Imágenes de páginas
PDF
EPUB

1255. Februar 12. Neapel.

1

Alexander episcopus, servus servoruni dei, dilectis filiis . . abbati et conventui monasterii de Capella, Cistertiensis ordinis, Constantiensis diocesis, salutem et apostolicam benedictionem. Ex vestre religionis meritis || provenit, ut dignos vos favoribus prosequentes spetialem vobis gratiam faciamus. Hinc est, quod nos vestris | supplicationibus inclinati auctoritate vobis presentium indulgemus, quod ad receptionem vel provisionem alicuius in pensionibus vel aliis ecclesiasticis beneficiis compelli minime valeatis per litteras apostolicas vel legatorum apostolice sedis, nisi eedem apostolice littere plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi fecerit a) mentionem. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius, se noverit incursurum. Datum Neapoli, II. idus Februarii, pontificatus nostri anno primo.

Original: Perg. 22/27 cm. St. A. Z. Kappel 64a.

Auf der rechten Ecke des umgelegten untern Randes steht „Jo. Lm.“

Dorsualnotiz, oben: „Ul. Basilea Cister."; unten: „De eo, quod ad receptionem vel provisionem alicuius in pensionibus vel aliis ecclesiasticis beneficiis compelli valeamus.“ (Hier scheint eine Negation zu fehlen.) Bleibulle Alexanders IV. an roth und gelben Seidenschnüren.

Original-Doppel: 22/27 cm. von gleicher Hand, aber mit etwas anderer Zeilenabtheilung, da

selbst nr. 64b.

Dieselben Dorsualnotizen, dazu noch:,,de ista requiratur Öl. f. Turicen.“
Bleibulle an roth und gelben Seidenschnüren.

[blocks in formation]

919. Papst Alexander IV. theilt dem Reichsvogt, den Räthen und der Bürgerschaft von Zürich mit, dass er die vom Bischof von Basel in Folge eines Auftrags Innocenz' IV. erklärte Lossprechung vom Interdikt und andern Strafen bestätige, in welche Zürich wegen der bei Belagerung Luzerns angerichteten Schädigungen der Besitzungen der Propstei Luzern verfallen sei.

3

1255. Februar 12. Neapel.

Advocato, consulibus et universitati Turricensibus, Constantiensis diocesis.

Ex parte vestra fuit propositum coram nobis, quod, cum vos una cum aliis adherentibus quon

a) sic statt „fecerint"; beide Worte auf Rasur.

1 Leibding, nicht Kirchensteuern, wie die Registraturüberschrift sagt; die gleiche Gnade wurde am

gleichen Tag auch den Cisterciensern von Salem verliehen, vgl. Potthast nr. 15681.

2 Wer damals Reichsvogt war, ist nicht bekannt, da zwischen Friedrich Bockli 1247 und Jacob Müllner 1272 eine Lücke existiert; wahrscheinlich doch der letztere, der auch in der andern, gleichzeitigen Papsturkunde an der Spitze der Zürcher genannt ist.

3 Die Mitglieder des Fastenrathes sind in der Urkunde vom 19. April 1255, unten, genannt.

2

dama) Fr. se tunc pro imperatore gerenti Lucernense opidum eiusdem diocesis obsideretis', monasterio loci eiusdem ") fuerunt dampna occasione huiusmodi obsidionis illata et, quamvis tam a venerabili fratre nostro.. Basiliensi episcopo quam a dilecto filio fratre Warnero converso Cisterciensis ordinis vobis promissum fuerit, dum ad obsequium ecclesie rediistis, ut vobis pro hiis ab eadem ecclesia remissionis et absolutionis gratiam obtinerent, nichilominus tamen . . prepositus et conventus eiusdem monasterii Lucernensis, ordinis sancti Benedicti, vos super dampnis huiusmodi coram venerabili fratre nostro. . Constantiensi episcopo auctoritate ordinaria convenerunt. Quare felicis recordationis I. papam predecessorem nostrum) supplicastis humiliter, ut, cum plura dampna vobis irrogata fuerint per ecclesie inimicos, postquam pro ecclesie Romane devotione ipsorum consortium declinastis, mandaret vos iuxta predictorum promissum aliquatenus non teneri de talibus dampnis monasterio eidem illatis, nec permitteret ipsos) decetero predictorum occasione vexari, set excommunicationis vel interdicti sententiam in vos vel terram vestram prolatam occasione huiusmodi mandaret per apostolice sedis providentiam relaxari. Unde predecessor ipse dicto Basiliensi episcopo suis dedit litteris in mandatis, ut super hiis vobiscum ageret apostolice sedis auctoritate, prout secundum deum videret ecclesie negotio expedire; contradictores etc. Propter quod idem Basiliensis epi

