Imágenes de páginas
PDF
EPUB

De otros puntos relacionados con esta materia hablaremos en su lugar oportuno, como por ejem plo, si en la Comanda, que es en Aragón una escritura pública de depósito ó encomienda, si ha sido otorgada sólo por el marido, debe responder la mujer juntamente con él. Parécenos esto más propio de los contratos y su efectos.

Derechos y obligaciones comunes á ambos cónyuges. -Fuera de los que son propios del matrimonio, y ya quedan indicados, los demás se refieren á contratos y testamentos de que hablaremos más adelante.

Derechos y obligaciones del marido.-Correspon den tambien á otro lugar la mayor parte de las indicaciones que podríamos hacer aquí. Consignaremos, sin embargo, que el marido es dueño y administrador de los bienes muebles, y de los inmuebles (si mediase pacto), pudiendo disponer de ellos libremente con ciertas limitaciones. El marido debe mantener y proveer de cuanto necesite á la mujer, conservándola su dote. Puede vindicar toda clase de bienes, legados y derechos correspondientes á la mujer, aun muerta ésta, sin haber entrado en su posesión. Hé aquí las disposiciones legales respectivas.

OBSERVANCIAS De jure dotium.

<24. Item, non valet alienato facta per maritum de bonis mobilibus in præiudicium uxoris, cùm est infirmus si ex illa decedat infirmitate, quamvis aliàs cùm est sanus possit alienare, cùm dominus sit, & administrator rerum mobilium. Tamen si cùm est sanus donationem fecerit, & penes se bona donata retinuerit, licet de Foro aliàs per instrumentum transferator dominium & posesio veruntamen in caso sito non valet talis donestio, nisi in parte viri.»

<32. Item, uxor non potest petere debitum quod ei debebatur, nisi cum consensu viri, cum ipse sit dominus, & administrator rerum mobilium, & si egerit non valet, nisi maritus ratum habuerit, & in tali casu valet ratihabitto, quia in illo casu non habet locum observantia quæ dicit, quod ratihabitio locum, non habet in iudiciis.»

1.a De Rerum amotarum.-De consuetidine Regni vir constante matrimonio est administrator bonorum sedentium & dominus, & administrator bo norum omnium mobilium inter eum & suam uxorem, sic, quod mobilia administrat prout vult, dando, distrahendo, & aliàs alienando: licèt in morte, & mortis tempore vir de usu Regni hoc facere non potest.>

«1.a Ne vir sine uxore.—Non valet alienato facta per maritum de bonis mobilibus in præiudicium uxoris, cùm est infirmus, si ex illa infirmitate decedat, quamvis aliàs cùm esset sanus posset alienare, cùm sit dominus, & ministrator rerum mobilium.>

Derechos y obligaciones de la mujer.-No pueden ser los mismos, atendida la diversidad de sexo y de facultades, pero lo principal en este punto ha de tratarse asimismo más adelante. Diremos ahora, sin embargo, que á la mujer corresponde la administración y gastos de los negocios en los casos que dice la observancia 27 De jure dotium:

Item, viro absente, uxor administrat, tenet, & regit bona viri, nisi ipse alium ad prædicta specialem fecerit procuratorem. >>

En cuanto á la comparecencia en juicio huelgan hoy las disposiciones forales; y sólo rige en este punto lo que dispone la ley de Enjuiciamiento civil,

V.

De las segundas nupcias.

Estas ofrecen en Aragón cierta particularidad, por lo que debemos consagrarles alguna atención por separado.

Según la observancia siguiente, que es la 7, De jure dotium, si en las segundas nupcias el marido dotare á la mujer en una finca en que tambien hubiese dotado á la primera, tendrá aquélla derecho á la mitad de todo lo mueble del matrimonio.

<Item, mortuo altero coniugum tempore quo fructus apparent: spondalarii defuncti, si testamentum condidit, vel parentes defuncti ab intestato, medietatem illorum fructuum habebunt: eo quia cum expensis utriusque coniugum hæreditates cultæ fuerunt. Secùs si fructus non appareant, tamen habebunt operum meditatem operum, si agri sunt operati & culti.»

Hé aquí otras observancias De secundis nuptiis, que conviene conocer:

<1.

