Imágenes de páginas
PDF
EPUB
[blocks in formation]

1. Sigel, beschädigt, () 50/30 mm. Geistlicher vor einem Marienaltar die Messe celebrierend: S' HENRICI BASILIEN..... ... ET DNI PP CAP ..; vgl. Sigelabbildung nr. 20 zum Basler Urkundenbuch I. 2. Sigel, beschädigt, von grünem Wachs, 57/52 mm. Reh auf einem Berg stehend: † SI. RVDOLFI CO..... DE TIERSTEIN; vgl. Sigelabbildung nr. 86 daselbst.

Reg.: Kappel nr. 71.

943. Bischof Eberhard von Constanz entscheidet im Streit zwischen Graf Hartmann dem jüngern von Kiburg und Arnold, Vogt von Richensee, einerseits und dem Chorherrenstift Beromünster anderseits über dieser Kirche entfremdete Güter im Aargau zu Gunsten des Stiftes.

[blocks in formation]

In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Eberhardus dei gratia Constantiensis episcopus omnibus presens scriptum intuentibus rei geste noticiam cum salute. Mota questione coram nobis inter .. prepositum et capitulum ecclesie Beronensis ex una ac nobilem virum Hartmannum comitem iuniorem de Kibuore et Arnoldum advocatum de Richenze' ex altera parte super bonis, possessionibus ac iuribus ipsi ecclesie violenter ablatis, dampnis quoque et iniuriis irrogatis, cum nos de consensu partium inquiri fecerimus de premissis veritatem, de ratihabitione ab ipsis partibus prestito corporaliter iuramento, ad procedendum in causa tam auctoritate iudiciaria quam arbitraria nobis a partibus tradita potestate cognovimus per relationem inquisitorum nobis factam, de predictis omnibus termino constituto ad diffinitivam sententiam procedentes. Igitur auditis et intellectis hincinde propositis, quoniam nobis constitit evidenter, prepositum et capitulum bonis. et iuribus suis spoliatos, ac eis dampna gravia et illatas iniurias, nos H. comitem et Ar. advocatum predictos ad restituendum ablata sive detenta, videlicet molendinum apud Surse, molendinum apud Richenze, molendinum apud Schongowe, predium apud Schongowe, quod dicitur Herwisguot, unam scopozam B. de Winon canonici Beronensis, mansum unum dominorum de Rinache in villa Rinnach et in Holz, mansum unum apud Meisters wanch, schopozam unam apud Gunninkon7, agrum unum apud Richenze, unam scopozam pincerne, mansum unum apud Wittiwiler, scopozam unam cum quibusdam casalibus ville Beronensis et communia prediorum nostrorum apud Pheffinkon, cum iuribus, conditionibus et aliis prerogativis, sive ratione compositionis quondam facte et a sede apostolica confirmate, commissa nobis eiusdem executione, competentibus et ad satisfaciendum pro dampnis et iniuriis in trecentis marcis argenti puri, comitem pro medietate, advocatum pro altera medietate, condempnavimus preposito et capitulo antedicto. Ne autem prefato Arnoldo ex preteritis merito suspecto nocendi facultas relinquatur, ab officio sibi commisso exnunc amovimus, ecclesie providendo, dantes ipsi comiti in mandatis sub debito sacramenti, ut dictum Ar. eiusque servos

1 Richensee, Dorf und ehem. Burg, Pf. Hitzkirch, Ct. Luzern. 2 Sursee, Stadt, Ct. Luzern. 3 Schongau, Pfd., Ct. Luzern, am Lindenberg. 4 Winon, Hof, Pf. Münster, Ct. Luzern. 5 Reinach, Pfd. im Winenthal, Ct. Aargau.

[ocr errors]

6 Meisterschwanden, Pfd. am Hallwilersee, Ct. Aargau.

7 Günnikon, Pf. Hohenrain,

[blocks in formation]

Pfäffikon, Pfd., Ct. Luzern.

