Datum et actum Edue, anno Domini M CC L sexto, mense marcio.

CHARTE N° 68

Transaction avec le révérend évêque d'Autun, qui visitera seul le monastère sans y coucher, boire ni manger, une fois durant la vie d'un abbé (1256).

UNIVERSIS presentes litteras inspecturis, frater Hugo miseratione divina ecclesie Sancte Sabine presbyter cardinalis salutem et notitiam rei geste. Humani generis inimicus zizania in agro domini superseminare non cessans non solum inter laicos verum etiam inter ecclesiasticas personas, calliditate astuta facit interdum contentiones et odia pullulare ac litigia suscitari percurat, sic que questiones et materias jurgiorum insurgunt et murdicium deducuntur. Expedit ergo in sano caritatis consilio illius obvietur malitie ac, resecatis causarum perlixitatibus, litibus finis celeriter imponatur. Sane dudum inter venerandum patrem episcopum ex una parte ac religiosos viros abbatem et conventum monasterii S. Martini Eduensis ordinis S. Benedicti ex altera, orta materia questionis super eo quod idem episcopus in eisdem abbate et monasterio visitationem, correctionem predicationem nec non alia jura episcopalia se habere dicebat, abbate et conventu eisdem inficiantibus omnia supradicta domino episcopo. Cum Dominus papa venerabili patri domino J. ecclesie S. Laurentii in Lucina presbytero cardinali causam hujusmodi commississet, deinde idem dominus ad supplicationem partium ordinandi, statuendi ac disponendi inter partes easdem super

premissis que utilitati videremus ipsarum partium expedire nobis plenam concessit potestatem. Nos igitur attendentes quod magis expedit ut causa premissa via ordinationis potius quam judicii severitate cum ecclesia earumdem partium dispendio terminetur, de mandato domini pape speciali habito consilio sapientum, ordinamus, statuimus et disponimus quod, vacante pro tempore monasterio ipso, conventus ejusdem post liberam electionem seu postulationem monachorum et conventus jam dicti monasterii electum seu postulatum in abbatem ipsius monasterii presentare episcopo Eduensi qui pro tempore fuerit teneatur, qui confirmabit presentatum vel etiam infirmabit secundum quod de jure fuerit faciendum, et confirmato munus benedictionis extra clausuram monasterii impendet in diecesi Eduensi. Benedictione autem recepta, abbas benedictus professionem faciet in ecclesia Eduensi secundum quod a sanctis patribus est statutum, hujusmodi ordinatione, statuto ac dispositione nostris superius et inferius contentis nihilominus semper salvis. Item ordinamus, statuimus et disponimus quod episcopus Eduensis qui pro tempore fuerit, unius cujusque abbatis monasterii jam dicti tempore, una vice tantum post edictum quindecim dierum, quando ei placuerit inquirere, visitare, corrigere, et reformare in predicto monasterio possit ac debeat secundum sanctiones, ita tamen quod abbas et monasterium supradictum semel visitati ab episcopo visitante aut a successoribus suis tempore ipsius abbatis visitati, ipso durante abbate dicti monasterii, amplius visitari non poterunt nec debebunt. Tempore siquidem visitationis dictus episcopus in abbatem, conventum et monachos monasterii