Mortua uxore, si viduos non diviserit cum filiis primæ uxoris: quando contraxerit cum secunda: dabit eis mediatatem omnium quæ lucratus fuerit cum secunda: quia præsumitur quod de bonis communibus fuerit lucratus, nisi aliàs constet per ipsum ex sua industria, vel alio modo fuisse lucrata: sed si diviserit mobilia secundùm consuetudinem, non tenetur dare medietatem lucratorum: quamvis non diviserit immobilia.

»2 §. Item, bona mobilia omnia mortuo altero coniugum: statim debent dividi inter superviven

tem, & hæredes: immobilia autem non, si vult te nere viduitatem supervivens.

>3 §. Item, maritus qui secundò contraxerit ante factam divisionem inter ipsum, & hæredes primæ uxoris constante matrimonio: cum secunda debet dividere omnia bona mobilia quæ habet cum secunda cuin dictis hæredibus primæ uxoris: exceptis tamen primò suis avantagiis: & exceptis iis bonis quæ notabiliter constet fuisse por secundamı uxorem ducta in matrimonio. Si autem mortuo viro qui secundò contraxit: petatur divisio per hæredes primæ, cum secunda uxore, vel hæredibus ipsius: tunc secunda uxor vel hæredes ipsius, divident primà bona mobilia communia cum hæredibus viri, & extractis primò suis avantagiis: recipient medietatem bonorum omnium mobilium, quæ viventibus viro, & secunda uxore, & tempore mortis viri communia sunt reperta, exceptis iis bonis mobilibus quæ nota. biliter constent per inventarium, testes, vel instrumenta fuisse primæ uxoris, & ea cum dicto viro in suo casamento duxisse, quia illa bona hæredes primæ uxoris, primò divident cum hæredibus viri, & medietatem eorum recipient, & reliqua medietas penes hæredes viri remanens, inter secundam uxorem seu eius hæredes, & hæredes viri dividetur, & etiam exceptis iocalibus, quæ vir secundò contrahens dederit secundæ uxoris de bonis communibus inter eum, & primam uxorem, si illa pro iocalibus data tempore mortis viri, in eius posse sint reperta, quia illa uxor secunda, seu eius hæredes, debent primò dividere cum hæredibus viri, nisi sint de illis quæ uxor superstes debet recipere ante partem, quia tunc uyor superstes, debet ea habere pæcipua, & dicta divisione facta modo prædicto cum dicta secunda uxore vel eius hæredibus, pars ex divisione prædicta contingens hæredibus viri, debet dividi

cum hæredibus primæ uxoris, exceptis avantagiis, quæ pertinent hæredibus viri, & ordo prædictus servari debet in divisione bonorum facienda si ter tiò vel quartò, deinceps matrimonium ante divisionem fuerit contractum semper incipiendo, ab ultimo, & dividendo prout suprà.

>>4 §. Item, de consuetudine Regni, mulier non Infantiona potest per virum dotari, un Infantiona & habebit privilegia dotium Infantionæ in præiudicium viri, sed non in præiudicium filiorum alterius matrimonii præcedentis.>

VI.

De las capitulaciones matrimonales.

Lo dicho hasta aquí ha de entenderse siempre que los cónyuges no expresen voluntad determinada respecto de las obligaciones y derechos, resultantes del matrimonio, en cuanto á los bienes, pues si exis. te habrá que estar á ella en todo lo que no se oponga á la naturaleza, á la moral, ó al derecho. Así lo disponen las siguientes observancias:

«6.& De confesis.-Item, si quis confiteatur in instrumento se debere aliquam quantitatem, non expressa aliquo causa, nihilominus condemnatur ad solvendum secundùm observantiam Regni, quia Index stat instrumento.>>

16. De fide instrumentorum.-Item, Iudex debet stare semper & iudicare ad cartam, & secundùm quod in ea continetur, nisi aliquod impossibile, vel contra ius naturale continetur in ea: vel nisi aliqua alia conditio fuerit apposita inter contrahentes, & non fuerint scripta in dicto instrumento: & si eam probare voluerit cun Notario & testibus in dicto instru mento scriptis audietur: cum aliis verò testibus nu

« AnteriorContinuar »