Imágenes de páginas
PDF
EPUB

234.

Innocenz III. fordert u. a. die Erzbischöfe und Bischöfe der Mainzer und Kölner Kirchenprovinz zur Theilnahme an dem am 1. November 1215 beginnenden Lateranensischen Konzil auf. Lateran 1213 April 19.

,,Vineam domini Sabaoth."

Dat. Laterani XIII kalendas maii pontificatus nostri anno sexto decimo.

Potthast, 4706.

235.

Innocenz III. fordert die Gläubigen der Kölner Kirchenprovinz zum Kreuzzuge auf und ernennt zu seinen Bevollmächtigten den Kölner Scholastikus Oliverius und den Bonner Dechanten Hermann. Lateran 1213 April 22.

"Quia major nunc instat."

Dat. Laterani X kalendas maii pontificatus nostri anno sexto decimo.

Or. im Kgl. St.-A. Düsseldorf. Bulle an Hanfschnur, Diekamp, Nr. 27. Auf dem Umbug J. G. Potthast, 4718 verzeichnet nach dem Druck bei Ennen und Eckertz, Quellen zur Geschichte der Stadt Köln II, 42. Letzterer ist, weil aus einer sehr ungenauen Kopie in Gelenius Farrag. II stammend, völlig werthlos. Von einer Wiedergabe der sehr langen Urkunde ist hier abzusehen, weil der Druck (aus dem Registerbd. 8 bei Baluze u. Migne) der Kreuzzugsbulle für die Mainzer Provinz (undatirt, Potthast, 4725 zu Ende April) mit obiger bis auf den Schluss wörtlich übereinstimmt und dieser im allgemeinen korrekt ist. Den abweichenden Schluss aus dem Or. lasse ich hier folgen:

Ad hec igitur exequenda dilectos filios Oliuerium Coloniensem scolasticum et Hermannum decanum Bunnensem viros utique probate honestatis et fidei deputamus, qui ascitis secum viris providis et honestis auctoritate nostra statuant et disponant, quecumque ad hoc negotium promovendum viderint expedire fatientes u. s. w.

Das undatierte Schreiben an die beiden Kreuzzugsprediger („Pium et sanctum") Potthast, 4727 zu Ende April 1213.

236.

Innocenz III. billigt den Entschluss des Bischofs (Otto) von Münster (sowie der Bischöfe [Bernhard] von Paderborn und [Iso] von Verden), den Heiden in Esthland das Christenthum zu predigen, und nimmt ihn und seine Kirche in apostolischen Schutz.

Lateran 1213 October 30.

episcopo Monasteriensi.

Ab eo, qui neminem vult perire, sed ut omnes ad agnitionem perveniant veritatis, tibi esse audivimus et credimus inspiratum, ut venerabili fratri nostro Estiensi episcopo, qui sicut servus fidelis et prudens in domini vinea fideliter operatur, cooperator accedens cum eo portare proposueris coram gentibus et regibus nomen dei et dare salutis scientiam plebi sue. Nos igitur tuum pium propositum dignis in domino laudibus commendantes fraternitatem tuam monemus attentius et hortamur, quatinus

accensus zelo fidei Christiane ac sperans, quod, qui affectum tibi dedit, adiciet et effectum, evangeliste aggrediaris opus et officium confidenter, ut cum illis, qui euntes ibant et flebant mittentes semina sua exultationis manipulos valeas reportare. Ut autem predicationis officium valeas liberius exercere, statuimus, ut te hujusmodi pietatis operi mancipato ecclesia et persona tua cum omnibus bonis suis sub apostolice sedis protectione consistant. Tu denique, frater episcope, super te ipso etc. Dat. Laterani III kalendas novembris pontificatus nostri anno sexto decimo.

In eundem modum scriptum est episcopo Verdensi.

In eundem modum scriptum est episcopo Padeburnensi.

Vat. Arch. Regbd. 8.

