De conditionibus conuentorum. Primo omnes sint paris auctoritatis ac pares in pastu, dempto quod economus habeat continue mensam bursalem et salarium sibi ab vniuersitate deputatum Et ebdomadarius per eb Item tantum duo collegiati tenentur legere per mutationem, vnus pro baccalauriis at alius pro scolaribus, prout infra ad legendi ordinationem. Et alii duo de consilio vniuersitatis existunt et debent se habere ut supra expressum est. Sequuntur libri per collegiatos legendi. Inprimis legat primus collegiatus totam logicam resecando et amittendo inutilia. Item 2o secundus legat philosophiam naturalem, scilicet septem libros physicorum pretereundo sextum librum. Item libros de generatione, de anima et celo et mundo. In mutatione hyemali. Item tertius collegiatus legat septem libros Ethicorum et quartus sex libros Metaphysices et tres vltimos Ethicorum. Item si collegiati discordarent in electione librorum, tunc fiat electio huiusmodi per sortem. Item quilibet collegiatus debet et tenetur per se ipsum preesse lectioni sue, ad quam ordinatus est, et pro neglecta lectione soluere penam iuxta stipendii exigentiam et se per juramentum denuntiare tempore distributionis stipendiorum prout quiuis alius doctor legens. Item collegiatus collegium inhabitans tenetur quamcunque structuram per se vel alium destructam aut deturpatam suis expensis reficere seu refecta soluere vel tantundem de stipendio defalcare, quantum pro re refecta expositum fuerit vel exponendum. Nisi ipsum qui huiusmodi rem annihilauerit, denuntiauerit vniuersitati. Hoc intelligitur de omnibus collegiatis simul sumptum. Item nullus collegiatus aliquem ad se recipere debet nisi famulum suum sine licentia vniuersitatis et debet habere collegium in bona clausura. Item collegiatus in assumptione iurare debet, quod quicquid in habitatione sua destructum vel deturpatum fuerit per se vel alium debet se denuntiare Rectori vniuersitatis et precipue quando se a collegio alienare vult, quatenus per sindicum conspiciatur, an ne habitationem suam relinquat, prout inuenerit, et si quid destructum fuerit reficere. Item collegiatus qui non compleuit, debet totaliter complere in sua facultate et pro neglecta lectione soluere et se per juramentum tempore distributionis stipendiorum denuntiare. domadam suam, alias nullus conuentorum habeat mensam bursalem. Secundo predicti quinque conuentores habeant duas stubellas cum dimidia, a quarum censu sint omnino liberi. Tertio nullus absentet se a loco Nisi ex necessaria et rationabili causa Et tunc suum exercitium et officium per alium conuentorem vel alium (si recusarent) prouideat, si possit. Quarto decetero nulle habeantur vacantie Sed omnibus diebus cogantur conuentores exercere, demptis qui sequuntnr diebus, scilicet festis ecclesie, festis collegii, festis Jouis, dummodo in eadem ebdomada non inciderit festum collegii Diebus rogationum, et hoc in horis sub quibus fuerit officium diuinum et processio in ebdomada sancta a quarta feria inclusiue vsque ad quartam pasce inclusiue In carnis priuio a secunda feria vsque ad quartam inclusiue Item hora quarta in profestis celebrium festorum Item sub horis in quibus sint disputationes in superioribus facultatibus, et etiam ordinarie in artibus Et in quibus fiunt solennes actus vniuersitatis, aut promotiones solennes. Quinto Conuentores prudenter exerceant predictos libros eis deputatos, hoc scilicet modo, vt materiam sterilem transiliant, quatinus vtiliori diutius immorari possint, puerilia in Aristotelis logica ibidem transiliant, ea remittentes ad peri herminias, et contra difficilia in peri herminias ad logica Aristotelis remittant Ne aliter faciendo eandem materiam bis exerceri contingat et aliam nec semel dictam amitti. Ideo libros Aristotelis eodem tempore cum tractatibus peri herminias exerceant eisdem correspondentes Et in thopicis generalia Aristotelis faciant similiter in elencis, alia in tractatibus peri herminias inuenient. Sexto finito anno vel dimidio, si se economus grauatum officio economie putet, assumant alium, quem vel arte * si voluerint elegerint, dummodo super in computatione et census collectione inabilem non ceciderit electio. De exercitiis etc. finito anno poterit quis alium cursum Item collegiatus theologus assumendus debet sic esse condictionatus, quod sit actu theologus, ita scilicet quod primas lectiones in theologia visitauerit. Item Collegiatus debet viuere legibus conditis et condendis. * auf künstliche Weise z. B. durch ein Spiel, sorte, durch Loos, Würfel u. dgl. eligere Ita quod reliqui teneantur permutare secum, exerciciaque sorte vel arte diuidant per cursus. Univ. Archiv VI, 17, im Anhang zu den ersten Statuten. IV. STATUTEN VON 1536. Ein Statutenbuch Fach XV, 15 enthält folgende Einträge: Statuta Studii Artium f. 1-25. Ohne Datum. Ordnung der Artisten Facultät a. 1544. [s. oben N. 42]. f. 1–13. Auf dem Umschlag der Statuta fügt M. Garbicius, welcher, wie später M. Crusius, die Bücher der Facultät mit seinen Zuthaten zu verzieren liebte, die Worte bei: descripta a. 1556 M. Decembri sub M. Mathia Garbicio Illyrico Decano IIIum. Dass die Statuten älter sind als 1556 und dass es sich wirklich nur um eine Abschrift handelte, geht schon aus der Reihenfolge hervor, welche bei den Einträgen befolgt