memorati suspensiones interdicti et excomunicationis sententias promulgare ac juridictionem plenariam exercere poterit secundum quod dictaverit ordo juris; et in visitatione ipsa seu alia vice in eodem monasterio aut infra clausuram ipsius monasterii pernoctare, bibere seu comedere predictus episcopus non debebit. Preterea ordinamus, statuimus et disponimus quod abbas et conventus, prior et obedienciarii ejusdem monasterii coram episcopo Eduensi qui pro tempore fuerit, ejus officiali, in omnibus causis, criminalibus dumtaxat exceptis, convenire poterunt ac etiam conveniri, in quibus causis, exceptis criminalibus, si dictus abbas inobediens et contumax extiterit, per episcopum aut officialem predictos poterit tantum ab altaris officio suspendi. Conventus vero si in eisdem causis, exceptis criminalibus, contumax aut inobediens fuerit, in hunc modum poterit interdici: videlicet quod alta voce aut sollempniter divina non poterit celebrare; verumtamen januis clausis et voce submissa divinum officium poterit exercere, ac etiam in quinque festivitalibus, videlicet Natalis Domini, Resurrectionis, Panthecostes et in duabus festivitatibus Beati Martini ob reverentiam dictarum festivitatum alta voce divina poterit celebrare. Porro abbas et conventus predicti per ipsum episcopum aut ejus officialem pugniri aliqua pena alia non valebunt, sed prior et alii obedienciarii administrationem habentes in monasterio predicto, si contumaces aut inobedientes quantum ad premissas causas extiterint, a dicto episcopo aut ejus officiali suspendi, interdici aut excommunicari poterunt, sed in formam juris. Ceterum ipsi abbas et conventus, prior et obedienciarii penis premissis pugniri poterunt, salvo eis legitime appellationis

beneficio, si senserint se gravari. Super causis vero criminalibus iidem abbas et conventus coram ipso episcopo aut officiali suo non teneantur respondere nisi tempore visitationis. Aliquis quoque aut aliqui monachorum ejusdem monasterii seu membrorum ipsius dicto abbati aut abbas monacho seu monachis coram eodem episcopo aut officiali suo in aliquibus causis respondere non teneantur nisi quando episcopus ipse in dicto monasterio juxta formam expressam superius visitabit. Insuper ordinamus, statuimus et disponimus quod jam dictum monasterium a procuratione episcopi, archidiaconi et archipresbyteri Eduensis sit omnino et in perpetuum liberum et immune; et quod dictus episcopus in monasterio ipso sive infra clausuram S. Martini predictam convocare populum, celebrare missam, stationem facere aut aliquod episcopale officium non nisi tempore visitationis valeat exercere, et prout superius est expressum. Abbas et predictus non teneatur venire ad episcopi synodum supradicti. Denique statuimus et ordinamus et disponimus quod episcopus Eduensis qui pro tempore fuerit, nihil amplius quam ea que superius continentur ab abbate et conventu et monasterio supradictis, ratione subjectionis aut juridictionis episcopalis, petere vel exigere debeat sive possit, salvis ac retentis episcopo Eduensi qui pro tempore fuerit, omnibus hiis et singulis que ipse episcopus et sui predecessores in prioratibus ejusdem monasterii in diecesi Eduensi existentibus hactenus consueverint habere, et hec omnia prout superius sunt expressa de consensu et voluntate dictorum episcopi, decani et capituli et dictorum archidiaconi et archipresbyteri, abbatis et conventus S. Martini Eduensis,

prout nobis constat evidenter, statuimus, disponimus ac ita ordinamus. In cujus rei testimonium et perpetuam firmitatem presentibus litteris sigilli nostri apposuimus firmamentum.

Dat. Viterbii VIII kal. julii, pontificatus Alexandri P. quarti anno III.

CHARTE N° 69

Donation de Sara, mairesse de Marey (1257).

V. charte no 57.

Nos frater Willermus humilis abbas totus que conventus S. Martini Eduensis notum facimus quod dilecta nostra Sarra de Mareyo majorissa, pro remedio anime sue et antecessorum suorum et pro anniversario suo in ecclesia nostra singulis annis die obitus sui faciendo dedit nobis et concessit triginta solidos annui redditus quos de proprio suo in prioratu nostro Avalonis acquisivit. Et sciendum est quod prior noster Avalonis quicumque sit dictos triginta solidos picdenciario nostro tenebitur in marcio reddere annuatim.

Actum, etc. M CC L VII.

CHARTE N° 70

Don de 40 liv. par deux moines pour réparer le clocher (1258).

Nos frater Guillermus S. Martini Eduensis humilis abbas totusque ejusdem loci conventus notum facimus quod...... ruinam quam clocherius noster instanter imminebat et dampna que inde provenire poterant, fratri