Potthast, 4832. Druck Schaten ad annum, Auszug Westf. Urkbd. IIl, 76.

237.

Innocenz III. bestätigt auf den Bericht der Bischöfe (Bernhard) von Paderborn, (Iso) Verden, (Philipp) Ratzeburg und (Albrecht) Riga die von ihnen vollzogene Erhebung des Abtes Theoderich von Dünamünde zum Bischof von Esthland und ermahnt am gleichen Tage die Schwertbrüder, ihm behülflich zu sein. Lateran 1213 October 31.

„Commissi nobis“ und „Etsi cunctis."

Dat. Laterani II kalendas novembris pontificatus nostri anno sexto decimo.

Vat. Arch. Regbd. 8.

Potthast, 4834 und 4835.

238.

Innocenz III. bestätigt dem Abt Arnold und Konvent des Kl. Weddinghausen das von den Grafen Gottfried und Heinrich von Arnsberg ihrem Kloster geschenkte Patronat der Kirche in Werl. Rom 1214 Februar 25.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis Arnuldo abbati et fratribus ecclesie in Arnesberg Premonstratensis ordinis salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur, quod iustum est et honestum, tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem offitii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu ius patronatus ecclesie in Werle a nobilibus viris Godefrido et Heinrico comitibus de Arnesberg diocesani loci accedente consensu pia vobis liberalitate collatum, sicut illud iuste ac pacifice obtinetis, vobis et per vos prefate ecclesie vestre auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Rome apud sanctum Petrum V kalendas marcii pontificatus nostri anno septimo decimo.

Or. im Kgl. St.-A. Münster. Bulle an rothgelben Seidenfäden, Diekamp, Tafel Nr. 27. Auf dem
Umbug I. G. Auf der Rückseite rion. Im Datum sind die 4 ersten Worte nachgetragen, als das
übrige schon stand; darum enger, Petrum mit besonderem Ansatz. Innocentius verl. Schrift.
Reg. Arch. Ztschr. III, 43, Nr. 31.

Westf. Urk.-Buch. V.

15

239.

Innocenz III. nimmt das in Paderborn neu gestiftete Hospital in seinen besonderen Schutz und bestätigt dessen Besitzungen. Rom 1214 April 9.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilecto filio Johanni fundatori hospitalis sancti Johannis Baptiste Paldeburnensis salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur, quod iustum est et honestum, tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Quapropter, dilecte in domino fili, tuis iustis precibus inclinati, hospitale ipsum et personas divino inibi obsequio mancipatas cum omnibus bonis, que impresentiarum rationabiliter possident aut in futurum iustis modis prestante domino poterunt adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem tres mansos centum in se iugera continentes et alios agros, feuda, areas, et ceteros redditus, quos hospitali predicto pia liberalitate ad usus pauperum contulisti, sicut ea omnia iuste ac pacifice possident, libertates quoque ac immunitates, a venerabili fratre nostro.. episcopo et dilectis filiis capitulo Paldeburnensibus rationabiliter concessas eidem, ut in eorum autentico continetur, ipsi auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre protectionis et confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum V idus aprilis pontificatus nostri anno septimo decimo.

Nach Strunck, Notae criticae (Theodor. Bibl. in Paderborn) p. 509 mit der Marginal-Notiz: Litterae monasterii virginum ad s. Udalricum. Vergl. Westf. Urkb. IV, 47 und Ztschr. f. Gesch. u. Alterthumskunde Westfalens 36, 2, 67.

240.

Innocenz III. bestätigt dem Vorsteher und den Brüdern des Armenhospitals (. . rectori et fratribus domus pauperum hospitalis sancti spiritus) in Soest die Besitzungen desselben und nimmt es und sie in seinen Schutz. Lateran 1216 Januar 5.