4

a) Rodenberg: „condam". b) Rodenberg hat hier noch ,,multa". e) Rodenberg: „pape predecessori nostro". d) Rodenberg: „vos“.

1 Dieser höchst interessante und sonst unbekannte Kriegszug der Zürcher gegen Luzern fällt hienach vor den Tod des Kaisers Friedrich II., d. h. vor den 13. December 1250, aber doch später als seine Excommunicierung 1245; da aber Luzern dann nach dem Breve vom 28. August 1247 den Hohenstaufen anzuhängen scheint, so kann wohl diese Belagerung nur in die erste Hälfte von 1247 fallen, wie überhaupt der Höhepunkt des ganzen Kampfes; vgl. Kopp Gesch. d. eidg. Bünde II. 1. p. 143; P. Schweizer Zürichs Bündnis mit Uri und Schwyz in Turicensia 1891 p. 44 und A. Bernoulli Basler Neujahrsblatt 1891; letzterer setzt die Belagerung zu 1248. Dieser Zug nach Luzern könnte zu Beunruhigungen Kappels und zu der Papsturkunde vom 10. Juli 1247, oben nr. 669, geführt haben. In diese Zeit dürfte auch nr. 798 gehören, die dort zu 1250 gestellt ist und die Siegeswünsche der Unterwaldner und Klagen über Beschädigung Engelbergs durch den Ritter A. von Maschwanden enthält. Dies alles spricht für 1247, obwohl Luzern auch am 29. Juni 1249 wieder päpstlich scheint, nach der Urk. im Geschichtsfreund I, p. 179.

2 Wohl derselbe Wernerus conversus in Wettingen, den der Papst am 12. Februar 1248 in Schutz nahm, vgl. Acta pontif. Helvet. I. nr. 432; vgl. daselbst nr. 463, 464, 465 und 501 ähnliche Begünstigungen. Der Bischof von Basel und Werner handeln auch am 29. Juli 1252 zusammen; vgl. oben nr. 842.

› Daraus ergibt sich, dass Reichsvogt und Rath von Zürich schon vor dem Tod Innocenz' IV., 7. December 1254, von der staufischen Partei zurücktraten. Diese Wendung dürfte Ende 1250 begonnen haben, da jener päpstliche Parteigänger, Konrad Judemann (vgl. oben nr. 708 und 709) am 23. November 1250 im Zürcher Rath erscheint (oben nr. 793 und 794). Der Abschluss verzögerte sich aber wegen Differenzen über das Chorherrenstift, worin Innocenz IV. am 17. Januar 1254 die Zürcher zu befriedigen sucht mit der Erlaubnis, zwei Cleriker aus angesehenen Geschlechtern der Stadt mit Chorherrenpfründen zu versehen ; vgl. oben nr. 881.

Hienach scheint Zürich nicht nur, wie schon aus Urkunden von Anfang 1247 ersichtlich ist, vgl. oben nr. 649, 660, 712 u. a. dem allgemeinen Interdikt der Anhänger Friedrichs verfallen, sondern auch speciell wegen dieser Schädigungen beim Luzerner Zug mit Interdikt belegt worden zu sein, worauf nr. 682 hindeutet.

5 Damit ist doch nicht gesagt, dass es derselbe Bischof sei; der vorhergenannte dürfte Lütold II. sein, der am 17. Jan. 1249 starb; der hier genannte aber Berchtold II. 1249–1262.

