Imágenes de páginas
PDF
EPUB

tutus fuerit pristine libertati, dantes tibi firmiter in mandatis, ut de bonis et redditibus dictorum monasteriorum, necessitatibus abbatis predicti detenti, et eius liberationi quam ferventer appetimus, studeas, prout, secundum Deum expedire videbis, providere, et eorum monasteriorum possessiones et hedificia reparare, in eis hospitalitatem consuetam et debitam exercere, ac personis prefatorum monasteriorum, de vite necessariis providere, tibi curam et administrationem, tam in spiritualibus quam in temporalibus eorumdem plenarie commictendo, summa concepta fiducia, quod, dirigente Domino actus tuos, prefata monasteria per tue circumspectionis industriam prospere dirigentur, et salubria, dante domino, suscipient incrementa. Quocircà, Fraternitati tue, per apostolica scripta mandamus, quatinùs impositum tibi onus a Domino devote suscipiens, administrationem eorumdem monasteriorum, sic fideliter geras et solicite prosequaris, quod prefata monasteria administratori fructuoso et provido, gaudeant tibi commissa, tuque provide premium eterne retribucionis acquiras, ac nostram et dicte Sedis benedictionem et gratiam, uberius consequi merearis. Datam Pisis, septimo kalendas februarii, pontificatus nostri anno primo.

Et secunde tenor sic est:

Nicolaus episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis, priori et conventui monasteriorum Sanctorum Gorgoni de ynsula Gorgone et Viti pisani, simul unitorum, ordinis Sancti Benedicti, salutem et apostolicam benedictionem.

Regimini universalis ecclesie, quamquam insufficientibus meritis, disponente Domino, presidentes, de universis orbis ecclesiis et monasteriis, pro eorum statu salubriter dirigendo, quantum nobis ex alto permictitur, solicitè cogitamus. Sed eorum propentior solicitudo nos urget, quas, propriis ob devotionem ecclesie pastoribus a scismaticis captivatis viduatas, incommodis conspicimus subiacere, ut illis per nostre cooperationis studium, administratores preficiantur ydonei, qui sciant et possint eisdem ecclesiis et monasteriis, prodesse utiliter et preesse. Sanè presentata nobis, pro parte consanguineorum dilecti filii N... abbatis monasteriorum Sancti Gorgoni de ynsula Gorgone et Viti pisani, simul unitorum, detenti Florentie, ob devotionem Ecclesie antefate, petitio continebat, ut dicti abbatis inopie, paterno compatientes affectu, venerabilem fratrem nostrum, Vincentium, episcopum Sagonensem, monasteriorum monacum prefatorum, quem dampnatus hereticus Jacobus de Caturco, ob eandem devotionem, nequiter spoliavit, administratorem in spiritualibus et temporalibus generalem, cum pleno mandato omnia et singula faciendi que idem abbas, si adesset, facere posset, constituere dignaremur, donec idem abbas restitutus fuerit pristine libertati. Nos igitur, cuius interest ecclesiarum necessitatibus providere, de ipsorum monasteriorum ordinatione, ne per dicti abbatis absentiam, dispendia prolixe vacationis incurrerent, paterna solicitudine cogitantes, intendentes eisdem monasteriis utiliter providere, persone tue, de religionis zelo, vite munditia, hone

state morum, conversatione placida, et aliis virtutum meritis, nobis fidedignorum testimonio commendante, dictorum monasteriorum administrationem plenariam in spiritualibus et temporalibus, cum pleno mandato omnia et singula faciendi que idem abbas, si adesset, facere posset, duximus, auctoritate apostolica specialiter commictendam, donec idem abbas restitutus fuerit pristine libertati, dantes ei firmiter in mandatis, ut de bonis et redditibus dictorum monasteriorum, necessitatibus abbatis predicti detenti et eius liberationi, quam ferventer appetimus, studeat, prout secundum Deum expedire videbit providere, et eorum monasteriorum possessiones et hedificia reparare, in eis hospitalitatem consuetam et debitam exercere, ac personis prefatorum monasteriorum, de vite necessariis providere, et curam et administrationem, tam in spiritualibus et in temporalibus eorumdem plenarie commictendo, firma concepta fiducia quod, dirigente Domino actus suos, prefata monasteria, per sue circumspectionis industriam, prospere dirigentur, et salubria, dante domino, suscipient incrementa. Quocircà Discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinùs eidem Episcopo, tanquam patri et administratori vestro pareatis, et efficaciter intendatis eius salubria monita et mandata salubriter adimplendo. Alioquin sententias quas ritè tulerit in rebelles, ratas et gratas habebimus et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari. Datum Pisis, septimo kalendas februarii, pontificatùs nostri anno primo. Quas litteras ipse Dominus Vicarius ipsis monacis et fratribus, et conversis vulgariter explanavit, coram me, Johanne notario et testibus infrascriptis, mandans ipsis monacis et conversis, ex parte dicti domini pape, ut eidem domino episcopo pareant in omnibus, tamquam eorum patri et pastori, et alia faciant que in dictis licteris continentur. Postque scripti monaci et conversi omnes fecerunt et prestiterunt scripto domino Episcopo, eorum administratori, reverentiam et obedientiam consuetam. Et mandavit mihi Johanni notario, quod inde publicum conficerem instrumentum. Actum Pisis, in ecclesia Sancti Viti scripti, presentibus, parente. de Seta, quondam Bondiei, de Capella Sancti Viti, Andrea Grosso, quondam Coscii, de Capella Sancte Marie Maioris, Lenso, quondam Januensis, de Capella Sancti Viti, et presbitero Angelo, rectore ecclesie Sancte Marie Virginis, et aliis pluribus testibus ad hec rogatis. Dominice incarnationis anno millesimo trecentesimo vigesimo nono, indictione duodecima, tertio kalendas februarii secundum consuetudinem pisane civitatis.