,,Iustis petencium.“

Dat. Laterani non. (Druck in nonis) januarii pontificatus nostri anno octavo decimo.
Potthast, 5044 nach Druck bei Seibertz, Urkb. I, 141.

241.

Innocenz III. theilt den Kreuzfahrern der Kölnischen Kirchenprovinz mit, am ersten Juni möchten die, welche zur See nach dem h. Lande ziehen wollten, in Brindisi, Messina und Umgegend sich sammeln, wo er auch anwesend sein werde; zum selben Termin sollten auch die zu Lande reisenden zusammenkommen, denen er einen Legaten senden werde. Er nimmt alle Kreuzfahrer unter seinen Schutz und ernennt zu ihren Protektoren u. a. die Scholaster Oliver von Köln und Johann von Xanten, den Dekan Hermann von Bonn und den Münsterschen Geistlichen Arnold. 1216 Januar 8.

[blocks in formation]

Dat. Laterani VI idus januarii pontificatus nostri anno octavo decimo.

Or. im Kgl. St.-A. Düsseldorf. Bulle an Hanfschnur mit einem bis jetzt unbekannten Namensstempel Innocenz III. Derselbe unterscheidet sich von dem dritten Namensstempel Innocenz III. (Diekamp, Tafel Nr. 27) wesentlich dadurch, dass der Verbindungsstrich des zweiten N nicht ganz unten am zweiten Strich endet und dass das IVS viel grösser ist als die voraufgehenden Buchstaben. Derselbe Stempel an der Urk. für Kl. Barsinghausen, vgl. folg. Nr. Auf dem Umbug J. G. Oben sitis (Federprobe?), auch auf der Rückseite. Dann ein mit Punkten in den Winkeln.

Potthast 5048. Der Druck bei Ennen a. a. O. II, 50 (aus Gelenius Farrag. II) sehr inkorrekt. Sinnstörende Fehler sind S. 58 Z. 7 von unten nobis st. vobis, Z. 2 v. u. propria st. proprie, letzte Z. nostris st. vestris; S. 60 Z. 1 v. o. sublevanda st. relevanda, Z. 9 u. 14 nostre u. nostram st. vestre u. vestram, Z. 3 v. u. et sciant st. ut sciant, S. 61 Z. 5. v. o. Bedeonis st. Gedeonis. Die sonst nicht vorkommende Stelle über die Protektoren lautet:

Deputavimus autem vobis et aliis crucesignandis vestre provincie speciales insuper protectores videlicet dilectos filios Oliuerium Coloniensem et Johannem Xanctensem scolasticos, Hermannum decanum Bunnensem et magistros Johannem Niuellensem canonicum Leodiensis diocesis et Arnoldum presbiterum Monasteriensem, quibus ad defensionem vestram auctoritatem presciptam presentibus indulgemus.

Die Bulle war u. a. auch an die Mainzer Provinz gerichtet.

Super eodem eisdem (sc. crucesignandis) per provinciam Maguntinam constitutis.

So nach Index zu verlorenem Register Innocenz III. Pontificatsjahr 18 fol. 90 Nr. 33 gedr. Theiner a. a. O. I, 64.

242.