Ct. Luzern. 8 Witwil, Pf. Münster, Ct. Luzern.

et ministros H. de Luchun), Hacimonem et alios, ab officiis seu ministeriis suis amoveat penitus et destituat, nunquam ad officia, que habuerunt, vel similia resumendos. Et ut in singulis capituli et ecclesie indempnitatibus caveatur nostra que sententia et mandata defensa per executionem facti et iuris debitum sortiantur effectum, per sacramentum prestitum iniunximus comiti sepedicto, ecclesiam ipsam in personis et rebus canonicorum et aliarum personarum ecclesie pertinentium manumittere) et defendere totis viribus, toto posse, super a nobis pronuntiatis ac aliis iure seu compositione habita ecclesie congruentibus, a periculis in futurum, decernentes commissa nobis potestate preposito et capitulo sepedictis contra comitem prefatum actionem competere ex delicto predicti Ar. ab officio destituti, et ipsum comitem ad satisfaciendum de iniuriis teneri, si quas forte idem Ar. per se vel per suos preposito et capitulo vel ecclesie inferre presumpserit aut eos in aliquo molestare. Acta sunt hec apud Tegerwile, anno domini MCCLV., secundo idus Augusti, indictione XIII.

Original: Perg. 38/27 cm. Stiftsarchiv Beromünster.

Sigel, wohlerhalten, des Bischofs Eberhard.

Doppel: Perg. 24/25 cm. Daselbst.

Drucke: Geschichtsfreund. IV. p. 271.- Herrgott Geneal. Habsburg. II. p. 319.
Reg.: Ladewig nr. 1891.

944. Papst Alexander IV. erklärt allen Prälaten, Capiteln etc. (Grossmünster), dass seine Constitution (rom 5. April 1255) betreffend Chorherrenpfründen die von seinem Vorgänger geschehenen Verleihungen nicht aufhebe.

1255. August 13. Anagni.

1

Alexander episcopus, servus servorum dei, venerabilibus fratribus universis, patriarchis, archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus, prioribus, decanis, archidiaconis et aliis ecclesiarum prelatis necnon capitulis, conventibus et collegiis earundem salutem et apostolicam benedictionem. Nuper super revocacione recepcionum canonicorum prebendas expectancium ultra quaternarium numerum in ecclesiis vacaturas causa leniandarum) ecclesiarum ipsarum constitutionem meminimus edidisse; sed quidam eandem sinistre interpretari volentes, illos, quibus de speciali mandato felicis recordationis Innocencii pape predecessoris nostri canonicatus in ipsis ecclesiis est collatus, seu qui in eisdem sunt canonici instituti, pretextu ordinacionis seu constitucionis predicte ab ipsorum consortio excludere moliuntur, pro eo, quod in constitucione habetur predicta mencio tantummodo de receptis et non de canonicis auctoritate sedis apostolice institutis, non attendentes vim et potestatem constitucionis eiusdem, sed nude prolacioni verborum calumpniose volentes tantummodo adherere. Cum

a) Herrgott: „Lunchun". b) sic, statt,,manutenere", wie Herrgott richtiger hat. ) sic.

1 Eine Originalausfertigung wurde wohl dem Chorherrenstift Zürich zugestellt, da diese collationierte Copie in seinem Urbar steht und das Stück sich sonst nirgends zu finden scheint; wenigstens nicht bei Potthast. 2 Es ist die Constitution vom 5. April 1255; vgl. Potthast nr. 15776, deren Hauptinhalt lautet: „in ecclesiis, in quibus plures quam quatuor recepti fuerint, quatuor dumtaxat iam admissi remaneant et sint canonici in eisdem, receptiones factas de reliquis in dictis ecclesiis penitus irritans ac decernens eos, ad quos in ipsis ecclesiis praebendarum seu beneficiorum spectet collatio, ad provisionem reliquorum aliquatinus non teneri".

itaque nostre intencionis nequaquam extiterit provisiones seu instituciones talium per constitucionem huiusmodi enervare, tenore presencium declaramus ipsos in numero dictorum quatuor, qui in ecclesiis ipsis canonici remanent, computari et eos prebendas iuxta sue provisionis seu institucionis ordinem debere assequi in eisdem, quamvis post institucionem seu provisionem talium, antequam a capitulis recipiantur seu reciperentur, huiusmodi plures alii sint recepti. Datum Anagnie, idus Augusti, pontificatus nostri anno primo.

