in territorio ariciense; eam videlicet quam pridem avunculo nostro Pippino glorioso regi Barbatianus quondam presbiter ex sua proprietate contulerat ad habendum, et praesenti tempore Alprandus presbiter sub annualem redibitionem ex nostra munificentia habere dinoscitur. Sed pro firmitatis gratia ad eundem sanctum ac venerabilem locum hanc nostram auctoritatem fieri iussimus, per quam decernimus, stateque mansurum sancimus, ut nulla quaelibet persona parti praefate ecclesiae vel rectoribu[s elius ullo umquam tempore de praefata ecc[lesia] cum omni pertinentia vel adiecentiis suis quamlibet inferre praesummat molestiam aut controversiam, sed quiete et secure liceat eandem ecclesiam cum omnibus suis pertinentiis vel adiecentiis rectoribus eiusdem loci possidere, atque secundum loci illius utilitatem, prout habuerit, reg[ere atqu]e disponere. Et ut haec auctoritas largitionis nostrae pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, manu propria subter firmavimus, et anuli nostri inpressione adsignari iussimus. + Dructemirus subdiaconus || Signum (M.) Hlotharii gloriosissimi augusti. || atque notarius ad vicem Etdmari recognovi et ss. || (Sr. Nn.) Data II non. octubres, anno Christo propitio imperii domni Hlotharii imperatoris XVII, indictione XIII. Actum Papia, palatio regio, in Dei nomine feliciter. 30. Pietro I, vescovo d' Arezzo, costituisce nella sua chiesa la Canonica, facendo alla medesima concessione di alcune terre. [Arch. Capit. d' Ar., n. 43]. mm. 590X480. Pergamena originale, ben conservata, nel cui tergo vediamo scritto con carattere del sec. XI: Privilegium Petri episcopi de aliquantis terris, e sotto questo titolo, segnato quattro secoli dipoi, il numero XXI. + || Ideo ego Petrus servus servorum Domini sanctę aritine aecclesiae humilis exiguus episcopus. Manifestus sum quia domno et perpetuo Hlothario semper augusto || sepe nos admonuit cum cunctis obtimatibus atque doctores et sapientibus in eiusque imperio consistentibus, ut unusquisque episcopus suę aecclesię cannonica constituere, sicuti in Dei nomine ipsius piissimi augusti obaudientes precepta, nostrę aecclesię predicta cannonica construximus. Pro quibus utillimum prospeximus, una cum cuncto ssacerdotio, clero, cuncteque aecclesię nostre voluntate et consenso, confirmare providimus ad eadem cannonica de rebus episcopatui nostro, quatenus ipsi cannonici et sacerdotes, qui ibidem consistunt et Domino famulantur, absque indigentia vivere possint et delectabiliter exorare il vocabolo dato nei bassi tempi a quel colle distante poco più d'un chilometro a sud d' Arezzo (oggi chiamato di s. Cornelio, a cui fu dedicata al tempo di Clemente XI da Bonino amanuense della Segreteria dei Brevi la chiesuola ivi esistente, anticamente eretta ad onore di s. Cipriano), sopra il quale giaceva una prisca città, che forse non si chiamò Arretium. Sono colassú conservati ancora grandi avanzi delle mura urbane, composte di blocchi squadrati rozzamente e commessi senza calce. valeant, pro stabilitate regni et imperii domnorum nostrorum atque sancta aecclesia et cuncto populo christiano eorumdem a Domino regendum concessum, et ut eius semper adaugeatur plebs et populo. Primum quidem dedimus atque confirmavimus ibidem vineam unam qui dicitur ad Pinum, qui est iuxta ipsam cannonicam, seu campo suptus ipsam vineam, qui similiter vocatur ad Pinum; quidem et prato qui dicitur et vocatur ad Salam; idcirco et curticellam unam qui vocatur ad Clane, cum omnia ad se pertinentes; quidem et aliam curticellam qui vocatur ad Moionam, de quantum Ursus actor ad suam tenet manus ad regendum; quamobrem et aecclesiam sancti Petri in Castello, quem domnus Lotharius augustus per suam mercedem per suum confirmavit preceptum beati Donati marteris (1). Iste vero predicte