• Dieses Mandat scheint sich auch im vaticanischen Register nicht vorzufinden.

scopus diligenter attendens, quod vos fide sincera ac devotione ferventes studebatis patenter inimicos ecclesie impugnare, vos, ecclesias et terras vestras ab omni actione, impetitione, pena, satisfactione, excommunicatione, interdicto, quarum ex premissis culpis noscebamini constituisse vos reos, auctoritate litterarum huiusmodi absolvit. Nos igitur vestris supplicationibus inclinati absolutionem et impunitatem per dictum Basiliensem episcopum vobis provide traditas in hac parte ratas habentes et gratas, ipsas auctoritate apostolica confirmamus . . . . communimus. Nulli etc. nostre confirmationis etc. Dat. Neapoli, II. id. Febr., anno Io.

Drucke: Acta pontif. Helvetica I. p. 391 nr. 644. p. 340 nr. 376 (aus Reg. Vatic. tom. 24 fol. 16 ep. 130).

Mon. German. Epistolae saec. XIII. tom. III.

920. Papst Alexander IV. theilt den Zürcher Rittern Jacob Müllner, Schultheiss Ulrich, Burkhard von Hottingen, Heinrich Brun, Konrad Wello und Konrad "Wisso und andern Bürgern Zürichs, welche sich der Kirche unterworfen haben, mit, dass er die vom Bischof von Constanz ihnen zugesicherte Straflosigkeit bestätigt habe.

1255. Februar 12. Neapel.

Nobilibus viris I. Molendinario, U. sculteto, B. de Hottingen, H. Brunoni, C. Wellenoa), C. Wiceno) militibus ceterisque de Turego ecclesie Romane devotis, Constantiensis diocesis. Cum, sicut ex parte vestra fuit propositum coram nobis, venerabilis frater noster.. Constantiensis episcopus vobis ad ecclesie reconciliatis gremium depost sequelam) quondam Fr., tunc se pro imperatore gerentis, quasdam vobis impunitates auctoritate litterarum felicis recordationis I. pape predecessoris nostri ac dilecti filii nostri H.3 tituli sancte Sabine presbyteri cardinalis tunc in

[ocr errors]

a) Rodenberg: Willensi". b) Rodenberg: Wicensis", unrichtige Auflösung. e) Rodenberg: „,de postsequela", eine kaum berechtigte Correctur.

1 Auch diese bischöfliche Absolutionsurkunde ist nicht erhalten; sie dürfte Ende 1254 ausgestellt sein. 1 Diese 6 Ritter gehören den drei verschiedenen Rotten des damaligen Kathes von Zürich an und sind die einflussreichsten Mitglieder, welche wohl die Unterwerfung der ganzen Stadt unter das Papstthum entschieden haben. Namentlich gilt dies von Jacob Müllner, der seit 10 Jahren die Politik der Stadt leitete. Hält man diese Urkunde mit den 4 Urkunden vom November 1248, oben nr. 750–753, zusammen, worin ein Zürcher Chorherr Hugo seine dem Kaiser anhangenden Brüder und Verwandten für die Kirche gewinnen soll, so wird klar, dass der dort genannte Chorherr nicht ein Fremder, sondern wohl kein anderer als der im Anniversar zum 28. April vorkommende „Hugo Molendinarius canonicus“ ist, d. h. ein Sohn des in gegenwärtiger Urkunde absolvierten Jacob Müllner; hienach sind die Anmerkungen zu nr. 750–753 zu berichtigen. Die Verwandten des Chorherrn, zu deren Absolution nach ihrer Unterwerfung schon 1248 Vollmacht gegeben wird, sind dieselben, die am 12. Februar 1255 endlich die Absolution erhielten; nur der Familie des erstgenannten entstammt ein gleichzeitiger Chorherr Hugo.