Ego Johannes filius quondam Guidonis Chiassi de Septimo, pisanus civis, Imperiali auctoritate Judex ordinarius, predictis omnibus interfui, et ea rogatus scripsi et publicavi.

Le document, dont je donne ici la transcription, n'est lui-même qu'une copie de l'original rédigé à Rhodes même, sous les yeux et par les soins du grand maître des Hospitaliers de Jérusalem. Il a été scellé de la bulle ordinaire et du sceau de la préceptorerie de Sainte-Marie-Madeleine de

Dijon. Il est probable qu'il a été envoyé en la teneur, à tous les prieurés, à toutes les commanderies de France et d'Europe. Je l'ai retrouvé dans le fonds de la commanderie de Pontaubert, qui, ainsi qu'on le sait, faisait partie du grand prieuré de Champagne. Il a été indiqué, mais non édité par mon prédécesseur, M. Quantin, en son beau travail sur les commanderies de l'Yonne, publié dans l'Annuaire de 1882.

C'est une façon de circulaire, dans laquelle le grand maître, après un récit succinct, mais fort intéressant, des malheurs récents de la chretienté en Orient, et notamment de la prise de Négrepont, (j'y reviendrai tout à l'heure), appelle, au secours de Rhodes menacé, tous les Hospitaliers de l'Europe.

Nous savons effectivement, par Vertot et Hammer, que Pierre d'Aubusson, successeur de Baptiste des Orsini, par des lettres adressées aux grandsprieurs, convoque tous les frères de l'ordre pour en défendre le boulevard. Il eut du reste à repousser un premier siège de la part des Ottomans. Or, Baptiste des Orsini, qui, comme on le voit, avait déjà eu recours à ce moyen suprême, fut intronisé grand maître en 1467 et mourut en 1476.

Sa lettre, fort élégante, au moins relativement, et portant la trace d'une émotion véritable, est partout empreinte de l'esprit classique qu'éveillait la Renaissance. Parmi les îles que menace la puissance musulmane, on le voit citer, nivea Paros, en souvenir de ses marbres, masticea Chios, dont le mastic parfumé était alors fort recherché.

Donc, Baptiste des Orsini, s'adressant au grand-prieur de Champagne, Girard Duhem, énumère nominativement les chevaliers du prieuré, qui, par leur àge ou leur expérience, étant capables de service militaire, devront, par la première occasion, (primo passagio), se transporter à Rhodes, accompagnés de leur suite, munis de vivres et de tout ce qui est nécessaire à la guerre. Ce sont, d'abord, le grand-prieur lui-même, Girard Duhem, Rivier Pot, des préceptoreries de Chalon, Pierre de Boisrond de la Romagne, les précepteurs Didier Grognet, Thierry de SaintLoup, Jean Bayart, Jean de Fer et Jean du Châtelet.

Pour faire face aux frais de cet armement, il leur sera permis d'affermer pour trois ans d'avance, le prieuré, les chambres prieurales, les préceptoreries et les autres bénéfices, sauf le droit de demi-annate et les autres impôts qui alimentent le trésor commun. Quant aux frères qui ne sont point appelés personnellement, ils devront, selon leurs facultés, concourir par leur argent ou d'autre manière à la défense commune. L'acte, qui est de 1470, est en général fort lisiblement écrit; malheureusement, quelques endroits ayant été effacés, un archiviste bien intentionné, mais peu habile en paléographie, a rétabli le texte, non tel qu'il était d'abord, mais tel qu'il l'a conjecturé. Il en est résulté qu'un mot situé dans le premier quart de la quatrième, n'a pu être établi avec une certitude suffi

(1) Ou plutôt par le second grand passage annuel qui avait lieu en septembre (Note de la Réd.).

sante. Je l'ai lu distinguli. Ce mot, qui ne signifie rien, me paraît être une corruption de de istambol, soit de Constantinople. Mais ce n'est là qu'une hypothèse.

