10. Precipimus autem omnes stratas publicas observari et coactas stratas omnino cessare.

11. Statuimus firmiter omnes monetas post mortem dive memorie Heinrici imperatoris patris nostri omnino cessare ubicumque et a quocumque fuerint institute, nisi qui tenet eas, prout iustum est, coram nobis ostendat se ab imperio de iure habere. Quicumque vero monetas iniuste tenuerit tamquam falsarius puniatur. Veteres autem monete debito modo et iuste et racionabiliter observentur. Omnem fraudem et falsitatem in monetis fieri districtius inhibentes, preterea falsariorum pene subiacere decrevimus omnes illos qui sibi monetam sive formam aliene impressionis usurpant.

12. Stulte presum[u]ntur illicita, ubi questus improbitas humanitatis beneficium actionibus venalitatis exponit. Firmiter inhibemus, ne quis conductum alicui precio prebeat, nisi ius conducendi teneat ab imperio iure feodali.

E. Niederlassungsverhältnisse.

a. Die Bodenleihe.

91. Worms: Satzung Bischof Burchards über die Erbleihe. [XII. 1023--VIII. 1025].

Weiland, I. Nr. 438. Boos, I. Nr. 48.

§ 26. Lex erit concivibus: ut si quis in civitate hereditalem aream habuerit, ad manus episcopi diiudicari non poterit, nisi tres annos censum et aliam suam iusticiam inde supersederit; et post hos tres annos ad tria legitima placita invitetur, et si supersessum ius pleniter emendare voluerit, ipse eam sicut antea possideat; et si domum in civitate vendiderit aream perdat.

92. Erfurt: Verwandlung von kirchlichen Gütern in Freizinsgüter. 1120.

C. Beyer, I. Nr. 13.

.....

.....

Notum sit quia ego Adelbertus D. g. S. Moguntine ecc. ae. [etc.] pro honore et exaltatione loci huius qui Erpesforte vocatur pro dilectione et fidelitate civium meorum tam curtes quam reliquas possessiones, que ante festum apostolorum Petri et Pauli libere facte fuerunt, que censum suum partim magistro fori partim sculteto de Brulario persolvunt, de liberis liberiores feci, ita ut neque ego neque aliquis successorum meorum

supra dictum censum et cetera que ex eorum iure debentur

1) deinceps alicui possit delegare in beneficium. Quapropter sciendum est, quod curiam Gerberti et fratris sui Udalrici que prius ministerialis exstitit per supradictam legem liberiorem constitui, ita ut statuto termino singulis annis villico de Brulario duos solidos persolvant et nulli amplius quicquam super hac re respondere habeant.

quod

.....

93. Eferding: Burgrecht. 14. VII. 1167.
Enns, II. Nr. 228.

.....

Abono D. g. humilis Pataviensium electus.
preces

.....

Inde est,

Gebehardi abbatis de Willeheringen effectui mancipavimus et aream, quam Liuppirch et maritus eius Liuphardus b. m. sepe et maceria circumdatam possederant, de more quod vulgo in Teutonico dicitur purchreth ei et fratribus eiusdem loci ac successoribus abbatibus inbeneficiavimus et prefatam aream ac tria iugera agrorum, que ad ius nostrum et ecclesie nobis commisse pertinent, in manus Rudegeri de Hůlzhusen delegavimus: hac interposita coniventia, ut dnus. Gebehardus abbas atque omnes successores sui singulis annis Pataviensi e. et suis castaldis de prefata area plenariam iusticiam sicut ceteri burigenses. in Efridingen persolvant et in omni querimonia sua ad solum Patavienssem e. et ad suos yconimos super hac causa et concessione recurrant nullumque advocatum in pretaxatam villam pro aliqua iusticia obtinenda inducant. .....

94. Münster: Uebertragung von Land zu Weichbildrecht. 1178.
Erhard, II. Nr. 394.

.....

Herimannus D. g. Monasteriensis ęcc. e. secundus.

.....

Noverit

itaque universitas ..... quod petente quodam pio sacerdote Heinriko, ea
que de curti nostra Monasteriensi in gratia nostra et antecessorum nostro-
rum possederat, quendam videlicet agrum, ortum et pratum domui suę
vicinum, ecclesię beatę Marię in Monasterio ad usum sororum, ita tamen
ut annuatim villico nostro quinque denarios et obulum inde persolvant,
iure civili quod wicbilethe dicitur habenda contulimus. Addere etiam
placuit, quod predictus sacerdos Heinrikus eidem ecclesię, ut tam vivus
quam defunctus in ea memorialis habeatur, domum suam
cum duobus
mancipiis Heinriko et Godestia heredum suorum permissione devotissime
optulit.