curticelle, cum omnibus hominibus ibidem aspicientibus, servi pro servi, liberi pro liberi concessimus, in eadem videlicet rationem dominandum sicuti usque actenus dominati sunt et pertenuerunt. De vero personis hominum dedimus ibidem personas quattuor manuales, pistores quoque et cocum atque lavandarium et bifulcum. Haec omnia ibidem perpetualiter usque ad voluntate domni et seniori nostro imperatori dedimus ad abendum in alimonia et usu iam sepedictis cannonicis, ut neque a nobis Petrus indignus episcopus, neque ad subsequentes pontifices nullu modo auferatur neque subtraatur, sed semper in eorum potestate ad stipendia consistant diurnis et perpetuis temporibus, sicut cum cunto sacerdotio, clero, omnique aecclesię nostrę propria voluntate, commune consenso, confirmavimus, ut olim dixissimus, usque ad voluntate domni imperatori et eius confirmatione. + Ego Petrus humilis episcopus manu mea subscripsi. Ego Gumfrid archipresbiter manu mea suscripsi. + Ego Gumprand archidiaconus manu mea suscripsi. + Ego Lampertus diaconus manu mea subscripsi. 31. Il vescovo Pietro 1 "ex rebus ac familiis episcopii sui, per decretum suae sanctionis,, arricchisce la sua Canonica di diversi possessi. (Arezzo) - 843? Di questa donazione fa ricordo il precetto lotariano, che la conferma, dell' anno 843 (n. 34), e quello di Ugo e Lotario (n. 61), del re Adalberto (n. 69) e di Ottone I (n. 74). (*) È principiato il nome con Lam, indi cancellata con un dito lam e segnata la u sopra la seconda lettera a. (4) Vedi documento precedente. 32. L'imperatore Lotario fa libero Adalbaldo suo servo, e gli conferma le proprietà (1). Aquisgrana 11 giugno 843. [Arch. Capit. d' Ar., n. 16]. mm. 430 × 490.- La pergamena è assai corrosa dai topi inferiormente e nella parte destra, ove manca perciò il sigillo imperiale. Nel tergo di essa, segnatovi nel sec. XV, sta solo il num. XXXVII. MURATORI, op. cit., I, 847. + In nomine domini nostri Iesu Christi Dei aeterni. Hlotharius divina ordinante providentia imperator augustus. Omnibus fidelibus sancte Dei ecclesiae || et nostris presentibus videlicet et futuris notum sit, quia nos per mercedis nostre augmentum in procerum nostrorum presentia servum nostrum, Adalbaldum n[omi]ne, ma[nu] propria excutientes a manu eius denarium secundum legem salicam, liberum fecimus, et ab omni iugo servitutis absolvimus. Eius quoque absolutionem per pres[entem] auctoritatem nostram confirmamus atque nostris et futuris temporibus firmiter atque inviolabiliter mansuram esse volumus. Precipientes ergo iubemus ut, sicut reliqui manumissi, qui per huiusmodi titulum absolutionis a regibus vel imperatoribus a iugo servitutis noscuntur esse relax[ati et inge]nui, ita deinceps memoratus Adalbaldus per hoc nostrum preceptum plenius in Dei nomine confirmatum, nullo inquietante, Deo auxiliante, perpetuis temporibus va[leat] permaner[e liberus atq]ue securus. Confirmamus [etiam illi om]nes res et [manci]pia[s, qluas ipse ante libertatem per precepta iuste et le[galiter] adquisivit, ita ut per hanc nostram auctoritatem habeat, teneat] (*) atque possideat, faciatque exinde quicquid elegerit vel voluerit absque alicuius contradictione vel repetitione seu qualibet refragatione. Et ut haec nostre a[bsolutionis] atque confirmationis auctoritas firma et stabilis permaneat, de anulo nostro subter inssimus sigillari. C. Hrodmundus notarius recognov[i et ss. (Sr. Nn.) (Sd.)]. [Dat]a III id. iun., anno Christo propitio imperii domni Hl[otharii] imperatoris in Italia xxIII et in Francia II, indictione vu (). Actum Aq[uisgrani], palatio regio, in Dei nomin[e feliciter. Amen]. 