Innocenz III. nimmt Kl. Barsinghausen in seinen Schutz und bestätigt seine namentlich aufgeführten Besitzungen. Lateran 1216 Februar 1.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . . abbatisse ac s(ororibus) ecclesie sancte Marie de Berchsihusen (!) salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur, quod justum est et honestum, tam vigor (equita)tis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecte in (domino) filie, vestris justis precibus inclinati personas vestras et ecclesiam sancte Marie de Berchsihusen, in qua divino estis obsequio mancipate, cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis, que impresentiarum rationabiliter possidet aut in futurum justis modis prestante domino poterit adhipisci (!), sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem in Edingehusen et Nienstede mansos quatuordecim, in Walteringehusem unum, in Westerem unum, in Balduuardingeh(usen) sex mansos et in Brunerdessen quatuor, in Hertingehusen quatuor et in Danquardessen mansos tres, in Wegerthe quatuor, in Leminethe duos et in Reinboldingehusen quinque mansos, in Erdenhusen quinque, in Pustessen quatuor et in Wertheke tres mansos, in Herdingessen tres, in Bochem tres, in Emenchusen undecim et in Emechingehusen mansum unum, in Reinhusen dimidium, in Eschere novem et in Edingehusen mansos sex et in Thedeuessen unum, decimam in eadem villa, decimam in Welche, decimam in Enthorpen, decimam in Elbingehusen, decimam in Groue, decimam in Huchelem, decimam in Wegerthe, decimam in Verthegodessen, decimam in Stidere, decimam in Helmerchingehusen, decimam in Hedestorpe et decimam in Riclige, et possessiones alias ecclesie vestre pia fidelium devotione collatas, sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos eidem ecclesie auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre protectionis et confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Dat. Laterani kal. februarii pontificatus nostri anno octavodecimo.

Or. im Kgl. St.-A. Hannover. Bulle an rothgelben Seidenschnüren; Namensstempel s. v. Nummer.
Auf dem Umbug rechts nd. (?) areola; oben in der Mitte p. Auf der Rückseite ‡, darunter
A. O. In der Ecke oben ein verwischter kleiner Buchstabe. Innocentius verl. Schrift.
Potthast, 5059.

243.

Innocenz III. überträgt dem Dekan, Kustos und Th. Kanonikus der Soester Kirche die Entscheidung der Streitsache zwischen dem Grafen Gottfried von Arnsberg, der das Kreuz genommen hatte, und dem Kölnischen Ritter H. und andern aus der Kölner Diocese, deren Angriffe die Ausführung des Kreuzzugsplanes hindern.

Querelam nobilis viri." —

Lateran 1216 Februar 24.

Dat. Laterani VII kalendas martii pontificatus nostri anno 19 (!).

Potthast, 5081a-25609 nach Druck in Seibertz, Quellen der Westf. Gesch. II, S. 469.

244.

Innocenz III. befiehlt dem Erzbischof (Siegfried) von Mainz, seinen Suffraganen und der gesammten Geistlichkeit der Mainzer Provinz die ihnen unterworfenen Kirchen, vor allem aber das Kl. Hardehausen (Herswethehusen), dessen Mönche sich bei ihm beschwert haben, vor Ungerechtigkeiten zu schützen. Lateran 1216 April 28.

[merged small][ocr errors]

Dat. Laterani IIII kalendas maii pontificatus nostri anno octavodecimo.

Or. im Kgl. St.-A. Münster. Bulle von den Seidenfäden abgefallen fehlt jetzt. Auf dem Umbug links d ).

Potthast, 4977 nach Druck bei Ficker, Engelbert der Heilige S. 314 ff. (Datum irrig 18. April). Reg. Wilmans, Westf. Urkb. IV, 59. Im Druck zu korr. S. 315 Z. 11 cotidiana, S. 21 relinquntur, Z. 27 percellatis.

245.

Honorius III. bestätigt den Spruch des Hildesheimer Dompropstes gegen den früheren Erzbischof Adolf von Köln in Sachen der Soester Propstwahl.

nem.

Lateran 1216 October 12.

Honorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . de Lesberñ et de Wedenchusen abbatibus et priori de Olinchusen Coloniensis et Monasteriensis diocesum salutem et apostolicam benedictioDilecti filii capitulum Susatense nobis humiliter supplicarunt, ut diffinitivam sententiam, quam pro eis H. prepositus Hilden. et conjudices sui auctoritate apostolica contra A(dolfum) quondam Coloniensem archiepiscopum super electione prepositi Susatentis ecclesie exigente justicia protulerunt, apostolico dignaremur munimine roborare. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus sententiam ipsam, sicut est justa, faciatis per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo

« AnteriorContinuar »