1) Grosse Lücke durch Beschädigung des Originals. In einer älteren (?) Abschrift ergänzt: sunt placita, que sua vulgaritate sic vocant, sint arch. muntscillinc, reide, quod significat nuncios qui ad preceptum episcopi mittendi exigunt[ur].

Eferding. Münster. Wetzlar. Kaiserswert. Lübeck.

59

95. Wetzlar: der Kaiser regelt das Recht der Bürger an ihrem Grundbesitz. 1. IV. 1180.

Boehmer, I. S. 17.

Fridericus d. f. c. R. i. et s. a. Noverit universitas imperii nostri fidelium, quod nos burgensibus nostris de Weteflare illud iuris quod quondam in areis suis habebant nostra imperiali auctoritate confirmavimus: eo tenore, quod quivis eorum de area sua annuatim quatuor d. domino a quo tenet pro censu persolvat et eam sine omni alia exactione quiete teneat. Post mortem vero ipsorum filii vel proximi heredes eorum vel ad quos forte transferre voluerint XII d. ad manus persolvant et deinceps, sicut preordinatum est, annuatim IV d. persolvant. Si vero quispiam vivens aream suam vendere voluerit, emptor eodem iure quo et heres potiatur. . .

96. Kaiserswert: Aufteilung von Stiftsland zu Hausstätten in Erbleihe. X. 1181.

Lacomblet, I. Nr. 477.

Notum sit .....9 qualiter conventus B. Suiberti providi dispensatione consilii vineam suam versus forum per areas distribuit et cuilibet areę onus pensionis duorum B in Nativitate B. Marię annuatim solvendorum imposuit; item agros versus Fleam simili modo per areas distribuit, sed summam pensionis cuiuslibet in sex nummis minuit; minutiis vero singulis iuxta singularum quantitates census affixit minores: huiusmodi autem interposita pactione, ut ratione conductionis non amplius exigi debeat quam summa census areę cuiuslibet vel minutiarum expostulat. Item quotienscumque iste areę de personis ad personas transeunt, aut ratione successionis aut titulo venditionis et emptionis sive et donationis, cuilibet canonicorum stophus vini est donandus preter iam dictam summam conductionis. Hac autem dispensatione vinum istud testimoniale conventus instituit donari, ut omnibus possit constare has areas cum suis domibus esse privilegiatas et a communi lege reliquarum domorum, agros videlicet non habentium, penitus exemptas.

97. Lübeck: Leihe zu Weichbildrecht. [Nach 29. XI. 1182].

Lüb. Urk. B., I. Nr. 6.

.....

Ego Arnoldus D. g. monasterii S. Iohannis evangeliste in Liubeka humilis minister. Notum esse volumus . . . . . quemadmodum beate memorie dnus. Heinricus Liubecensis e., primus fundator nostri cenobii, areas quasdam in prefata civitate rebus suis comparavit, quas sancte Dei genitrici semperque Virgini Marie sanctoque Iohanni evangeliste in supradicto cenobio ad sustentationem Deo ibi famulantium devotus optulit, quas nos

ad persolvendum tributum quotannis in manus eas colentium civili vel forensi iure quod wigbeledhe dicitur collocavimus. Quod tamen quale sit, ne a pravis ac perversis hominibus aliquid malignitatis in posterum emergat, hic nominatim exprimimus. Scilicet ut eas hereditario iure possideant et civitati omnem iusticiam faciant, et si cui venditionis aut expositionis voluntas fuerit, primo abbati aream suam cum edificiis que in ea construxit) eodem pretio quo altero emenda sit offerat. Quam si voluerit, acceptet; sin autem, libere illam vendat, salvo censu monasterii. Si abbas domi non fuerit, VIII illum diebus expectet; postea, quod eius vicario, cui ipse hanc potestatem permisit, visum fuerit fiat. Si quis autem venditionem vel expositionem fecerit et abbati vel eius provisori aream suam non obtulerit, II B abbati vel eius vicario persolvat. Similiter qui censum suum ultra statutum terminum II dies neglexerit, I B persolvat. Ut autem hec rata et inconvulsa permaneant, ad peticionem ipsorum qui easdem areas susceperunt hanc dispensationem unanimiter factam scripto et banno firmavimus et ecclesie sigillo munivimus.

98. Bremen: Bebauung eines Streifen Landes an der Weser. a) 29. XI. 1247. b) 1247.

....

