Imágenes de páginas
PDF
EPUB

Formelbuch

des

kaiserlichen Notars Petrus de Hallis.

1

Dieses Formelbuch befindet sich in einer Handschrift (Nr. 167) des Klosters Göttweih1), welche den Titel führt: Processus judiciarius, item et formulae. Es ist eine schöne, ganz unversehrt erhaltene Pergament - Handschrift, in Klein- Folio von 148 Blättern, durchaus (mit Ausnahme der Randglossen und einiger Zusätze) von derselben Hand, zierlich, nett und compress geschrieben, enthält auf jeder Seite über fünfzig Zeilen, und befindet sich noch in dem alten Einbande in dicken Holzdeckeln, welche mit rauhem, ungefarbten Leder überzogen, und mit Messingbuckeln beschlagen sind. Sie enthält von Bl. 1-15 den Ordo judiciarius. Dieser beginnt mit: Incipit ordo judi

1) Auf einem, wissenschaftlicher Forschung gewidmeten Ausfluge in den Umgegenden Wiens, führte mich im September 1846 ein glückliches Ungefähr auch in die Mauern des Klosters Göttweih. Von Sr. Hochwürden dem Herrn Friedrich Blumberger, dem ausgezeichneten Forscher unserer vaterländischen Geschichte, dessen Bekanntschaft ich schon früher in Wien gemacht hatte, mit der freundlichsten Zuvorkommenheit aufgenommen, war meine erste Bemühung, die reichen literarischen Schätze des Klosters in Augenschein zu nehmen. Leider konnte ich dies bei der karg zugemessenen Zeit meines Aufenthaltes nur gleichsam im Fluge, doch widmete ich vorzügliches Augenmerk den Handschriften, welche die Bibliothek, eine durch ihren Reichthum, wie Inhalt ausgezeichnete Sammlung in ihren schönen Räumen birgt. Von den vielen mir hier durch die Güte des damaligen Herrn Bibliothekars und Subpriors, P. Leopold, vorgelegten Stücken waren es besonders zwei, vielleicht eben durch den Reichthum an älteren und wichtigeren Monumenten weniger beachFontes etc. VI.

1

2

ciarius a magistro Tanchreto compilatus und der Vorrede : Assiduis postulacionibus me Carissimi socii iam dudum inducere studuistis ut ordinis iudiciarii libellum, quo actor ad agendum, reus ad defendendum et iudex ad causam audiendam examinandam ac diffiniendam instrui ualeant uestre componerem caritati. Desiderijs itaque vestris satisfacere cupiens rem mihi arduam sed vobis, et posteris fructuosam agrediar quam primo Richardus anglicus ad instar cuiusdam compilacionis, leges et canones sub paragrafis inducendo, et pro utraque parte in singulis articulis alligando tractauit. Postmodum pillius medicinensis legum doctor egregius ciuili ordine paucos tamen canones inducendo ad modum summe scribendo perfecit, quem pro sua sapientia et doctrina in pluribus imitari dispono. In hijs precipue casibus quibus secundum ciuile ius est in foro ecclesie procedendum, et vbi leges sacris canonibus non repugnant. In ceteris vero sacros canones secularibus legibus preferendo quod poscitis secundum statuta canonica adimplere studebo. Inuocato ergo nomine domini nostri ihesu christi eiusque pariter suffragio postulato ad premisse rei tractatum accedo. - Judiciorum siquidem ordo quamuis in pluribus attendatur, sicut ex sequentibus titulis apparebit. in hijs tamen consistit precipue ut primo iudex competens adeatur et per literas seu nuncium reus citetur, libellus

tete, welche mir einer besonderen Aufmerksamkeit werth schienen, und die ich, selbe mit einigen andern in meiner Schreibtafel notirend, mir von dem Herrn Bibliothekar zur dereinstigen Benützung erbat. Der Güte der genannten Herren Stiftsgeistlichen und ihrer Verwendung bei dem Herrn Prälaten verdankte ich in dem darauffolgenden Winter auf meine schriftlich gestellte Bitte, die augenblickliche Erfüllung derselben und zwar in so liberaler Weise, dass mir gegen eine einfache Empfangsbestätigung beide Handschriften, die eine: Briefe Peters von Pulkau, Abgeordneten der Wiener Universität am Constanzer Concil 1416-1418, die andere den Processus judiciarius etc. des Petrus de Hallis enthaltend zur freien Benützung ohne irgend eine Beschränkung nach Wien überschickt und übergeben wurden. Ich statte daher diesen würdigen Männern hier meinen Dank ab, in meinem Namen und im Namen aller Jener, denen die hier mitgetheilten Denkmäler der Vorzeit einiges Interesse bieten dürft en.