Copie: St. A. Z., grosses Stiftsurbar fol. 87 (mit Ueberschrift: „Revocatoria papalis“ und mit Notiz über die Collationierung mit dem Original durch den Notar Arnold Winterswick 1523).

945. Die Edlen Lütold und Ulrich von Regensberg verkaufen ihren Hof in Adlikon an den Zürcher Bürger Ulrich Trembilli um 90 Mark Silber.

1255. August 13. Bei der Burgkapelle Neu-Regensberg.

Lútoldus et Ulricus fratres nobiles dicti de Reginsberg, Constantiensis diocesis, universis Christi fidelibus presentium inspectoribus in perpetuum. Expedit bone fidei contractus scripturis publicis hominum memorie commendari, ut eô facilius quibusli bet iniuriandi materia precludatur. Noverint igitur, quos nosse fuerit oportunum, quod nos curtim iure proprietatis nostram, si tam videlicet in Adlink on inter antiquum castrum Reginsberg et novum, quam etiam curtim ego prefatus Lútoldus domine et uxori mee Adilburgi dederam pro tempore vite sue integre et libere possidendam, predilecto nostro Ulrico dicto Trembillin civi Turicensi et suis heredibus de unanimi consilio et consensu tam nostro quam prefate domine Adilburgis pro nonaginta marcis argenti, quas nos recepisse confitemur presentibus nomine nostro et filiorum, quos ego predictus Lútoldus habeo, videlicet Lútoldi, Ebirhardi, Diethelmi et Gertrudis filie, qui nondum legittimam habentes etatem in nostra potestate consistunt et tutela, sponte, bona fide vendimus cum omni districtu seu bannis eidem curti seu in eandem curtim attinentibus, que in vulgari dicuntur getwing, et omni iure, que nobis in eadem curte competebant vel competere videbantur, nomine nostrorum et nostrorum heredum firmiter promittentes, quod predicto Ulrico et suis heredibus, quandocumque necesse fuerit et requisiti fuerimus, de predicta curte seu curtis venditione warandi esse volumus et debemus, ad hoc nos et nostros heredes presentibus obligando. Et in huius rei testimonium presentem litteram sepedicto rico et suis heredibus tradimus sigillis honorabilium in Christo Mechthildis electe, Wernheri prepositi, capituli et consulum Turicensium necnon mei, videlicet Lútoldi, quo et ego

2

1 Adlikon, Pf. Regensdorf, am Weg von Alt- nach Neu-Regensberg. Letztere Burg kommt am 4. Januar 1250 zum ersten Mal vor; vgl. oben II. nr. 779. Trembilli schenkte den Hof Adlikon an Wettingen, wie die Urkunde vom 1. Juni 1261 zeigt; vgl. unten. Dass dieser nach 1261 als „ciris“ mit uxor Judenta urkundende Ulricus Trembilli nicht identisch sein kann mit dem schon 1259 als Laienbruder Wettingens vorkommenden Ulrich Trembilli, hat Pater Willi im Zürcher Taschenbuch nachgewiesen 1887 p. 151 mit dem Eintrag im Necrologium zum 29. Juni: „Obiit Ulricus dictus Trembelli de Thurego et H. filius eius et Mya filia eius, qui contulit nobis IV mansus“. Das Anniversar der Propstei Zürich hat zum 28. September: „Judenta relicta Ulrici dicti Trembelli obiit“.