wurde. Und es ist deutlich, dass diese Statuten die nach der Reformation, wie in allen übrigen Facultäten (s. S. 174), nothwendig gewordene und von Seiten der Regierung verlangte Umarbeitung enthalten, auf welche schon in H. Ulrichs Ordnung vom 3. Nov. 1536 S. 190 Bezug genommen wird. Das Actenstück zeigt durchaus die Schreibart, sogar die besonderen Ausdrücke und gesuchten lateinischen Umschreibungen der Constitutio et ordinatio von 1537, darf also wie jene für eine Arbeit des Joa. Camerarius gelten. Dabei bleibt allerdings nicht ausgeschlossen, dass bei der Abschrift im J. 1556 da und dort eine kleine Aenderung gemacht sein kann. Der Band, in welchem diese Statuten sich finden, ist dem Hg. der U.G. unbekannt geblieben. De administratione studii bonarum artium. Studia bonarum artium, qua deinceps ratione ac uia geri administrarique rectum et conueniens esset, secundum hanc, ut inprimis debuere, diligenter et ipsa constituta, definita, perscripta sunt ad eum modum, qui sequitur. Sed hanc rationem uel ut quondam loquebantur facultatem artium multi infimam fecere, quod sane ita sit uel negligentiæ nostræ uel temporum uitio. 1 Hoc tamen fateantur omnes necesse est, ut ignoratis figuris literarum atque potestate lectio nulla constiterit, ita absque artium bonarum studio ad professiones illas, ut uolunt, maiores neminem accessurum, aut sine præsidio illarum notitiam harum conseruaturum esse. Quapropter in omni scholastica republica hæc pars neglecta insanabile vulnus infligere solet, tanquam corpori ipsi communitatis seu, ut usitatiore uocabulo utamur, Vniuersitatis studiorum. Recte autem et ordine administrata illud laudabile et eximium opus doctrinæ atque eruditionis non solum sustinere, sed etiam absoluere atque perficere consueuit. Constituta quidem ita omnia sunt, ut qua parte a prioribus recedere uideantur ea uel ratione atque temporibus mutatis uel sua rectitudine facile defendi possint, neque cuiusquam contumeliam ullas innouationes complecti, sed iis tantum operam nauatam putandum, qui studio et cupiditate bonarum artium atque disciplinarum hanc curam atque prospectionem mererentur. De orationibus publice habendis, curatione præpositorum administrationis studii artium, Cap. I. Adglutinatæ quædam orationes a ueteribus fuere rebus scholasticis, ac retinere quidem illas æquum, sed pristinus modus intolerabilis est. Ita igitur instituentur. Princeps studii artium, quem Decanum dixere pro imperio in studiosos artium suo, contionem aduocato in locum publicum scholæ et primum ipse, proxime Rector Contubernii materiam aptam et conuenientem ueritati moribus bonis ac studiis iuuentutis dicito. Et quia singulis annis binæ contiones habendæ, argumenta licet ita distribuant, ut prior oratio complectatur studii artium laudes ac præconia. Altera cohortatio sit ad uitae ac morum castitatem atque decus. His accedet, cum ita ceciderit, tertia, quæ funebris sit, cum quis honoratus eruditusque ac professor studii bonarum artium, literarum humanitatis siue nostræ seu alterius scholæ ciuis in hoc oppido mortem oppetierit, tum enim Decanus pro contione quæ res feret composita ad utilitatem au 1 unleserlich wegen eines durch mehrere Blätter gehenden Flecks. Das verschwundene konnte sonst überall mit Sicherheit ergänzt werden. ditorum dicet, prius tamen consulto consilio studii artium, cui curæ erit, ut hic honor omnibus qui digni sunt habeatur. Huic dies præfiniri non potest, sed priorum duum tempora statuenda, unum ad VII Cal. Decembris alterum ad XI Cal. Martii. Qui dixerit, illi munusculum dator dimidiati florini, sed in funebri duplicator. In qua etiam permissum esto Decano, si quid ipsum moretur, in suum locum alium substituere, qui dicat. Reliquas duas ipse et Rector Contubernii per se obeunto, nisi ita impediti morbo aut necessitate salutis fortunarumque suarum, ut omnino nequeant. Si tamen ita ceciderit, ut qui Rector Contubernii esset, in Decanum lectus sit, cohortationis, hoc est alterius orationis illius munus Pædagogarchæ dabitur. De Albo Communitatis studii artium Cap. II. Magistrorum bonas artes profitentium unum corpus censetor. Horum caput esto et princeps, qui Decanus dici consueuit. Is Album habeto peculiare huius studii, in quo perscribentur nomina eorum, qui studii huius honores petent. Qui non inscriptus fuerit alienus habetor, ad honores ne admittitor, nullo iure huius studii in nostra schola utitor, si profiteri ausit cohercetor. De fisco studii huius Cap. III. Decanus quæ debentur fisco in illum fideliter inferat. Hic non nisi quatuor clauibus recludi possit, atque unam Decanus illius temporis, duas Consiliarii ipsius duo, quartum qui proxime ante illud munus gesserit, asseruato. His eo ipso die claues committentur, quo Decanus, cui iam succeditur, rationem reddet. Atque tum de fidelitate custodiæ iurabit tam Decanus, qui tum creatus, quam hi, quibus clauium cura commissa fuerit. De huius studii administrationis Principe, qui Decanus dicitur Cap. IIII. Decimo octauo die Octobris, ubi fastis asscribitur S. Lucæ nomen, declarato Rectore Vniuersitatis scholæ huius conuocabit Decanus illius temporis consilium studii artium ad designandum secuturi anni Decanum. Hic assumetur ex numero Magistrorum, qui stipendiis ad docendum conducti sunt ab Vniuersitate |