Ehmck und v. Bippen, I. Nr. 235; 236.

Gerhardus D. g. S. Bremensis ecc. ae etc.

Noverint universi

quod nos arenam, quae est a cimiterio S. Martini prope Wiseram usque ad finem areae dni. Iohannis de Werve, burgensibus Bremensibus ad suam utilitatem in veram et liberam proprietatem contulimus perpetualiter possidendam: hoc interposito condicto, quod quaelibet area arenae quatuor denarios nobis census vel successoribus nostris persolvet. Et ne quis successorum nostrorum vel alius hoc factum nostrum queat infringere, et ut praefati burgenses Bremenses maiori super nostra donatione testimonio firmentur, praesenti paginae fecimus annotari et nostri munimine sigilli iussimus roborari). ..... Adicimus etiam praeterea praedictis burgensibus Bremensibus donantes, quod si aliquis in memorata arena, quam rationabiliter eis, ut dictum est, contulimus, gravare eos attemptaverit, duo viri honesti, qui vocantur wiemanni, super reliquias iurando melius poterint obtinere, quam aliquis ab eis possit evincere.

.....

b) ..... Consules et tota communitas civitatis Bremensis. Noverint universi ..... quod nos cum communi consensu arenam, quae est a cimiterio S. Martini prope Wiseram erga descensum fluminis usque ad finem arcae dni. Iohannis de Werve, burgensibus nostris, videlicet Bernardo Potenti3), Herwardo de Bersen), Henrico de Borcken, Hildiero Pistori, Alardo Lapicidae 3), Volemaro Smitheken et Gerhardo de Sculov3)

1) Druck: contraxit.

2) Folgt Bannformel.

2) Erscheint als consul in den Zeugenlisten der beiden Urkunden.

ad suam utilitatem in veram et liberam proprietatem vendidimus perpetualiter possidendam, unicuique eorum aream suam exponendam, si placet, vendendam et hereditandam. Adiecimus etiam dno. Bernardo Potenti, quod in parte orientali domus suae in eadem arena aedificandae duo ligna ponet, alterum alteri in latitudine iunctum, quae bort appellantur, et ad longitudinem domus suae vergentia, et domus quae super Portam aedificata est Piscatoriam destruetur. Et ne quis posterorum hoc factum queat infringere, et ut praefati burgenses nostri maiori super nostra venditione praedictae arenae testimonio fruentur, presenti paginae fecimus annotari et nostrae civitatis munimine sigilli iussimus roborari. Adiecimus etiam praeterea praedictis burgensibus nostris, quod si aliquis in memoratae arenae areis, quam rationabiliter et communi consensu, ut dictum est, vendidimus, gravare eos attemptaverit, duo viri honesti et idonei, qui vocantur wicmanni, super reliquias iurando melius poterunt obtinere, quam aliquis ab eis possit evincere, quemadmodum verissime alias privilegiatum

99. Allensbach: Marktgründung. 2. V. 1075.

Aloys Schulte, ZGOR. NF. V. S. 168 f.

....

Eggehardus D. g. Augiensium abbas. Noverint omnes

qualiter .... allata1) sunt nobis quedam precepta Ottonis tertii imperatoris, in quibus scriptum continebatur, qualiter benivolus princeps concessit Alawico Augiensium abbati suisque successoribus potestatem, ius atque licentiam in villa Alospach dicta quaecumque suae monasteriique utilitati profutura esse cognoverint exercendi, faciendi, construendi et mercatum in omni ebdomada in quinta feria et monetam omni tempore purissimi argenti secundum suam voluntatem et dispositionem suorum successorum habendi, eo videlicet rationis et stabilitatis ordine, quatenus iam dicta moneta simul cum mercato et omni publica functione ibi pertinente sit sub regimine et disposicione eiusdem Dei aecc. et abbatum inibi per succedentium temporum curricula consistentium una cum regali et publico banno, omnium hominum contradictione remota. Insuper imperiali potentia decretum est atque confirmatum, ut quicumque et undecumque ad supradictum mercatum venire voluerit secure et pacifice veniat et quae negotia rationabilia voluerit exerceat, comparet et vendat atque ad propria cum omni pacis securitate redeat. Adiunctum est etiam, ut quicunque predictam monetam et mercatum infringere vel condemnare presumpserit vel aliquem illuc venientem molestaverit, eandem penam

1) Von „allata" bis „annullare temptat" auch MG. DO. III. 280; eingereiht zum 22. IV. 998.