Je termine cette courte notice en faisant remarquer que le récit de la prise de Négrepont, (l'ancienne Chalcis), par le grand maître Baptiste des Orsini, contient un détail qui me paraît inconnu. Suivant Hammer (*), qui a résumé sur ce sujet toutes les relations vénitiennes et les historiens français, le commandant de l'artillerie, Tomaso Schiavo de Lebano, séduit par Mahomet II, aurait comploté de livrer la place. Mais ce projet, ayant été éventé par le Baile Paul Erizzo, le traitre fut étranglé et pendu aux barreaux de son logis. D'après la lettre de Baptiste des Orsini, le complot n'aurait point été complètement étouffé, puisqu'il raconte que des soldats de la garnison vénitienne, auraient au moment de l'assaut suprème, attaqué les assiégés par derrière, ce qui décida de la prise de la ville. Ils furent d'ailleurs enveloppés dans le massacre général qui suivit la conquête. Le grand maître des Hospitaliers, étant à même d'ètre bien informé sur ce funeste événement, il m'a paru nécessaire de faire ressortir cette circonstance.

Cote.

25 août 1470.— Lettre adressée au prieur de Champagne, par le grand maître de l'ordre de Saint-Jean de Jérusalem et la maison de Rhodes, où ils racontent les ravages des Turcs et la prise de Négrepont, et appellent les secours des chevaliers de l'Occident.

Frater Baptista de Ursinis, dei gracia, sacre domus Hospitalis Sancti Joannis Jerosolimitani, magister humilis ac pauperum Jhesu Christi custos, et nos conventus Rhodi domus ejusdem, Venerabili ac religioso magistro, nobis precarissimo, fratri Girardo Duhem, prioratus nostri Campanie prior, salutem in domino, et nostris parere mandatis.

Non sine cordis nostri gravi amaritudine calamitates et nobis impendentes jacturas, significare possumus. Accepit dudum Oriens dolenda admodum et teterrima vulnera, cum Turcorum princeps truculentissimus, regiam illam et imperialem magni Constantini urbem suo adiecit imperio, et cum vires dilatans in Lempnum et Lesbum, celebres insulas, ingenti classe parata, exercitum Distinguli (sic), quas brevi et intollerabili pugna adeptus est. Fuere profecto he clades gravissime, ubi tot scelera, tot cedes, tot crudelitatis genera apparuere. Sed non minora existimanda sunt, que hodierna die, ipse Turcorum rex nephandissimus, scelesto concepit. animo, et que christiane religioni et christicolis orientalibus intulit. Continebat prius classem intra angustias Helespontis maris; verebatur quoque Yonnium, Egeum atque Carpatium mare navigare, et classem ad insulas Cicladas delendas, ob christianorum potentatum mictere timebat. Nunc vero, preteritis victoriis estuans, intrepide cùm superioribus men

Histoire de l'Empire olloman, tome III, pages 131 et suivantes.

HIST. ET PHILOL.

5

sibus grandem classem in litore Galipolis edificâsset, apparatu maritimo, et non minoribus terrestribus copia spontum exivit, Egeumque mare plenis velis navigans, E celeberrimam, continenti propinquam, aggressus est.

[ocr errors]

Ibi pontes ligneos miro artificio struxit, quo transitus 1. commilitonibus pateret, machinas, et diversa tormentora menia urbis Nigropontis dirueret, in oppositis licto priusquam eam urbem armorum vi adoriri statuisset, animos temptare, si sese dedituri subicere vellent. Qui, forti constantique animo pocius extrema omnia perpeti, indecoram subire, responderunt. Et ita cives illius i. presidio loci erant jurejurando adacti, tutari et urbem sitis ac munitissimis remediis, parant. Non animos fide immanissimi inimici mine terruerunt, non excogitata 1: dimoverunt, nec insultuum ac oppugnacionum ass fortes viros consternari valuerunt. Oppugnant et agg. dissimis viribus civitatem Nigropontis; non desunt e muros scandant, peritissimus quisque prout a duce inst ut dicioni sue urbem subiciat, impavidi cives, signo stri Ihesu Christi firmati, vires viriliter opponunt. urbem ulli sexui, ullive etati; cuncti operi ac tuicionis crebris machinarum ictibus, Turci muros civitatis quoque aggressibus cives adoriantur, ut nec quies. daretur.

Tamen non desunt oppidani qui viriliter resistan itaque dies triginta, nec ab armis cessatum est quo muros urbis qui mari adiacent, magna ex parte d hyatus civitatis pro aditu pateret. Nictuntur, eo in l nere, et presidiis opportunis subvenire.

Turci illuc toto impetu, continuant, ingredique certo Turci victores, nisi repens intestinum bellu gnantibus autem inimicis, quidam gregarii milites, obnoxii, huic loco presidio erant, Sathane acumini salutis, a tergo cives aggrediuntur. Fit cedes a 1 urbem cunctos trucidant. Sic in ancipiti civit expugnantur, jugulantur cives; puberes interin matrone ad stuprum rapiuntur; juvenes fidem ab miscua cum Turcis celebrantur, que partus ritibus n edant et pariant. Infinita pene plebes insule in se pars quoque insulanorum que jugo voluntario Ubique cedes, ubique rapine, ubique stupra, quiarum polluciones. Nullus locus, nullus adi crudelitate et immanitate vacuus est. Omnia sur omnia sceleritate feduta.

Quis talia fando temperet a lacrimis? Amissa

[ocr errors]
[ocr errors]
« AnteriorContinuar »