Der Cardinallegat Hugo von St. Sabina war vom Juli 1251 bis Juli 1253 in den mittelrheinischen Gegenden; vgl. Böhmer Regesten, Reichssachen p. 399 und oben nr. 817 und 818. Mit zürcherischen Angelegenheiten beschäftigte er sich, ohne in die Schweiz zu kommen, schon 1251, (vgl. oben nr. 817 und Ladewig nr. 1811 und 1824 betreffend Kreuzlingen und St. Gallen). Im Mai 1254 war er wieder in Italien; vgl. Potthast II. p. 1285. Dies spricht wieder für das bei der vorhergehenden Urkunde gewonnene Resultat, dass Zürich schon zur Zeit des Todes Friedrichs II. die staufische Partei zu verlassen anfieng. Dazu stimmt auch die Nachricht der Gloggner'schen Chronik: „anno 1251 am 12. tag Jenners beschah ein gross Misshellung unter den burgern Zürichs von des Stuls wegen zu Rom und von des Kaisers wegen.“

illis partibus apostolice sedis legati duxerit concedendas, prout in litteris inde confectis ipsius episcopi munitis sigillo plenius dicitur contineri, nos reconciliationem et impunitates huiusmodi provide factas ratas et gratas habentes, eas auctoritate apostolica confirmamus. . . . communimus. Nulli etc. nostre confirmationis etc. Dat. Neapoli, II. id. Febr., anno 1o.

-

Drucke: Acta pontif. Helvet. I. p. 392 nr. 645 (aus Reg. Vatic. tom. 24 fol. 18 ep. 145). Mon. German. Epistolae saec. XIII. tom. III. p. 341 nr. 377.

921. Der Edle Berchtold von Schnabelburg verzichtet für sich und als Vormund seiner Brüder auf alle angeblichen Ansprüche an das Patronatsrecht der Kirche Baar, welches ihr Vater Ulrich an das Kloster Kappel vergabt hatte, und stellt Bürgen für spätere Einwilligung der noch unmündigen Brüder.

1255. Februar 27. Kloten und März 18. Mettmenstetten.

Berchtoldus tutor omnium fratrum suorum et sororum, Waltherus, Iohannes et Ulricus fratres eiusdem Berchtoldi, nobiles de Snabelburch, universis presentium inspectoribus imperpetuum. Noverint, quos nosse fuerit oportunum, quod, cum bone memorie dominus et pater noster Ulricus, nobilis de Snabelburch 2, ius patronatus ecclesie in Barro, Constantiensis dyocesis, quod ad ipsum titulo hereditatis a monasterio de Capella, Cisterciensis ordinis, iam dicte dyocesis, pertinebat, eidem monasterio cum advocatia, capellis, decimis || ac omnibus pertinentiis ipsius et omni iure, quod eidem patri nostro in predictis competebat vel competere videbatur, sane mentis et bone fidei ac devote contritionis libere et absolute donasset et resignasset nomine testamenti 3, nos, qui post decessum prefati domini ac patris nostri ad quorundam suggestionem iniquam eidem donationi seu resignationi aliquamdiu minus iuste contradiximus in eiusdem monasterii preiudicium et gravamen, ordinationem patris iustam, laudabilem et honestam in huiusmodi aliter quam deceret pro viribus impugnantes, tandem ad instructionem seu declarationem nobilium virorum Chonradi de Tengen, Rudolfi de Waediswile et Ulrici de Wecinchon de ipsius negocii veritate ac legittima paterni testamenti ordinatione pleniter edocti memoratam donationem seu resignationem, quam a sepedicto patre nostro scimus et recognoscimus predicto monasterio de Capella legittime factam, sponte, bona fide, unanimi consensu presentibus approbamus, ius, si quod nobis in predictis omnibus competebat vel competere videbatur, ad superhabundantem cautelam eidem monasterio liberaliter conferentes et totaliter resignantes, et nichilominus pro nobis ac nostris heredibus seu nostris successoribus firmiter promittimus a) nos et nostros heredes ad hoc fideliter obligando, quod sepedictum monasterium de Capella in predictis bonis seu iuribus nec per nos nec per nostros ab hac die inantea molestabimus nec attemptabimus aliqualiter molestare dicto vel facto, consilio vel auxilio, latenter vel patenter, renun

a) Das 2. „,m" aus ,,b" corrigiert.

1 Ein 1243 vorkommender Bruder Rudolf, vgl. oben nr. 588, war inzwischen gestorben; Walther gab nach erreichter Mündigkeit 1258 seine Einwilligung; vgl. unten.