reo venienti porrigatur, et si uoluerit inducie deliberatorie sibi dentur, litis contestacio super re petita fiat, iuramentum tandem calumpnie prestetur, partes super ipso negocio interrogentur, testes et instrumenta producantur, producti publicentur et super hijs postmodum disputetur, demum per diffinitiuam sentenciam negocium terminetur, que omnia per manum publicam uel si publica non potest haberi persona per duos doctos viros diligentissime redigantur in scriptis, per que si fuerit super predictis orta contencio possit veritas declarari. Alioquin pro iudicis non presumeretur processu nisi quatenus legittimis constiterit documentis, sicut expresse traditur in constitutione lateranensis concilij Innocentii III. c.

Diuiditur libellus iste in quatuor partes. In prima tractatur de personis que debent consistere in iudicio. In secunda instruitur actor et reus et iudex in preparatorijs ad iudicium, et de hijs que precedunt litis contestacionem In 3" de litis contestacione et omnibus que secuntur in iudicio usque ad diffinitiuam sentenciam. In 4a de sentenciarum execucionibus, appellacionibus et restitutione in integrum.

(Folgen die Capitel-Überschriften):

De Judicibus Ordinarijs.

De Judicibus delegatis.

Sequitur de arbitris titulus.

De auditoribus et assessoribus.

De advocatis.

De procuratoribus.

De syndico et actore (De yconomo et vicedomino).
Secunda pars in qua instruitur iudex actor et reus

in preparatorijs ad iudicium.

Qualiter actor adire debeat Judicem ordinarium.

De contumacibus et non venientibus ad Judicium.

De excepcionibus.

De replicacionibus.

De recusacionibus Judicum et auditorum.

De criminibus et qualiter contra criminosos agatur.
De formacione libellorum.

De satis dacionibus. Et primo de satis dacione ab actore

petenda.

De dilacionibus.

De ferijs.

De reconuencionibus et mutuis peticionibus.

Quis ordo in proponendis seu tractandis questionibus debeat seruari.

De interrogacionibus, que debent fieri ante litem contes

tatam.

Incipit tercia pars libri. De litis contestacione.

De iuramento calumpnie.

De interrogacionibus faciendis in iure.

De confessis in iure.

De probacionibus.

De testibus. Qui possunt esse testes.

Quot testes sufficient in causa.

Quando testes sint producendi et qualiter.

De iuramento testium et qualiter examinandi sunt.
De testium publicacione et reprobacione.
Quibus testibus adhibeatur fides et quanta.

Modus legendi iura.

De processu iudicij simpliciter.

De ordine iudicij.

De citacione.

De excepcione.

De probacione per instrumenta.

Forma sentencie.

De certa forma imponendi satisfaccionem pro peccatis.
De multiplici penitencia.

De satisfactionibus cuilibet peccato correspondentibus.
De satisfactione super uno peccato sine alio.

Incipit tractatus de penis canonicis.

De degradatione.

De secunda pena canonica scilicet infamia.
De tercia pena canonica que est irregularitas.

De excommunicacione.

De interdicto.

De pena canonica que dicitur suspensio.

De ordine sacro.

Incipit tractatus de matrimonio et eius impe

dimentis.

De contractu matrimonij per verba de presenti.

De contractu matrimonij de futuro qui dicitur sponsalia.
De impedimento quod dicitur consensus coactus.

De impedimento matrimonij scilicet ignorancia.

De impedimentis contra tria bona coniugij s. fidei sacramenti et prolis.

De impedimento matrimonij seu impotencia ad actum carnalem.

De impedimento quod est etas.

De impedimento matrimonij quod est ordo sacer.

De impedimento matrimonij quod dicitur votum.

De impedimento matrimonij quod est dispar cultus.
De impedimento adulterij.

De impedimento matrimonij quod est cognacio carnalis. De impedimento matrimonij quod dicitur cognacio legalis. De impedimento matrimonij quod est spiritualis cognacio.

De alio impedimento matrimonij scil. affinitate. Quot sunt impedimenta matrimonij in summa. Quibus temporibus non possunt matrimonia sollempniter contrahi.

Explicit summa de matrimonio et eius impedimentis.

Incipit summa notarie in foro Ecclesiastico.

De huius operis disposicione.

De procuratoribus.

De annis domini et Indictione.

De formis procuratoriorum ad impetrandum litteras in Romana curia etc.

Blatt 27 v. fangen die Formeln an, theilweise mit den Regeln für Rechtsform und Styl vermischt bis Bl. 94, welches die con

« AnteriorContinuar »