33. Lotario conferma alla Chiesa Aretina i privilegi di Carlo Magno e di Lodovico, ponendola sotto la sua protezione, e le dona il campo di Foiano. mm. 650440. A quanto manca nella parte inferiore della carta, che oggi è molto rosicchiata dai topi, supplisce una copia fatta verso il 4050, segnata nel citato Archivio col n. 138. Nel toglier via in mal modo il (4) Ho incluso nella presente raccolta quest' atto di manumissione solo perchè trovasi d'antico tempo tra le scritture spettanti ad Arezzo, conservate nel nostro Archivio Capitolare. Del resto non sappiamo per nessuna memoria chi fosse Adalbaldo, e se la carta riguardi una persona che fece elargizioni alla Canonica di s. Donato, o se questa carta provenga da altro archivio ed appartenga a ben altra chiesa. bollo imperiale, la pergamena, ov' esso era apposto, è stata strappata in diverse direzioni. Nel tergo, scritto nel sec. XI o XII, il titolo: Praeceptum emmunitatis Lotharü imperatoris de campo Foiani et de omnibus rebus sancti Donati; e poi nel sec. XV vi fu segnato il num. XLVI. MURATORI, op. cit., V, 941. In nomine domini nostri Iesu Christi Dei aeterni. Hlotharius divina ordinante providentia imperator augustus. Si petitionibus sacerdotum Dei iustis et rationabilibus in quibuscumque indiguerint adnuimus et ad effectum perducimus, id nobis procul dubio ad aeternam beatitudinem capessendam pertinere confidimus. Quapropter comperiat || omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae et nostrorum presentium videlicet et futurorum magnitudo, quia vir venerabilis Petrus, ariciensis urbis episcopus, nostris detulit obtutibus immunitatum precepta prestantissimi avi nostri Karoli atque pie recordationis genitoris nostri Hludowici imperatorum, in quibus continebatur, qualiter ipsi prenominatam aecclesiam, cum omnibus rebus ad se iuste et legaliter pertinentibus, sub tuitionis atque immunitatis suae defensione susceperint, et ut denuo in suorum successorum defensione persistere debeat, modis omnibus statuerint; deprecans ut nos simili sanctione eam sub nostro mundeburdo reciperemus. Cuius petitioni ob divinum amorem et beati martyris Donati venerationem, cuius illic sacratissimum corpus quiescit, ad sensum prebentes, hos excellentiae nostrae apices decrevimus fieri, quibus memoratam sedem, cum omnibus ad se iuste et legaliter pertinentibus, sub nostrae immunitatis tuitione suscepimus. Et ut per tempora labentia simili fulciatur auctoritate, constituimus videlicet, ut nullus iudex publicus vel quislibet ex iudiciaria potestate seu missus noster discurrens in aecclesias et loca vel agros seu reliquas possessiones praedictae aecclesiae, quas moderno tempore iuste et legaliter possidere dinoscitur, vel quas deinceps divina pietas ibi augeri voluerit, ad causas iudiciario more audiendas, aut freda exigenda, aut mansiones vel paratas faciendas, aut fideiussores tollendos, aut homines ipsius sedis, tam servos quam ingenuos, super terram ipsius commanentes, iniuste distringendos, nec ullas redibitiones vel inlicitas occasiones requirendas ullo umquam tempore ingredi audeat, vel ea quae supra memorata sunt poenitus exigere praesumat. Sed liceat praefato antistiti suisque successoribus res et fami[lia]s eiusdem sedis sub ea integritate, qua a nobis illam adipisci meruit et quemadmodum nunc tenere dinoscitur, quiete ac pacifice dominari, et prout utilitas dictaverit, abs[qu]e alicuius infestatione gubernare atque disponere. In[tegr]um vero predium quoddam ipsius aecclesiae quod nuncupatur campus Fugianus cu[m rebu]s suis, simili conditione, sicut superius est promulgatum, sub nostrae immunitatis ponimus mundeburdo, ac confirmamus mansurum in dominatione sedis ipsius. Et quicquid in his, quae praedicta sunt, fiscus noster sperare poterat, totum nos eidem aecclesiae in luminaribus concinnandis pro mercedis nostrae augmento conferimus, quatenus illum cum omni sibi subiecto clero adtentius pro nobis, coniuge