2 Die Mündigkeit begann damals mit dem zurückgelegten 12. Jahre; vgl. die Urkunde vom 31. Juli 1251, oben nr. 819. 1260 urkunden Lütold, Eberhard und Diethelm mit dem Vater als rolljährig für das Kloster Rüti, vgl. unten; es sind also alle drei im Lauf dieser fünf Jahre schon über zwölfjährig geworden.

lricus), cum proprium non habeam et omnia bona nostra habeamus communia et indistincta 1, patenter communitam. Ego Adilburgis antedicta sponte, bona fide, libere et expresse confiteor presentibus et protestor, quod dominus et maritus meus Lútoldus antedictus curtim prenominatam, que mihi ab eodem viro meo ad possidendum pro tempore vite mee fuerat legittime assignata, predicto modo vendidit de meo consensu libero et expresso. Et in huius consensus testimonium sigillo sepedicti domini et mariti mei, quia proprium non habeo, utor in hac parte. Acta sunt hec in novo castro nostro Reginsberg prope capellam presentibus, quorum nomina subscribuntur: Hugo de Lunkunft, Heinricus Bruno milites, Chunradus Thya, Hugo Manez, Hugo de Orlinkon, Rudolfus de Lunkunft, Ulricus Schafli, Wille helmus de Rumelang, Reinhardus de Chlotun cives Turicenses; Ulricus villicus et frater suus Heinricus Stokkere, Heinricus Gladius, Ulricus Tepiller burgenses in Reginsberg et plures alii, anno domini millesimo CCoLV, festo beati Ypoliti martiris, indictione tercia decima, Alexandro papa quarto Romanam ecclesiam gubernante, Willehelmo Romanorum rege in inferiori Alemannia regnante. Nos prenominati Mechthildis electa, Wer. prepositus, capitulum et consules Turicenses ad petitionem predictorum nobilium in testimonium premissorum presentem litteram nostris sigillis patenter communimus, anno domini et indictione prenotatis, vigilia assumptionis beate virginis.

Original: Perg. 17/18 cm. St. A. Aargau, Wettingen nr. 99.

5 Sigel an braunen, das letzte an weissen Wollschnüren.

1. wohlerhalten, Electensigel der Aebtissin Mechtild; vgl. G. v. Wyss Sigeltafel I. nr. 8a.

[merged small][ocr errors][ocr errors]

PPOSITI TVRICENSIS.

() 50/34 mm. Geistlicher am Lesepult sitzend, darunter eine Blume: † S. WERNHERI

3. wohlerhalten, des Chorherrencapitels Zürich; vgl. Sigelabbild. z. Z. U. B. I. nr. 39.

4. beschädigt, der Stadt Zürich; vgl. Schulthess Städtesigel, Tafel II. nr. 4.

5. wohlerhalten, 48 mm.

Im Sigelfeld vertieft der oben abgerundete Schild mit einem Balken über drei ganz dünnen Pfählen: † SIGILLVM LVTOLDI DE REINESBERC. (sie; vgl. oben zu nr. 906). Druck: G. v. Wyss Abtei Zürich, Beilage 141.

946. König Wilhelm bestätigt dem Chorherrenstift Zürich alle demselben von seinen Vorgängern verliehenen Privilegien.

a) Hier ist „utor" ausgefallen.

Die Theilung der Besitzungen zwischen den beiden Brüdern war also noch nicht geschehen und wurde wohl erst 1259 vorgenommen; vgl. Schinz Versuch einer Geschichte der Freiherren von Regensberg im Schweiz. Museum 1787, p. 804.

2 Mit Ausnahme der beiden folgenden gehören diese Zürcher alle dem damaligen Rathe an, aber alle drei verschiedenen Rotten desselben.

Neu-Regensberg muss also gleich als Stadt, nicht bloss als Burg gegründet worden sein.

Dass die Regensberger den König Wilhelm so ausdrücklich auf Niederdeutschland beschränken, ist um so auffallender, als sie der Partei dieses Gegenkönigs angehörten, Wilhelm für zürcherische Gegenden ziemlich viele Urkunden ausstellte und gerade in diesen seinen letzten Jahren, gestützt auf den rheinischen Städtebund, dem auch Zürich angehörte, mehr Bedeutung gewann als früher. Es macht den Eindruck, als ob die Regensberger in ihrer Feindschaft gegen die Städte sich von Wilhelm in dem Augenblick zurückziehen, wo er mit dem Tode Konrads IV. unbestrittener König wird. Gleich nach seinem Tode datiert Ulrich von Regensberg seine Urkunde rom 4. September 1256: „imperio per mortem Wilhelmi illustris regis Romanorum vacante". 5 Mechtild (von Wunnenberg, hier zum ersten Mal als erwählte Aebtissin.