2 In der Urkunde vom 28. September 1254 noch als lebend erwähnt, muss Ulrich Ende 1254 oder anfangs 1255 gestorben sein.

8 Vgl. die Urkunden von 1249, 1253 und 1254, oben nr. 765, 877 und 910.

tiantes in hac parte omni actioni, exceptioni et omni auxilio seu beneficio iuris tam canonici quam civilis, consuetudinibus, constitutionibus generalibus seu specialibus, publicis seu privatis, editis vel edendis et omnibus aliis, occasione quorum predicta possent vel per nos vel per nostros successores seu aliquem seu aliquos de nostris impugnari aliqualiter vel cassari. Si vero aliquis de nobis, videlicet fratribus seu sororibus nostris, cum ad annos discretionis venerit, a predictis abbate seu suis fratribus requisitus prenotatis donationi, resignationi, ordinationi contradixerit et consentire noluerit libere et expresse, ego prefatus Berchtoldus pro me et meis fratribus et sororibus fideliter promitto corporali super hoc prestito iuramento, quod ego et Chonradus de Tengen et Heinricus filius suus, sororius noster 2, Rudolfus de Waediswile cognatus noster, Hermannus de Bönsteten nobiles, Waltherus de Iberch miles, Wernherus de Affoltre serviens noster, infra octo dies, postquam sepedicti abbates seu sui fratres premissorum violationem seu contradictionem a coheredibus nostris vel aliquo ex ipsis factam nobis curaverint intimare, in Turego nos in obstagium nomine obsidum ponemus secundum consuetudinem Turicens em super obstagiis actenus observatam, ab obstagio nullatenus recessuri, antequam prefatis religiosis et eorum monasterio pro premissorum contradictione, violatione, perturbatione et vexatione seu gravamine, si que predictorum occasione fuerint eisdem illate, sexaginta marcas argenti ponderis Turicensis in emendam seu penam integraliter persolvamus, ita quod predictis nobilibus Chonrado de Tengen et Heinrico filio suo pro uno tantum obside computatis quilibet de obsidibus premissis ad solutionem decem marcarum solummodo sit obligatus; quas qui de obsidibus solverit, ab obstagio sit absolutus. Dicti etiam religiosi sexaginta marcis ab obsidibus solutis et ab ipsis abbate et conventu receptis nichilominus memorata bona et iura libere et pacifice debent possidere contradictione qualibet non obstante. Item si quem de prenominatis obsidibus medio tempore vel in ipso obstagio mori continget, alium eque dignum et prestantiorem seu equivalentem eidem defuncto infra octo dies ego Berchtoldus substitui procurabo. Sed, si me mori continget, cognatus noster prefatus Rudolfus nobilis de Waediswile alium obsidem loco nostri et nomine secundum formam ponet et substituet antedictam. Ut autem apud presentes et posteros premissa noticiam pleniorem et firmitatem habeant evidentiorem, presens instrumentum de nostro rogatu et consensu confectum et conscriptum memoratis religiosis tradimus sigillis venerabilis domini et patris nostri E[berhardi] dei gratia Constantiensis episcopi, Chonradi abbatis de Wetingen et nobilium virorum Rudolfi comitis de Raprechtswile, Waltheri de Klingen, Chonradi de Tengen, Rudolfi de Waediswile et mei, videlicet Berchtoldi, patenter communitum. Nos prenominati, videlicet ego E. Constantiensis episcopus, in confirmationem facti, ego C. abbas de Wetingen, ego R. comes de Raprechtswile, ego Walth. de Klingen, ego R. de Waedis wile in assertionem seu testimonium facti sigilla nostra presenti scienter apponi facimus instrumento. Nos etiam prenominati obsides ad fideliter attendendum, pleniter observandum ordinationes premissas et precipue formam obstagii prenotatam personas nostras iuramento super hoc a nobis corporaliter prestito sponte, bona fide, firmiter obligamus salvis premissis conditionibus super obsidibus loco defunctorum substituendis et sigilla nostra in testimonium presentibus apponi facimus et appendi. Ego

1 Udalhild, Nonne in Frauenthal, und Margaretha.

2 Berchtolds Schwester Udalhild war mit Heinrich von Tengen vermählt; vgl. oben II. nr. 883.

« AnteriorContinuar »