laum de Grutere secretarium eiusdem dominj nostri ducis lecte et publicate fuerunt. Quibus publicatis jpsi dominj commissarij ex organo dominj cancellarij pecierunt per Vniuersitatem eas recipi admittj et perpetuis futuris temporibus obseruarj. De quibus quidem reformacionibus et ordinacionibus dominus rector nomine vniuersitatis copiam earumdem ad opus eiusdem vniuersitatis sibj tradj pecijt. Quam copiam jpsi dominj commissarij jnfra paucos dies mittere et deliberare addixerunt.

Acta Universitatis, IV, fol. 14 ro et vo.

Charles le Téméraire promulgue un règlement pour l'Université de Louvain.

3 janvier 1477 (nouveau style).

KAROLUS, Dei gratia dux Burgundie, Lotharingie, Brabantie, Limburgie, Luxemburgii et Gheldrie, comes Flandrie, Arthesii, Burgundie, palatinus Hannonie, Hollandie, Zelandie, Namurci et Zutphanie, sacrique Imperii marchio, ac dominus Frisie, Salinarum et Mechlinie. Universis et singulis ad quorum noticiam presentes pervenerint salutem. Cum in preclara nostra Universitate Lovaniensi pleraque antea salubriter instituta ex nonobservancia nedum in desuetudinem quamdam, ymo et in contrariam consuetudinem devenisse compererimus, ideo presertim quod vel pene adjecte contemptui pocius fuerunt quam timori, vel quia non fuerunt qui ad illorum observanciam contemptores aut rebelles cohiberent; idcirco nos, paterno duct affectu, ad prefate filie nostre decus et incrementum, cupientes defectus ex nonobservancia predictorum institutorum exortos corrigere, et que ad illorum consimilium aut majorum evitacionem amplitudinemque lectionum ac exerciciorum scolasticorum accomoda esse videntur de novo introducere, subsequentes ordinaciones et constituciones per carissimum et fidelem militem et cancellarium nostrum dominum Saillante et Hespoissie, ac dilectum et fidelem militem et

nostre curie parlamenti Mechliniensis primum presidentem. dominum Johannem Carondeleti, dominum de Chanvannes, jussu nostro cum nonnullis doctoribus, magistris ac aliis singularum facultatum dicte Universitatis deputatis communicatas et discussas matura deliberacione, edicto perpetuo instituimus perpetuis temporibus, nostra aut nostrorum successorum moderacione, ampliacione ac interpretacione salva, firmiter ac inviolabiliter observandas.

In primis, quia ex tam frequenti electione Rectoris, que in predicta Universitate quater in anno fieri debet secundum statuta antiqua, jactura pocius quam utilitas evenire potest; quamobrem eciam ad continuacionem primi trimestris in secundum trimestre et tercii ad quartum usu deventum est, statuimus quod Rectoris novi prima electio fiat de cetero, absque nova electione vel continuacione, die ultima februarii, et die ultima augusti secunda electio, eciam absque continuacione vel electione fienda, usque ad ultimam februarii sequentis (1).

Ut vestium ac incessus scolarium singularum facultatum honestas seu decencia per statuta antiqua et nova predicte Universitatis introducta strictius observetur, et scolares ipsi per ipsum opidum nostrum incedentes ab aliis mecanicis et laycaliter viventibus in longis vestibus et habitu quo scolares antea usi sunt communi errore non differentibus ad ipsorum scolarium honorem discernantur; adeo quod injurie aut molestie sibi a laycaliter viventibus inferende nulla ignorancie vel erroris persone allegacione excusentur, hortamur et commonemus quod a prima die quadragesime proxime futura deinceps in perpetuum omnes scolares facultatum theologie, utriusque juris et medicine, cujuscumque etatis fuerint, et arcium postquam determinantes

(1) Cette prescription relative à l'élection rectorale ne fut pas admise par l'Université; on continua à faire une élection tous les trimestres, mais les Recteurs élus en février ou en août étaient invariablement réélus en mai et en novembre.

fuerint et in altera ipsarum facultatum intitulati, usque ad diem sue licentie in facultatibus juris aut medicine, aut baccalariatus formati in facultate theologie, cujuscumque generis, gradus, preeminentieve fuerint, nisi tamen episcopi vel aliquam religionem professi extiterint, deferant capas talares nigras talis panni, cujus ultra precium quindecim patardorum non excedat; que cape sint ad latera et ante omnino aperte. Absque quibus et capucio scolares predicti non incedant per predictum opidum sive de die sive de nocte. Et si predicti graduati capas pro honestate deferre voluerint, eas a latere tantum apertas et ante clausas ad differenciam scolarium deferre poterunt. Magistri vero arcium regentes in sua facultate illas etiam deferant tales sicut predicti graduati. Et si ad alias facultates transierint, eas deferant sicut scolares illius facultatis. Cui nostrae exhortacioni et commonicioni acquiescentes scolares talibus favoribus et honoribus intendimus decorare quotiens opportunitas se offeret; qui obediencie sue fructum, renuentes autem sue desidie ruborem consequentur.

Et preterea prohibiciones per statuta introductas et sepius [renovatas] de pileis et cornetis non deferendis strictissime observari, et transgressores absque dissimulatione puniri et corrigi jubemus et decernimus.