et prole nostra Domini misericordiam exorare delectet. Et ut haec nostrae immunitatis atque tuitionis auctoritas inviolabilem et inconvulsam obti[nea]t firmitatem, manu propria subter eam firmavimus, et anuli nos[tri impressione]. adsignari iussimus. || Signum (M.) Hlotharii serenissimi augusti. || C. | Hrodmundus notarius ad vicem Agilmari recognovi et ss. || (Sr. Nn.) (Sd.) [Data v kal. septembris, anno] Christo propitio imperii domni imperatoris [in Italia xxIII] et in Francia III, indiction [e vi. Actu]m Romarici Monte, [in Dei nomine] feliciter. Amen. 34. Lotario I conferma alla Canonica di s. Donato le donazioni di Pietro vescovo, concedendo alla medesima la villa di Caminina (in quel di Città di Castello) e il campo di Piscinale presso Arezzo. [Arch. Capit. d'Ar., n. 14]. mm. 620 495. Il sigillo imperiale è stato tolto lacerando la pergamena attorno al foro sul quale esso era fermato. Il titolo, che si legge dietro alla carta, è più volte notato e in diversi tempi: quello segnatovi nel sec. XV dice: Privilegium Loctarü imperatoris de sancto Andrea in Castro, cuius tenor non bene percepi. x1. MURATORI, op. cit., V, 193 (DRAGONI), Monum. e notizie istor. riguardanti la chiesa primitiva vescovile d' Arezzo, 19. C. || In nomine domini nostri Iesu Christi Dei aeterni. Hlotharius divina ordinante providentia imperator augustus. Si petitionibus sacerdotum Dei, quas nostris auribus patefecerint, libenter adnuimus, easque ad effectum perducimus, imperialem | exercemus consuetudinem, et hoc ad augmentum futurae beatitudinis pertinere confidimus. Idcirco omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae ac nostrorum praesentium videlicet et futurorum comperiat magnitudo, quia vir venerabilis Petrus, areciensis urbis episcopus, adiens serenitatem culminis nostri, retulit celsitudini nostrae, quod in sede sibi, Deo auctore, commissa, fratres ut sub canonica inibi consistant auctoritate constituerit, atque ex rebus ac familiis episcopii sui, prout eorum exposcit utilitas, per decretum suae sanccionis, ditaverit villas scilicet tres, quae Durna, Speia atque Plica nominantur, quasque Burgundis matrona et Elbungus eidem ecclesiae contulerunt, nec non et mercatum annualem unum, qui in missa sancti Hilariani celebratur: deprecans ut praefatas villas, cum omnibus pertinentiis suis, atque mercatum quem admodum per decretum suae adfirmationis praefatis contulit fratribus, nostra sanccione eis confirmaremus. Cuius petitioni adsensum praebere statuentes, hos nostros imperiales apices fieri iussimus, quibus decernimus atque statuimus, ut praenominatae villae atque prescriptum mercatum, cum omnibus sibi pertinentibus, in stipendiis supradictorum fratrum, cum omnibus (a) quicquid de eis vel in eis exigi vel adquiri p[ot]erit, iure perpetuo cedant. Ita videlicet ut nec rector eiusdem sedis, nec cuiuslibet potestatis persona de praefatis rebus ac familiis, seu de hiis, quae divina pietas inibi augeri voluerit, aliquam inferre praesumat contrarietatem, vel diminorationem ullam ingerere adtemptet. Sed et nos pro mercedis nostrae augmento, et ut in hoc opere nostra quoque fiat mercedis amplificatio, quandam villam iuris nostri memoratae ecclesiae, quae est constructa in honore beati Donati confessoris Christi, ad necessitates fratrum inibi consulendas, quae vocatur Caminina, et consistit in Castro Felicitatis, cum ecclesia quae dedicata est in honore beati Andreae apostoli, sicut Ragino quondam vassallus noster ordine beneficiario eam habuisse dinoscitur, una cum campo qui vocatur Piscinulae, et consistit in pago areciense ("), cum caitoribus suis atque cum omnibus (quae) ad se iuste (c) et legaliter pertinere dinoscitur, proprietario iure concedimus, tam nostris quamque et successorum nostrorum temporibus, |