in factis impleri gubernatione scilicet totius mundanae machinae, Martirialis tamen eam beati Uuenzeslai laurea robustius quodam modo asserit, qui nuper brumalibus septemtrionalis axis niuibus quasi nouus eminens titan, cunctum noxii torporis frigus noscitur reppulisse. Vnde eius beatissima passio tanto venerabilius amplectenda, ac recolenda est, quanto eam divinis illustratam virtutibus nostra nobis secula contulere. Hec quorundam est attendendum latrantibus, qui nuperrimos quosque martyrii stemate decoratos, minoris censeunt celebrandos esse memoria, quasi talium passio, imo veritatis assertio, quod dici nefas est, minus libeat conditori. Cum ipse dominus Evangelica intonans dixerit uoce. Omnis qui confitebitur me coram hominibus, et ego confitebor eum coram patre meo.

Non enim ait, ut isti blaterant: quidam, sed, omnis qui confitebitur me. Maximeque cum huius beatissimi martyris merita, cuius pro modulo nostri ingenioli praeconium gestimus, attollere tanti apud omnicreatoris habeantur divinitatem, vt innumeris eius sacrosanctae reliquiae uideantur abundare miraculis. Huius itaque scribendae passioni operam dare inertes licet, a quibusdam tamen compulsi idcirco studuimus, quatinus tanti claritas hominis apud suos oppido fulgens Latio veritatis cupido non deesset. Et licet nos apprime liberalium vnda minus attigerit literarum, quibus nostri plectri fugaretur ariditas: omnipotentis tamen promissa nos quodammodo animarunt dicentis. Aperi os tuum et ego adimplebo illud. Vnde et psalmographus vates. Os, inquit, meum aperui, et attraxi spiritum. Nisi enim os aperiret, spiritum minime attraheret. quia profecto Sancti Spiritus gratia minus adimpleretur, si acceptum scientiae donum quibusque desiderantibus per oris officium minime ministraret. Nec mirandum sane si noster conatus nulla subnixus peritia, valeat quid vtilitatis proferre, cum nostra in eo sit sita fiducia, cuius potentia bruti etiam animalis ora loquendi modulamina suscepisse non ignoramus. Oremus itaque eum, dicentes. Christe salus hominum, constant quo cuncta creata Virginis ex aluo regressus limine clauso, Errorum tenebras pellis qui lumine diuo, pelle procul nostri quaeso fantasmata cordis. Cernere dans lumen, migrat quo deuius error, Martyris eximii falerato quatenus acta famine pangamus cunctis reverenda per aeuum. Amen. Interea lecturos haec quosque cernuo praecamine flagitamus, quo liuore semoto inuidiae dignanter corrigant quae reprobanda cognouerint. Nec a Dei laude rusticanus eos arceat stilus rhetoricorum oblectatos lepore, cum sciant diuinae scripturae paginas non tam poëtico, ut aiunt, illitas melle, quam diuino flamine simpliceter esse prolatas. Nos quoque nouerint non generaliter cunctis sed specialiter quibusdam deuotius postulantibus in modum commonitorii quae ueraci relatione comperimus exarasse. Hoc igitur parergii diuerticulo tantisper habito nunc ad narrationis seriem reuertamur. Verum hoc quidem ut ante nos dictum est, non opis est nostrae, sed ab illo sumitur hic ros, qui siccam rupim fundere iussit aquas.

Dudik's Forschungen.

20

Lectio prima. Quidam septentrionalis axis indigenae iuxta loci situm extimis vallati frigoribus intimo fidei quondam carebant feruore. Ignari utique illius existentes ignis, de quo iesus Christus Deus ac Dominus noster Evangelica intonans olim dixerat voce. Ignem veni mittere in terra et quid volo nisi ut accendatur. Denique cum beatorum apostolorum illisque succedentium praedicaminibus totus pene mundanus circulus abiectis idolatriae sordibus nitidae colla submitteret fidei, hi tamen antiquorum dediti parentum erroribus ad ueritatis viam cursum vertere stolide recusabant. Intantum si quidem saeuissimus humani generis hostis eorum nequiter offuscarat praecordia, ut assuetis intenti caliginibus, lumen verum illuminans omnia cunctis a se nisibus pellere procurarent. Enim vero sibi fideliter praedicantibus tanta caedium ingerebant pericula, ut non quapiam uti humanitate, sed beluina feritate procul dubio viderentur abuti: Vnde talibus illa mihi iure aptari (videtur) sententia, quae olim prophetali prolata flamine dicit, curauimus Babilonem et non est sanata. Babilon quippe curata ad sanitatem minime pervenit, quia gens, de quo (sic) sermo est, ignorantiae confusa caligine, praedicationis quidem suscipere meruit curam; sed propriis obstantibus meritis ad animarum incolomitatem per fidei susceptionem peruenire eotenus digna non extitit. Verum ut egregius intonat praedicator. ubi abundauit peccatum, superabundauit et gratia. Nuperrimis namque temporibus ad fidei gratiam pluribus visis miraculis reversi artius quam adepti sunt incolunt deo praesule gratiam. Et licet in quibusdam eorum pristina peruersorum feritas uigeat morum, in multis tamen coelitus sata fidei semina uberrimas comperimus segetes attulisse uti subsequens

reserat sermo.

Lectio secunda. In prouincia namque Germania quae ut fertur non tam lata quam valida extat, est locus quem incolae sclaboniam cognomine dicunt non solum diversarum pollens opulentia rerum, verum etiam ferocibus armipotentibusque cluens affatim viris. In quo videlicet loco civitas sita est praga antiquitus vocitata quae regalibus habilis usibus a sceptrigeris quibusque earundem partium solet inhabitari. Quodam igitur tempore brate sclabus (sic, Vratislaus?) quidam regali insigniter potiens potestate eam residens