Item cum nocturne deambulaciones sint omnibus, presertim hijs qui litterarum studijs insistere debent, plurimum suspecte, prohibemus ne deinceps scolares cujuscumque facultatis incedant aut deambulent de nocte per opidum post pulsacionem illius campane que in ecclesia sancti Michaëlis pulsari consuevit hora nona in hyeme et hora decima in estate. Et si qui scolares post illam pulsacionem factam deprehensi fuerint deambulantes per opidum predictum, nisi tamen essent in societate alicujus doctoris vel gravis persone cum teda vel lanterna [eminente], capi et apprehendi poterunt per villicum nostrum, ejus locum tenentem, servientes ac alios officiarios opidi; qui eos statim ducere teneantur ad Rectorem. Cui injungimus quod

eos juxta exigenciam et frequenciam offense corrigat et puniat pecuniarie vel per carcerem aut alium modum ab eo arbitrandum. Si tamen eadem' persona ter in anno in consimili offensa deprehensa fuerit et quarta vice apprehendatur, duci poterit ad carceres nostri opidi, et tanquam ipso jure et predicta Universitate privatus puniri et coërceri. Et pariter prohibemus, ne post predictam pulsacionem quicumque scolaris in tabernis, stuphis, prostibulis, seu aliis locis inhonestis, quacumque causa conversetur, moretur aut dormiat. Quod si secus fecerit, procedetur contra eum, sicut de deambulantibus post predictam pulsacionem superius est expressum. Sed ante predictam pulsacionem prohibemus villico, aliis officiarijs opidi ceterisque omnibus, ne quoscumque scolares quocumque pretextu invadant, offendant aut eis injurientur, seu etiam racione dicte deambulacionis capiant aut apprehendant; et similiter post predictam pulsacionem deambulantibus in societate doctoris vel gravis persone cum teda vel lanterna eminente non injurientur aut molestiam faciant, nec quibuscumque ipsorum scolarium clericis aut servitoribus quacumque hora cum lumine deambulantibus. Et contrafacientes intendimus penis certis affligere.

Et contra ludentes ad taxillos vel ludos per statuta [pro hibitos] statuta ipsa stricte et rigide observentur.

Item, quia artes longe sunt, dies vero nostri breves, et non parvum Deo et sanctis suis fit sacrificium, cum adolescentes et alii bonis artibus et scientiis dediti in ipsis erudiuntur, statuimus et ordinamus quod in predicta Universitate legentur lectiones ordinarie de mane et de sero omnibus diebus, preterquam dominicis ac festis sequentibus; videlicet in januario diebus festorum Circumcisionis, Epiphanie, sancti Anthonii, Conversionis sancti Pauli; in februario diebus festorum Purificationis beate Marie, Cathedre sancti Petri, Mathie apostoli; in martio diebus festorum sanctorum Thome de Aquino pro theologis tantum, Gregorij, Annunciacionis beate Marie; in aprili diebus

festorum Ambrosij, Georgij martyris, Marci evangeliste; in majo diebus festorum Philippi et Jacobi, Invencionis sancte Crucis, Johannis ante portam latinam, Yvonis pro legistis tantum; in junio diebus festorum Nativitatis sancti Johannis Baptiste, Petri et Pauli apostolorum; in julio diebus festorum Visitacionis beate Marie Virginis, Marie Magdalene, Jacobi apostoli; in augusto diebus festorum Petri ad vincula, Laurencii martyris, Assumptionis beate Marie et vigilie ipsius post nonam, Bartholomei apostoli, Decollacionis sancti Johannis; in septembri diebus festorum Nativitatis beate Marie, Exaltacionis sancte Crucis, Lamberti episcopi et patroni diocesis, Mathei apostoli et Michaëlis archangeli; in octobri diebus festorum Dionisij, Luce evangeliste, Simonis et Jude; in novembri diebus festorum Omnium Sanctorum, Commemoracionis fidelium, crastine pro missa fundacionis, Martini episcopi, Katherine virginis, Andree apostoli; in decembri diebus festorum Nicolai episcopi, Conceptionis beate Marie, Lucie virginis, Thome apostoli, et a vigilia Nativitatis usque ad diem Epiphanie inclusive; in diebus lune et martis carnisprivij ac cinerum, nec non a dominica in ramis palmarum usque ad dominicam Quasimodo inclusive; in vigilia Ascensionis post nonam et in die ipsius festi, in vigilia Penthecostes post nonam et in die et tribus diebus sequentibus; in vigilia Sacramenti post nonam et in die ipso. Quibus diebus non legetur ordinarie, et eciam quando in septimana non fuerit festum ante vel post diem jovis non legetur; sed, si ob honorem alicujus festi Universitas vel altera facultas aliquam ecclesiam presencia sua decorare voluerit, hoc fiet post lectiones. ordinarias finitas. Et etiam, si post prandium aliquis actus pro divinis vel humanis rebus fiendus fuerit, tunc lectiones ordinarie postprandiales pro illis diebus legentur de mane post ordinarias lectiones.

Item, quia comperimus in predicta Universitate introductas esse duas vacantias longas et propinquas, videlicet primas a sexta julii usque ad octavas Laurencii, et alias a decima