CHARTE N° 21

Permis de pêche dans l'étang de l'Arroux, appartenant aux ducs de Bourgogne, à Autun (1180).

IN nomine S. et individue Trinitatis, ego Hugo, Burgundie dux, presentibus et futuris innotescere volo quod Achardus abbas S. Martini Eduensis, cum assensu monachorum suorum, et Renaudus viarius super querela stagni per manum meam in hunc modum convenerunt: quod non licet viario, nec alicui post eum, stagnum extendere ultra pontem S. Martini, calceatam etiam stagni que et alio modo levata dicitur non licet ei altius levare, nec aliquatenus eam augere ultra statum illum in quo erat ea die qua pax ista facta est. Debent etiàm quatuor viri boni testimonii nominari ut, si forte levata pejoraretur, et viarius vellet eam reparare, in illorum cognitione sit, ne levata ducatur ultra illum statum qui dictus est. Sane ad sex festivitates anni videlicet ad Pascha, ad Pentecosten, ad Natale Domini, ad Assumptionem beate Marie, et ad utrumque festum S. Martini habebunt monachi piscariam in stagno cum quatuor piscatoribus et duobus navigiis, ita quod ad singulas earum festivitatum tota vigilia et die ante vigiliam, tam die quam nocte, licebit eis piscari et aquam dimittere eo modo quo viarius dimittit quando pro se vel pro duce piscatur. Interim nec viarius, nec alius pro eo ibi piscabitur nisi pro duce, si tunc forte dux apud Eduam esset. In stagno etiam habebunt monachi omni tempore duas ramatas in quocumque loco voluerint de terra ipsorum. Et in illis ramatis nec viarius,

nec alius unquam nisi de mandato monachorum piscabitur. Preterea in molendinis ibi edificatis tam in hiis qui battatorii dicuntur quam in aliis, et si qui alii molendini aut aliud quodlibet edificium inibi edificarentur, per omnia monachi quartam partem habebunt, et quartam partem fructus inde exeuntis sine omni expensa et sine omni missione percipient. Et quoties voluerint, habebunt ibi aliquem servientem ad custodiendum portionem ipsorum. Et erit ibi arca communis cum duabus clavibus quarum unam monachi penes se habebunt. Nec viarius unquam poterit stagnum vel edificia ibi facta vendere aut pignore obligare nisi prius submonitis monachis si vellent ea retinere. Sed nec exinde poterit aliquatenus eleemosynam facere nisi tantum monasterio Sancti Martini. Et si aliquando exinde monasterio S. Martini eleemosyna fieret, ego Hugo dux, ex parte mea illud approbavi, laudavi, et concessi. Juravit autem viarius monachis quod de portione ipsorum semper eis bonam fidem portabit, et quotiens in molendinis molendinarium constituet, illum, videntibus monachis, faciet jurare quod ipse de omni emolumento quartam partem eis bona fide et sine malo ingenio reddet. Porro quotiens stagnum de uno domino ad alium veniet, quod viarius juravit monachis illud idem superveniens dominus in sua novitate monachis S. Martini jurabit. Et quascumque conventiones exinde viarius habet erga monachos, easdem novissimus dominus in sua novitate monachis S. Martini jurabit, et quascumque conventiones exinde viarius habet erga monachos, easdem novus dominus erga monasterium S. Martini habere tenebitur. Hec omnia sicut dicta sunt ego Hugo dux laudavi et concessi. Abbatissa quoque et conventus

S. Johannis nihilominus ea laudavit et concessit tam viario quam monachis S. Martini in perpetuum; ita quod exinde ecclesia S. Johannis quatuor sextarios pro censu, videlicet duos de frumento et duos de tremiso annuatim habebit, de quibus quatuor sextariis monachi quartam partem exsolvent pro portione quam habent. Ut autem hec rata et inconcussa permaneant, presentem cartulam sigillo meo munire feci. Hujus rei testes sunt Gaufridus prior de Monasterio. Guido cantor, Hugo monachus de Rivello, Guillelmus de Comagniaco, Rainaudus de Vizeliaco, Ansericus de Monte regali, Bernardus de Calvomonte, Guillelmus de Orgello, Renaudus de Vernaco, Bartholomeus de Rivello, Hulduinus de Igornaco, Bartholomeus de Laher, Bernardus de Alona, Philippus serviens ducis, Johannes Bonerius, Girardus prepositus, et Guillelmus Bonerius et plures alii.