1255. September 22. Egmond.

gratiam suam et omne bonum.

1

[ocr errors]

Willehelmus dei gratia Romanorum rex semper augustus universis sacri imperii fidelibus presentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum. Ad utriusque vite felicitatem prodesse nobis nequaquam ambigimus, si loca divino cul tui mancipata curaverimus ampliare et eorum comodo pia intenderimus voluntate. Eapropter dilectorum || fidelium nostrorum prepositi et capituli ecclesie Turicensis benignis supplicationibus inclinati omnia iura, libertates et bonas consuetudines ipsis a divis imperatoribus et regibus Romanis predecessoribus nostris pie indultas super corum possessionibus, bonis et prediis, que nunc largitione principum, donatione fidelium et concessione sive confirmatione predictorum predecessorum nostrorum iuste ac legitime possident vel in futurum emptione, donatione vel concessione quorumcumque iustis modis prestante domino poterunt adipisci, auctoritate regalis culminis possidenda libere imperpetuum confirmamus, tenore presentium universis et singulis sub interminatione nostre gratie districtius inhibentes, ne quis ipsos contra hanc nostram confirmationem et tenorem privilegiorum predictorum predecessorum nostrorum impedire presumat vel in aliquo molestare. Quod qui facere presumpserit, gravem indignationem celsitudinis nostre se noverit incursurum. Datum Egmunde, X. kal. Octobris, indictione XIII., anno domini MCC L° quinto. Original: Perg. 18,23 cm. St. A. Z. Propstei 28. Dorsualnotiz: Privilegium Wilh. Romanor. regis“. Sigel fehlt, aber roth, grün und gelbe Seidenschnüre. Copien: St. A. Z., grosses Stiftsurbar fol. 6. Cod. dipl. d. Propstei 130 Tigur. VI. cap. 1 fol. 234 (Auszug). Scheuchzer Dipl. 524. Druck: Meermann Geschiedenis V. 219 (erschien 1797. Der holländische Editor muss das Original oder eine der angegebenen Copien in Zürich benutzt haben).

[ocr errors]

269. p.

Bullinger

Reg.: Hottinger Hist. Eccles. VIII. 1287. Archiv f. Schweiz. Gesch. I. p. 92. p. 984 nr. 5271.

[blocks in formation]

947. Der Edle Berchtold von Schnabelburg gibt für sich und als Vormund seiner Brüder die Einwilligung dazu, dass statt des von Adelheid, Witwe des Amtmanns von Schnabelburg, beim Eintritt ins Kloster Frauenthal gestifteten Zinses von 20 Mütt Kernen ihr Sohn Eberhard diesem Kloster ein Grundstück in Ottenbach vergabt.

1255. (vor September 24.) Frauenthal.

Ego Bertoldus dominus de Snabelburch et tutor fratrum meorum notum facio presentibus et futuris, quod, cum domina Hadeleidis, monialis monasterii Vallis sancte Marie, uxor condam") Henrici ministri de Snabelburch, contempta seculi vanitate in predicta Valle religionis vitam et habitum suscipere decrevisset, in ipso suo ingressu de consensu et beneplacito felicis recordationis Uolrici patris mei, domini de Snabelburch et fundatoris dicti monasterii, XX modios frumenti concessisset eidem monasterio solvendos annuatim, quamdiu ipsa vixerit, et eiusdem frumenti pen

a) sic.

1 Vgl. die Privilegien der Kaiser Heinrichs II., Lothars III., Friedrichs II. und König Heinrichs, oben nr. 259, 280, 385 und 442.

2 Egmond am Zee, Dorf in der Provinz Nordholland, wo Wilhelm am gleichen Tag auch eine Urkunde für das Kloster Egmond ausstellte. 3 Ulrich von Schnabelburg, der Stifter Frauenthals, starb 1253.

« AnteriorContinuar »