PRZEDMOWA. Niniejszy katalog archiwum opactwa mogilskiego wychodzi jako pierwszy tego rodzaju u nas katalog archiwum zakonnego. Archiwum to nęciło już od dawna zawartością swoją uwagę badaczy naszej przeszłości. Już Długosz w swej wiekopomnej i nieocenionej Księdze uposażeń dyecezyi krakowskiej, zestawiając »Nomina abbatum Clarae Tumbae«, wychwala troskliwość Cystersów mogilskich, zachowujących w czci i pamięci imiona swych dawnych opatów, czego nie można powiedzieć o wszyst kich klasztorach polskich 1). Uwaga ta najznakomitszego wieków średnich dziejopisa Polski dowodzi zasobności i ładu archiwum mogilskiego To też kiedy Krakowskie Towarzystwo naukowe zastanawiało się 70 lat temu nad wydawaniem monografii sław. niejszych miejscowości okolic Krakowa, na pierwszy plan wysunięto Mogiłę, która »dostarcza materyału do poszukiwań w rozlicznych gałęziach archeologii. a cennym zbiorem dyplomatów przede wszystkiem na uwzględnienie zasługiwała. Tak powstała >> Monografia opactwa Cystersów we wsi Mogile, opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii krakowskiej poświęcona przez Towarzystwo naukowe krakowskie. Kraków 1867. Dzieło to składa się z dwóch części. Część I opisowa i badawcza zawiera ustępy; Pogląd na położenie Mogiły 1) Liber beneficiorum III, str: 423: Omnibus enim aliis monasteriis Cracoviensis dioecesis, et ut verius eloquar totius regni Poloniae, suorum patrum segni oblivione abolentibus nomina, id unum caetera ea prosperitate supergressum, ea in diem hanc concinavite. przez Adama Gorczyńskiego; Wiadomość historyczna o Mogile przez Józefa Szujskiego; Część artystyczna Monografii Mogiły przez Władysława Łuszczkiewicza; Uposażenie klasztoru Cystersów przez Hipolita Seredyńskiego; Poczet opatow mogilskich Konstantego Hoszowskiego; O Mogile Wandy przez Józefa Lep. kowskiego i O grobowcach i pomnikach w kościele mogilskim przez Władysława Łuszczkiewicza. Część drugą dzieła stanowi zbiór dyplomów mogilskich, wydany przez ks. Eugeniusza Ja notę. Najznakomitsi swego czasu uczeni złożyli się na całość tego wydawnictwa, które było naprawdę pierwszą naukową monografią historyczną u nas. Pomijając poglądowy artykuł Szujskiego, występuje tutaj Łuszczkiewicz jako badacz naszego bu downictwa z pierwszą swą pracą ściśle naukową świtającej u nas codopiero historyi sztuki. Nie można wyników tej pracy uważać dziś za ostatnie słowo nauki i sam Łuszczkiewicz opracował po raz drugi zabytki mogilskie, wydając w r. 1891 Nr. 10 Biblioteki krakowskiej o Mogile 1), ale metoda stosowana przez niego przy pisaniu części artystycznej Monografii była olbrzymim krokiem naprzód w rozwoju naszej archeologii 2). Zabytkami mogilskimi zajmowali się również i inni uczeni polscy, jak nieodżałowanej pamięci prof. Maryan Sokołowski, który długie lata zbierał materyały do pracy o zasługach Cystersów mogilskich na polu sztuki i kultury, a w szczególności malarstwa miniaturowego i mówiąc o malarstwie miniaturowem w Polsce, rozróżniał szkołę mogilską, którą bardzo wysoko cenił. Niestety, nie było danem temu badaczowi dokończyć rozpoczętego dzieła i rzecz cała pozostała i crudo. Ścisłą inwentaryzacyę naszych zabytków zawdzięczamy wytrwałej pracowitości Dra Stanisława Tomkowicza, który jako długoletni konserwator okręgu krakowskiego zajmował się żywo zabytkami naszymi i najdokładniej je opisał w II tomie Teki Konserwatorskiej (Krakow 1906), str. 133-183. Z pracowników, którzy w pierwszej części monografiii złożyli dowody benedyktyńskiej pilności, Hoszowski, cboć najmniej 1) Wieś Mogiła przy Krakowie, jej klasztor cysterski, kościółek farny kopiec Wandy. Z 17 rycinami. Kraków 1899. 2) Por. nekrolog ś. p. WI. Łuszczkiewicza przez Leonarda Lepszego w VII tomie Sprawozdań Kom. hist. szt. Ak. Um. Kraków 1906, str. I. |