Actum Edue anno incarnati Verbi MC LXXX.

CHARTE N° 22

Raynald, vierg d'Autun, donne à Saint-Martin un homme et des terres pour son anniversaire (1188).

EGO Odo dux Burgundie omnibus notum facio quod Renaudus Eduensis vigerius, laudante Helisabet uxore sua et filiis suis, dedit et concessit Deo et ecclesie beati Martini Eduensis, et Hugoni abbati et monachis ibi Deo servientibus quemdam hominem quem habebat apud Diney, Guidonem nomine, cum heredibus suis et cum omni tenemento suo, quiete et pacifice habendum. Promiserunt siquidem abbas et monachi R. vigerio quod

anniversarium ejus in ecclesia sua perpetuo celebretur. Et ipsa die qua anniversarium ejus celebrabitur decem solidos habebit conventus ad procurationem. Et ut donum istud firmum et stabile ecclesie permaneat, litteras illas sigillo munitas abbati tradi precepi. Actum est hoc anno incarnati Verbi M° C° IIII gesimo VIII°.

CHARTE N° 23

Accord de l'abbaye avec Simon de Semur (1190).

UNIVERSIS notum fieri volumus quod ego Gaufridus abbas S. Martini Eduensis, et nobilissimus vir Simon dominus castri de Synemuro in locum unum convenientes de feodis quos ab ecclesia nostra antecessores sui et ipse habere debebant, in hunc modum concordavimus : quicquid habebat in villa Tilii, et in territorio ville in dominio et in casamento, et quicquid dominus Gaufridus Dalmacii ab ipso tenebat in villa Enziaci et in adjacentiis ville, feodi nostri fuisse et esse publice recognovit. Alia, si que antecessores sui a nostris habuerant in salvamentis terrarum et hominum beati Martini, in eodem modo recognovit. Nos autem consilio fratrum nostrorum ad hos feodos adcrevimus casamentum quod dominus Lambertus de Flay, et Theobaudus de Amblena apud Meletacum et alibi a nobis habebant. Ex his itaque hominium cum fidelitate fecit, et fidelitatem in capitulo nostro Edue sacramento firmavit et, ut sic a successoribus suis omni tempore fieri debeat, concessit. Verum nos concessimus quod quotiens hominum mutationes nostrorum sive suorum successorum fieri contigerit, totiens persolvent septem libras communis ipsius terre monete

Tome II.

4

que accipientur in hominibus in ipsis casamentis manentibus. Hec quidem conventione concordata sunt ne domino castri de Sinemuro nostra casamenta de sua manu ad aliam transfere unquam liceat. Nec nos hominium istud extra manum suam mutare possumus. Hec omnia ducissa uxor sua et frater ejus Dalmatius laudaverunt et concesserunt. Et ut hoc ratum et firmum in posterum habeant, prescripti Symonis domini de Synemuro sigillo et nostro et capituli nostri confirmata hec carta per cyrographum divisa ' est, quam quisque nostrum penes se retinere disposuit, concordantes invicem quod si forte aliquis perire vel non apparere istarum cartarum contigerit, cum sigillis nostris apparens robur et efficaciam tenendi idipsum quod hic scriptum est tempore nostrum et successorum nostrorum firmitatem habeat. Factum est hoc anno incarnati Verbi MC LXXXX, regnante Philippo rege in Gallia, Hugone duce Burgundie et comite Albonii existente, Gauterio episcopatum Eduensem te

nente.

CHARTE N° 24

Fondation d'une messe quotidienne à Saint-Martin, par Ysabelle, femme du vierg Reynald. Il lui est accordé une participation aux prières et mérites du monastère, etc. (1191).

EGO Gaufridus humilis abbas S. Martini Eduensis et

1 Le titre de cette pièce, écrit en gros caractères, était partagé par une coupure horizontale où étaient inscrites les lettres de l'alphabet; elle les divisait en deux, comme dans un registre à souches. On appelait ces chartes, chartes-parties. [ Essai sur les révolutions du droit français, par Bernardi, p. 285.- Paris, 1785.]