entender, la bulla. A lo qual respondo, que en este libro impreso de que tratamos, llanamente dize que la yglesia no tiene jurisdiccion sobre los infieles, ni les puede poner ni quitar señores, ni ellos son obligados á obedecer, que es contradecir directamente la bulla, como tengo provado, y esta glosa que añade condiciones es ficticia y sin fundamento y contra la disposicion de la bulla, la qual da facultad de subyectar á aquellos bárbaros por guerra si fuere menester, no para castigallos porque nos hayan ofendido, sino porque éste es medio convenientíssimo para su conversion, que es el fin principal, como hazia Genadio Exarcho de Africa, á quien tanto alaba S. Gregorio. (Cap. Si non 23, q. 4.) Assí que estos errores son inexcusables entre hombres doctos y graves, y quererlos excusar «est abuti ingeniosa solertia, quod si est amicus Plato tamem fas et ius est magis amicam esse veritatem." APENDICE XXVI. TESTIMONIO DE LA CONSAGRACION DEL OBISPO FR. BARTOLOMÉ Didacus de Loaysa, Dei et Apostolicæ sedis gratia episcopus Modrusiensis, Universis et singulis presentes litteras attestationis inspecturis lecturis pariter et audituris, salutem in domino sempiternam, noueritis quod Reuerendus in Xpo. Pater et dominus frater Bartholomeus de las Casas, electus episcopus ecclesiæ ciuitatis Regalis quasdam litteras Santissimi domini nostri domini Pauli PP. tertii cum cordula canapi vera bulla plumbea ipsius domini nostri Papæ more Romanæ curiæ inipen. bullatas. Si quidem sauas integras non cancellatas neque in aliqua earum parte suspectas, sed omni prorsus vitio et suspitione carentes, ut in eis prima fatie apparebat nobis presentari fecit, quas nos cum ea qua decuit reuerentia recepimus huiusmodi sub tenore: Paulus, episcopus, servus servorum Dei: Dilecto filio Bartholomeo, electo Ciuitatis Regalis, salutem et apostolicam benedictionem. Cum nos pridem ecclesiæ Ciuitatis Regalis tunc certo modo Pastoris solatio destitutæ de persona tua nobis et fratribus nostris ob tuorum exigentiam meritorum acepta, de fratrum eorumdem consilio Apostolica auctoritate promouendum presitiendo te illi in Episcopum et pastorem prout in nostris inde confectis litteris plenius continetur. Nos ad ea quæ at tuæ commoditatis augmentum cedere valeant fauorabiliter intendentes, tuis in hac parte supplicationibus 1 Archivo de Indias, Sevilla. inclinati tibi ut a quocumque malueris catholico antistite gratiam et communionem appostolicæ sedis habente, accitis et in hoc sibi assistentibus duobus vel tribus catholicis episcopis similes gratiam et communionem habentibus munus consecrationis recipere valeas, ac eidem antistiti ut recepto prius per eum a te nostro et Romanæ ecclesiæ nomine fidelitatis debita sobio juramento juxta formam presentibus annotatum munus predictum auctoritate nostra impendere libere tibi possit plenam et liberam earum tenore presentium concedimus facultatem. Volumus autem et autoritate predicta statuimus et decernimus quod si non recepto a te per ipsum antistitem predicto juramento idem antistes munus ipsum tibi impendere, et tu illud suscipere presumpseritis, dictus antistes a pontificalis offitii exercitio et tan ipse quam tu ab administratione tam spiritualium quam temporalium ecclesiarum vestrarum suspensi sitis eo ipso; preterea volumus quod formam huiusmodi a te tunc prestiti juramenti nobis de verbo ad verbum per tuas patentes litteras tuo sigillo munitas per proprium inuitium quam totius destinare procures. Preterea per hoc venerabili fratri nostro Archiepiscopo hispalensi cui Ecclesia ipsa metropolitico jure subesse dignoscitur, nullum in posterum preiuditium gereret et forma juramenti per te prestandi talis est: Ego Bartholomeus electus Ciuitatis Regalis ab hac ora in antea fidelis et obediens ero beato Petro Sanctæque Apostolica Romanæ Ecclesiæ ac domino nostro domino Paulo tercio suisque succesoribus canonice intrantibus, non ero in consilio vel consensu aut facto ut vitam perdant aut membrum, seu capiantur mala captione aut in eos manus violenter quomodo libet ingerant vel injuriæ aliquæ eis inferant quovis quesito colore consilium vero quod mihi credituri sunt per se aut nuntios seu litteras ad eorum damnum me sciente nemini pandam papatum Romanum et Regalia Sancti Petri, adiutor eis ero ad retinuendum et defendendum contra omnem hominem, legatum apostolicæ sedis ineundo et redeundo honorifice tractabo et in suis necesitatibus adiuvabo. Jura, honores et priuilegia et auctoritatem Romanæ Ecclesiæ et domini nostri Papæ ac succesorum predictorum conservare, defendere, augere et promouere curabo, nec ero in consilio facto vel tractu iniquibus contra ipsum dominum nostrum vel eandem Romanam ecclesiam aliqua sinistra vel preiuditialia juris, honoris, status et potestatis eorum machiuerit; et si talia a quibuscunque tractari vel procurare nouero impediam hoc proposse et quantoquidem potero commode significabo eidem domino nostro Papæ vel alteri per quem ad ipsius notitiam peruenire possit. Regulas Sanctorum Patrum, decreta, ordinationes, sententias, dispositiones, reseruationes, prouisiones et mandata apostolica totis viribus obseruabo et fatiam ab aliis obseruari; hereticos scismaticos et rebelles domino nostro et succesoribus predictis. proposse persequar et impugnabo. Vocatus ad sinodum veniam nisi prepeditus fuero canonina prepeditione; Apostolorum limina Romana curia existente citra singulis anuis ultra vero montes singulis bienniis visitabo aut per me aut meum nuntium nisi appostolica absoluar licentia; possessiones vero ad mensam meam pertinentes non vendam neque donabo neque impignorabo neque de novo infeudabo vel aliquo modo alienabo, etiam cum consensu capituli Ecclesiæ meæ inconsulto Romano pontifice; sic me Deus adiuvet et hæc Sancta Dei Euangelia. Datis Romæ apud Sanctum Marcum anno incarnationis dominice millessimo quingentessimo quadragessimo tertio; tertio decimo Kalendas januarias; pontificatus nostri anno decimo. Post quarum quidem litterarum attestationem, presentationem et receptionem nobis et per nos ut premititæ factas, Nos Didacus de Loaysa prefatus adhibitis nobiscum et accitis hispalensis residens ac gratiam et comunionem sedis apostolicæ habens auctoritate apostolica predicta Reuerundum patrem et dominum fratrem Bartholomeum de las Casas, electum episcopum Ciuitatis Regalis in preinsertis litteris notatum coram nobis personaliter constitutum in ecclesia sancti Pauli, ordinis predicatorum, prestito prius per eum in manibus nostris et per eum recepto solito fidelitatis in forma solita juramento juxta formam superius annotatam cum solemnitatibus et cerimoniis in similibus fieri solitis et consuetis, juxta formam et ritum sanctæ |